Το να χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά ένα chatbot τεχνητής νοημοσύνης είναι κάτι ανάμεσα σε δεξιότητα, τέχνη και – κάποιες φορές – ψυχολογικό χειρισμό. Όπως κάθε δεξιότητα, απαιτεί εξάσκηση, αλλά και κατανόηση ορισμένων βασικών αρχών.
Δεν είναι μηχανή αναζήτησης
Ένα από τα πιο συχνά λάθη είναι να χρησιμοποιούμε ένα γλωσσικό μοντέλο σαν να είναι απλώς μια εξελιγμένη μηχανή αναζήτησης. Οι μηχανές αναζήτησης βασίζονται σε λέξεις-κλειδιά και μας οδηγούν σε σελίδες που ίσως περιέχουν την πληροφορία που ψάχνουμε. Σαν να αναζητούμε μια βελόνα σε μια θάλασσα από άχυρα.
Ένα γλωσσικό μοντέλο, αντίθετα, δεν ψάχνει απλώς – συνθέτει. Μπορεί να δημιουργήσει τη «βελόνα» από το μηδέν, αν του δώσουμε επαρκή περιγραφή. Αν όμως η περιγραφή μας είναι ασαφής, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μας επιστρέψει… μια οδοντογλυφίδα – και να είναι και περήφανο για το αποτέλεσμα.
Καθορίστε το πλαίσιο (context) και τους ρόλους
Τα γλωσσικά μοντέλα μοιάζουν μαγικά, αλλά δεν είναι. Το σημαντικότερο που πρέπει να θυμόμαστε: δεν μπορούν να διαβάσουν το μυαλό μας.
Αν ετοιμάζεστε για συνέντευξη εργασίας, μην πείτε απλώς «βοήθησέ με να προετοιμαστώ». Αντίθετα, δώστε του το πλήρες πλαίσιο: «Έχω συνέντευξη για αυτήν τη θέση, ορίστε η αγγελία… Να και το βιογραφικό μου… Παίξε τον ρόλο του εργοδότη και ας προβάρουμε μια συνέντευξη».
Μην διστάσετε να ζητήσετε συγκεκριμένο ύφος, δομή ή μέγεθος. Όχι απλά «γράψε μου ένα άρθρο 600 λέξεων για το τάδε θέμα», αλλά συμπληρώστε λεπτομέριες «…μη χρησιμοποιήσεις ύφος Παπανούτσου γιατι ο/η φιλόλογός μου θα το καταλάβει». Ή ακόμα: «γράψε με μακροπερίοδο λόγο που προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα στην ανάγνωση, αλλά κάνει εμένα να νιώθω εξυπνότερος από εκείνον».
Όσο πιο σαφές το πλαίσιο, τόσο καλύτερο το αποτέλεσμα. Και συνήθως, η πρώτη σας εντολή είναι η πιο κρίσιμη – επενδύστε χρόνο σε αυτή.
Γράψτε τις δικές σας εντολές συστήματος (system prompts)
Η εντολή συστήματος (system prompt) είναι η «μαγική σως» πίσω από τη λειτουργία των γλωσσικών μοντέλων – το κρυφό υπόστρωμα που καθορίζει πώς “σκέφτονται”, πώς συμπεριφέρονται και ποιον ρόλο υιοθετούν πρινξεκινήσει ο διάλογος. Είναι το πλαίσιο που προστίθεται αυτόματα στην αρχή κάθε συνομιλίας από τον πάροχο.
Για πολλούς παρόχους, αυτή η εντολή είναι η «μυστική συνταγή» του προϊόντος – μείγμα τεχνογνωσίας και δημιουργικότητας, σχεδόν έργο τέχνης. Αν θέλετε να πάρετε μια ιδέα, δείτε το system prompt του Claude.
Προσωπικά, κρατάω μια μικρή συλλογή από τέτοιες εντολές, προσαρμοσμένες σε διαφορετικές χρήσεις. Πολλές ξεκινούν κάπως έτσι:
«Είσαι ένας εξυπηρετικός παντογνώστης, με διάθεση να βοηθάς, να εξηγείς υπομονετικά και να προσαρμόζεις το ύφος σου ανάλογα με τον συνομιλητή σου. Δεν υποθέτεις, αλλά ζητάς διευκρινίσεις όταν κάτι δεν είναι σαφές. Αν δεν γνωρίζεις κάτι, το δηλώνεις ευθέως. Δε μαντεύεις! Είσαι ευγενικός, ακριβής, μεθοδικός και αποφεύγεις τη φλυαρία όταν δεν χρειάζεται. Είσαι όμως ειλικρινής και αυστηρός απέναντί μου! Αν πιστεύεις ότι ρωτάω κάτι σε λάθος κατεύθυνση μου το λες ευθέως».
Αυτές οι εντολές λειτουργούν σαν σκηνοθετικές οδηγίες: καθορίζουν το ύφος, τον ρόλο και τη “φωνή” του μοντέλου. Δημιουργήστε τις δικές σας – έτσι θα έχετε στα χέρια σας έναν πραγματικά εξατομικευμένο βοηθό για κάθε περίσταση.
Ρυθμίστε το επίπεδο δυσκολίας – κατανόησης
Μπορείτε να ζητήσετε εξήγηση για το ίδιο θέμα σε διαφορετικό επίπεδο: «Εξήγησέ μου την κβαντομηχανική σαν να είμαι μαθητής Δημοτικού», «…σαν να είμαι τελειόφοιτος Φυσικής» ή «…σαν να είμαι ο Αϊνστάιν».
Αυτό βοηθά όχι μόνο στην κατανόηση, αλλά και στην εμβάθυνση: βλέπετε το ίδιο θέμα από διαφορετικές γωνίες και ξεκινάτε μια συνομιλία κατάλληλου βάθους.
Αλυσίδα σκέψης
Η τεχνική της «αλυσίδας σκέψης» (chain-of-thought reasoning) ενισχύει σημαντικά τα αποτελέσματα. Αν η ερώτησή σας είναι σύνθετη, σπάστε την σε μικρότερα υπο-ερωτήματα. Ή ζητήστε από το μοντέλο να σας εξηγήσει το σκεπτικό του.
Αυτό συχνά οδηγεί σε πιο σωστές και τεκμηριωμένες απαντήσεις – ειδικά όταν υποψιάζεστε πως κάτι δεν πάει καλά. Αν μάλιστα έχετε αμφιβολίες ή υποψιάζεστε ότι το μοντέλο έχει παραισθήσεις, ρωτήστε απλά: «είσαι σίγουρος;» – θα δείτε ότι… συνέρχεται τις περισσότερες φορές.
Δεν είναι όλα τα μοντέλα ίδια – επιλέξτε
Η επιλογή του κατάλληλου γλωσσικού μοντέλου δεν είναι μια διαδικασία «μία φορά και τέλος». Κάθε μοντέλο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, δυνατότητες και περιορισμούς, ανάλογα με το περιεχόμενο, τη γλώσσα και το στυλ της εργασίας. Μην περιμένετε μια “καθολικά καλύτερη” επιλογή – δεν υπάρχει ένα μοντέλο που να υπερέχει παντού και για όλους.
Δοκιμάστε διαφορετικά μοντέλα για διαφορετικές ανάγκες. Προσωπικά, χρησιμοποιώ το Claude (Anthropic) για τεχνικά ή φιλοσοφικά θέματα, ενώ για ελληνικά κείμενα παρατηρώ ότι το ChatGPT αποδίδει καλύτερα.
Μην βασίζεστε αποκλειστικά σε κατατάξεις ή benchmark tests. Δοκιμάστε, συγκρίνετε, αποφασίστε.
Διαφάνεια στη χρήση
Κλείνοντας, να είστε ειλικρινείς όταν χρησιμοποιείτε γλωσσικά μοντέλα – ειδικά στην επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Η συνομιλήτριά σας πιθανότατα θα εκτιμήσει περισσότερο το ότι της λέτε την αλήθεια, παρά να συνειδητοποιήσει ότι οι ατάκες σας και το ύφος σας θυμίζουν… ChatGPT σε ρόλο Glenn Quagmire.
* Ο Φλόρεντς Τσελάι είναι μηχανικός δεδομένων.
