Το Κέντρο Ερευνών Αστρονομίας και Εφηρμοσμένων Μαθηματικών της Ακαδημίας Αθηνών (ΚΕΑΕΜ) διοργανώνει το συνέδριο της Ευρωπαϊκής Αστρονομικής Εταιρίας (European Astronomical Society, EAS) “HERA24: The nature and the dynamics of structures observed in galactic disks” (Η φύση και η δυναμική των δομών που παρατηρούνται σε γαλαξιακούς δίσκους). Οι ομιλίες του συνεδρίου είναι τεχνικές, απευθύνονται μόνο σε ειδικούς και θα πραγματοποιηθούν στην Ανατολική αίθουσα του Μεγάρου της Ακαδημίας Αθηνών από 16-20 Σεπτεμβρίου.
Σκοπός του συνεδρίου είναι η μεταφορά γνώσης προς τη νέα γενιά ερευνητών στον τομέα της Γαλαξιακής Δυναμικής. Στο συνέδριο συμμετέχουν επιλεγμένοι νέοι ερευνητές, οι οποίοι έχουν λάβει προσφάτως τον διδακτορικό τους τίτλο και εργάζονται σε πανεπιστημιακά/ερευνητικά ιδρύματα Ευρωπαϊκών χωρών-μελών της EAS. Θα δοθούν επτά εκτεταμένες εισηγήσεις από διεθνώς καταξιωμένους ερευνητές/πανεπιστημιακούς στον τομέα αυτό και θα γίνουν τριάντα μία παρουσιάσεις ερευνητικών αποτελεσμάτων από τους συνέδρους. Το συνέδριο εντάσσεται σε σειρά ανάλογων συνεδρίων της EAS που χρηματοδοτούνται από το ίδρυμα “Wilhelm and Else Heraeus” και ως εκ τούτου φέρουν την κωδική ονομασία “HERA”.
Αυτή η πολύ σημαντική πρωτοβουλία του ιδρύματος W&E Heraeus και η υιοθέτηση της διοργάνωσης των συνεδρίων “HERA” από την EAS, καταδεικνύει τη σημασία της σωστής μεταφοράς γνώσης από την παλαιότερη γενιά ερευνητών στην επόμενη. Στην εποχή μας ο ρυθμός παραγωγής νέας γνώσης, σε όλους τους τομείς της επιστήμης, είναι πρωτοφανής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημοσίευση ενός μεγάλου αριθμού εργασιών σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, υψηλού δείκτη απήχησης, κατόπιν κρίσεως. Πολύ πριν εμφανιστούν στα περιοδικά, οι εργασίες αυτές έχουν ήδη κοινοποιηθεί στις επιμέρους επιστημονικές κοινότητες σε βάσεις δεδομένων στο διαδίκτυο ως προ-δημοσιεύσεις. (Άλλωστε στην Αστρονομία, όπως στο σύνολο των θετικών επιστημών, οι σημαντικότερες επιστημονικές επιθεωρήσεις έχουν καταργήσει τη έντυπη έκδοσή τους και εμφανίζονται μόνο διαδικτυακά). Ο διεθνής ανταγωνισμός απαιτεί τη συνεχή ενημέρωση των εξελίξεων στο ερευνητικό πεδίο του κάθε επιστήμονα, πράγμα που πολλές φορές καθίσταται προβληματικό λόγω του ρυθμού παραγωγής νέων γνώσεων. Οι νέοι ερευνητές αντιμετωπίζουν επίσης μερικές φορές το ενδεχόμενο …να ανακαλύψουν ξανά τον τροχό, έχοντας παραβλέψει ήδη υπάρχουσες λύσεις των προβλημάτων τους μέσα στη θάλασσα πληροφοριών με την οποία κατακλύζονται.
Σε αυτό το τοπίο, οι νέοι ερευνητές έρχονται αντιμέτωποι με το πρόβλημα της απόκτησης όλων των απαραίτητων τεχνικών για τη διεξαγωγή της έρευνάς τους καθώς και με την ανάγκη απόκτησης γνώσεων σε έναν ευρύτερο τομέα στον οποίο εντάσσεται το γνωστικό τους αντικείμενο, ούτως ώστε να επεκτείνουν την έρευνά τους σε νέους ορίζοντες. Η διοργάνωση της σειράς των συνεδρίων HERA από την EAS και το ίδρυμα Heraeus, αποσκοπεί στο να δώσει την ευκαιρία σε επίλεκτους νέους Ευρωπαίους επιστήμονες να έρθουν σε επαφή με την αιχμή της έρευνας στον τομέα τους και να κατευθυνθούν προς νέες προκλήσεις από έμπειρους συναδέλφους τους.
Ο τομέας της Γαλαξιακής Δυναμικής αποτελεί μια βασική γραμμή έρευνας της σύγχρονης Αστροφυσικής. Αποσκοπεί στην κατανόηση των κινήσεων των αστέρων και της ροής του αερίου σε γαλαξιακά συστήματα, όπως είναι και ο δικός μας Γαλαξίας, πάνω στον δίσκο του οποίου βρίσκεται ο Ήλιος. Η γνώση αυτή είναι κομβικής σημασίας για τη σύγχρονη Αστρονομία, καθώς σχετίζεται τόσο με τη δημιουργία νέων αστέρων, όσο και με τη ροή του αερίου προς τα κέντρα των γαλαξιών τροφοδοτώντας αντικείμενα όπως οι μελανές οπές. Παράλληλα, σε κοσμολογική κλίμακα, η Δυναμική των γαλαξιών επηρεάζεται από την κατανομή της Σκοτεινής Ύλης στις άλω που τους περιβάλλουν.
Η Δυναμική των γαλαξιών αποτελεί έναν βασικό ερευνητικό πυλώνα του ΚΕΑΕΜ της Ακαδημίας Αθηνών. Το Κέντρο έχει την πλέον μακροχρόνια παράδοση στον τομέα αυτό σε όλον τον Ευρωπαϊκό χώρο και αυτός είναι ο λόγος που επελέγη από την EAS για τη διοργάνωση του συνεδρίου. Με την πρωτοποριακή δουλειά του σημερινού Επόπτη του Κέντρου Ακαδημαϊκού Γ. Κοντόπουλου, ήδη στις δεκαετίες του 1960, και 70 υπολογίστηκαν για πρώτη φορά τροχιές αστέρων σε γαλαξιακά πρότυπα, οι οποίες συμβάλλουν στη διατήρηση των παρατηρούμενων δομών, δηλαδή των ράβδων και των σπειρών. Τα αποτελέσματα των υπολογισμών αυτών συγκρίθηκαν με παρατηρήσεις. Οι μελέτες των τροχιών και της ευστάθειας τους εφαρμόζουν τη θεωρία του Χάους σε γαλαξιακά συστήματα. Αργότερα, και μέχρι σήμερα, ακολούθησαν και άλλες μελέτες που έριξαν φως στη δομή των γαλαξιακών δίσκων στην τρίτη διάσταση καθώς και στη ροή του αερίου.
Η σύγχρονη έρευνα στη Γαλαξιακή Δυναμική στηρίζεται τόσο σε επίγειες και διαστημικές παρατηρήσεις (όπως π.χ. με τα τηλεσκόπια του European Souhern Observatory στη Χιλή ή το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb) όσο και σε θεωρητικές και αριθμητικές μελέτες σε υπερυπολογιστές. Οι τομείς αυτοί είναι μεταξύ τους συμπληρωματικοί και οι αναγκαιότητα αλληλεπίδρασης μεταξύ των ερευνητών που εργάζονται στους επιμέρους τομείς είναι καθοριστική για την πρόοδο των ερευνών. Ελπίζουμε πως η ανταλλαγή αποτελεσμάτων, μεθόδων και ερευνητικών διεργασιών μεταξύ νέων επιστημόνων που εργάζονται, από διαφορετικές ερευνητικές γωνίες, προς τους κοινούς σκοπούς της έρευνας θα είναι επωφελής για τις μελέτες που διεξάγουν και θα συμβάλουν στην κατανόηση της δημιουργίας και της εξέλιξης των γαλαξιών.
Περισσότερες πληροφορίες καθώς και το πρόγραμμα βρίσκονται στην ιστοσελίδα του συνεδρίου: http://astro.academyofathens.gr/hera24.html
* Διευθυντής Ερευνών, διευθύνων του Κέντρου Ερευνών Αστρονομίας και Εφηρμοσμένων Μαθηματικών της Ακαδημίας Αθηνών, Δρ. Αστροφυσικής.
