Ο οξυμένος ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων του πλανήτη, αλλά και επιχειρηματικών κολοσσών, δεν μπορεί να περιοριστεί στη Γη. Κινείται από φιλοδοξίες που φτάνουν έως τη Σελήνη.
Ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών και εταιρειών έχουν στο στόχαστρό τους τη σεληνιακή επιφάνεια, σε μία νέα μάχη για πόρους και κυριαρχία στο διάστημα. Είμαστε λοιπόν έτοιμοι για αυτή τη νέα εποχή σεληνιακής εξερεύνησης;
Πριν από λίγες ημέρες τον γύρο του κόσμου έκαναν εικόνες μεταδόθηκαν στη Γη με τη σημαία της Κίνας που καρφώθηκε στη Σελήνη. Είναι η τέταρτη προσγείωση χώρας εκεί – και η πρώτη αποστολή που θα φέρει δείγματα από τη μακρινή πλευρά της Σελήνης. Τους τελευταίους 12 μήνες, η Ινδία και η Ιαπωνία έχουν επίσης στείλει διαστημόπλοια στη σεληνιακή επιφάνεια. Τον Φεβρουάριο, η αμερικανική εταιρεία Intuitive Machines έγινε η πρώτη ιδιωτική εταιρεία που μπήκε στην κούρσα για τη Σελήνη, και υπάρχουν πολλές ακόμη που θα ακολουθήσουν.
Εν τω μεταξύ, η NASA θέλει να στείλει ανθρώπους πίσω στη Σελήνη, με τους αστροναύτες της αποστολής Artemis να στοχεύουν σε προσελήνωση το 2026. Η Κίνα θέλει να στείλει ανθρώπους στη Σελήνη μέχρι το 2030.
Και δεν είναι μόνο οι φευγαλέες επισκέψεις, όπως επισημαίνει το BBC. Το σχέδιο είναι να χτιστούν μόνιμες βάσεις στο φεγγάρι. Αλλά σε μια εποχή τεταμένων σχέσεων μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, αυτή η νέα διαστημική κούρσα θα μπορούσε να οδηγήσει σε «εξαγωγή» των εντάσεων από τη Γη στη Σελήνη.
Η Συνθήκη της εποχής του Ψυχρού Πολέμου
«Η σχέση μας με τη Σελήνη πρόκειται να αλλάξει ριζικά πολύ σύντομα», προειδοποιεί στο BBC o Τζάστιν Χόλκομπ, γεωλόγος από το Πανεπιστήμιο του Κάνσας. Η ταχύτητα της εξερεύνησης του διαστήματος τώρα «ξεπερνά τους νόμους μας», λέει.
Συμφωνία του ΟΗΕ από το 1967 ορίζει ότι κανένα έθνος δεν μπορεί να κατέχει τη Σελήνη. Αντίθετα, η Συνθήκη για το Διάστημα λέει ότι ανήκει σε όλους και ότι οποιαδήποτε εξερεύνηση πρέπει να πραγματοποιηθεί προς όφελος όλης της ανθρωπότητας και προς το συμφέρον όλων των εθνών.
Αν και ακούγεται πολύ ειρηνικό και συνεργατικό – και είναι – η κινητήρια δύναμη πίσω από τη Συνθήκη για το Διάστημα δεν ήταν η συνεργασία, αλλά η πολιτική του Ψυχρού Πολέμου.
Καθώς αυξάνονταν οι εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο φόβος ήταν ότι το διάστημα θα μπορούσε να γίνει στρατιωτικό πεδίο μάχης. Επομένως το βασικό μέρος της συνθήκης προέβλεπε ότι δεν θα μπορούσαν να σταλούν πυρηνικά όπλα στο διάστημα. Περισσότερα από 100 έθνη την έχουν υπογράψει. Αλλά αυτή η νέα διαστημική εποχή μοιάζει διαφορετική από εκείνη του τότε.
Στη μάχη και επιχειρήσεις
Μια σημαντική αλλαγή είναι ότι οι σύγχρονες αποστολές στη Σελήνη δεν είναι μόνο έργα των εθνών – οι εταιρείες ανταγωνίζονται επίσης.
Τον Ιανουάριο, μια εμπορική αποστολή των ΗΠΑ με την ονομασία Peregrine ανακοίνωσε ότι θα μεταφέρει στη Σελήνη ανθρώπινη τέφρα, δείγματα DNA και ένα αναψυκτικό. Μια διαρροή καυσίμου είχε ως αποτέλεσμα να μην φτάσει ποτέ εκεί, αλλά πυροδότησε συζητήσεις για το εάν τέτοιου είδους αποστολές συνάδουν με την αρχή της συνθήκης ότι η εξερεύνηση πρέπει να ωφελήσει όλη την ανθρωπότητα.
«Αρχίζουμε να στέλνουμε πράγματα εκεί πάνω μόνο και μόνο επειδή μπορούμε. Δεν υπάρχει πλέον κανένα είδος νοήματος», σχολιάζει στο BBC η Μισέλ Χάνλον, δικηγόρος του διαστήματος και ιδρύτρια του For All Moonkind, μιας οργάνωσης που επιδιώκει να προστατεύσει τις τοποθεσίες προσγείωσης του Apollo. «Η Σελήνη έγινε κάτι το εφικτό και τώρα αρχίζουμε να κάνουμε κατάχρησή της», προσθέτει.
Αλλά ακόμα κι αν οι φιλοδοξίες των εταιρειών για το φεγγάρι ενισχύονται, τα εθνικά κράτη εξακολουθούν να παραμένουν τελικά οι βασικοί παίκτες σε όλο αυτό. Ο Σαΐντ Μόστεχσαρ, διευθυντής του Ινστιτούτου Διαστημικής Πολιτικής και Δικαίου του Λονδίνου, λέει ότι κάθε εταιρεία πρέπει να λάβει άδεια να πάει στο διάστημα από ένα κράτος, το οποίο περιορίζεται από τις διεθνείς συνθήκες. Και ένα έθνος με μια επιτυχημένη διαστημική βιομηχανία μπορεί να φέρει μεγάλη ώθηση στην οικονομία μέσω θέσεων εργασίας, καινοτομίας.
Οι σπάνιες γαίες και τα μέταλλα
Αλλά η κούρσα της Σελήνης προσφέρει ένα ακόμη μεγαλύτερο έπαθλο: τους πόρους της. Ενώ το σεληνιακό έδαφος φαίνεται μάλλον άγονο, περιέχει ορυκτά, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών, μέταλλα όπως σίδηρος και τιτάνιο και ήλιο, που χρησιμοποιείται σε οτιδήποτε, από υπεραγωγούς μέχρι ιατρικό εξοπλισμό.
Οι εκτιμήσεις για την αξία όλων αυτών ποικίλλουν πολύ, από δισεκατομμύρια έως τετρακις εκατομμύρια. Έτσι, είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί ορισμένοι βλέπουν τη Σελήνη ως ένα μέρος για να βγάλουν…χρήμα. Ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή θα ήταν μια πολύ μακροπρόθεσμη επένδυση – και η τεχνολογία που απαιτείται για την εξόρυξη και την επιστροφή αυτών των σεληνιακών πόρων είναι αρκετά μακριά.
