Πέρυσι, όταν ακόμη σπούδαζε μηχανικός υπολογιστών και έκανε την πρακτική του στη SpaceX, ο Luke Farritor, άρχισε να εργάζεται πάνω σε ένα πρόβλημα που έχει αιχμαλωτίσει πολλά από τα πιο έξυπνα μυαλά του κόσμου. Έναν γρίφο, που θα μπορούσε να λυθεί μόνο με την πρόσφατη πρόοδο στην τεχνητή νοημοσύνη και τη μηχανική μάθηση (machine learning).
Ο 22χρονος ήθελε να διαβάσει μία συλλογή παπύρων 2.000 ετών. Γνωστοί με το σαγηνευτικό όνομα «οι πάπυροι του Ερκουλάνεουμ» (ή πάπυροι του Ηρακλείου Καμπανίας), έμεναν αδιάβαστοι από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., καθώς θάφτηκαν κάτω από λάσπη και στάχτη. Για αιώνες μέσα στην ιστορία είχαν χαθεί. Ακόμη και όταν ανακαλύφθηκαν το 1700, οι απανθρακωμένοι πάπυροι ήταν πολύ εύθραυστοι για να τους χειριστεί κάποιος.
Η αποκρυπτογράφηση των παπύρων άρχισε στην Ακαντέμια Ερκολανέζε (Accademia Ercolanese), η οποία ιδρύθηκε το 1755 από τον Κάρολο Γ΄ της Ισπανίας. Η μελέτη τους συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα.
Το μεγαλύτερο μέρος τους παρέμενε ένα μυστήριο. Έως ότου δισεκατομμυριούχοι επενδυτές τεχνολογίας αποφάσισαν να χρηματοδοτήσουν το Vesuvius Challenge (Η Πρόκληση του Βεζούβιου) – έναν διαγωνισμό 1 εκατομμυρίου δολαρίων με τον τρελό, όπως πίστευαν πολλοί στην αρχή, στόχο να χρησιμοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη για να ανακτήσουν μερικά αποσπάσματα από τους πάπυρους. Και τελικά αυτό… λειτούργησε! Σύμφωνα με ρεπορτάζ της Wall Street Journal αυτή την εβδομάδα η Πρόκληση του Βεζούβιου οδήγησε σε μία μνημειώδη τεχνολογική ανακάλυψη: οι πάπυροι «άνοιξαν».
Ποιοι έλυσαν το μυστήριο των 2.000 ετών
Η νικήτρια ομάδα αποτελούνταν από τρεις φοιτητές, συμπεριλαμβανομένου του Farritor ο οποίος ερεύνησε ερείπια της αρχαιότητας από τον κοιτώνα του Πανεπιστημίου της Νεμπράσκα. Δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον πριν από τον διαγωνισμό και δεν έχουν ποτέ συναντηθεί από κοντά. Αλλά στηρίχθηκαν ο ένας στη δουλειά του άλλου και έκαναν και έκαναν κάτι μαζί που δεν θα μπορούσαν να κάνουν μόνοι – κάτι που πολλοί πίστευαν ότι δεν μπορούσε να γίνει καθόλου.
Και κοιτάζοντας τόσο μακριά στο παρελθόν, προσφέρουν μια ματιά στο μέλλον.
«Νομίζω ότι αυτό υπόσχεται ένα πολύ συναρπαστικό μέλλον όπου οι φαινομενικά αδύνατες ιδέες θα γίνουν δυνατές», είπε στη WSJ ένα άλλο μέλος της νικήτριας ομάδας, ο Youssef Nader, 27χρονος διδακτορικός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Freie στο Βερολίνο.
Ο Richard Janko, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ο οποίος ονειρευόταν να διαβάσει αυτούς τους παπύρους πολλά χρόνια ακόμη πριν γεννηθούν οι νικητές του Vesuvius Challenge, δήλωσε στη WSJ ότι αυτό «δεν φαινόταν απλώς αδύνατο, ήταν πραγματικά αδύνατο». «Δεν θα μπορούσαμε ποτέ να το είχαμε κάνει αυτό χωρίς τα παιδιά της τεχνολογίας», τόνισε.
Ποιος έθεσε τις βάσεις
Για να κατανοήσουμε τι έκαναν και πώς το έκαναν, βοηθάει να γνωρίζουμε την ιστορία των Παπύρων του Ερκουλάνεουμ. Ή τουλάχιστον η πρόσφατη ιστορία. Η μεγάλη προσπάθεια να λυθεί το μυστήριό τους άρχισε πριν από δύο δεκαετίες, όταν ο επιστήμονας υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Κεντάκι, Brent Seales, επινόησε μια μέθοδο εφαρμογής σύγχρονης τεχνολογίας για να σπάσει ένα παλιό μυστήριο.
Τα υπολείμματα των παπύρων δεν μοιάζουν με τίποτα που άφησαν πίσω οι αρχαίοι πολιτισμοί που μπορεί να περιέχει τα μυστικά της επιστήμης, των μαθηματικών και της φιλοσοφίας. Οι καμένοι κύλινδροι ήταν σε τόσο τραχύ σχήμα που δεν μπορούσαν να ξετυλιχθούν φυσικά, γεγονός που τους έκανε τέλειο στόχο για την πρωτοποριακή έρευνα του Seales.
Η διαδικασία ουσιαστικά ξετυλίγματος των παπύρων περιλάμβανε τρία βήματα: σάρωση, τμηματοποίηση και αναζήτηση μελανιού. Πρώτα οι κύλινδροι έπρεπε να σαρωθούν σε υψηλή ανάλυση από έναν επιταχυντή σωματιδίων. Στη συνέχεια, τα φύλλα έπρεπε να αναγνωριστούν, να διαχωριστούν και να ισοπεδωθούν ψηφιακά. Μόνο τότε τα μοντέλα μηχανικής μάθησης θα μπορούσαν να βρουν μελάνι. Ο Stephen Parsons, ένας μεταπτυχιακός φοιτητής στο εργαστήριο του Seales, δημοσίευσε μια διατριβή πέρυσι που έδειξε ότι αυτό ήταν θεωρητικά δυνατό. Αλλά δεν ήταν σαφές πόσος χρόνος θα χρειαζόταν για να μετατραπεί η θεωρία σε πραγματικότητα έως ότου ο Seales έλαβε ένα email από τον Nat Friedman.
«Αρχικά το αγνόησα», είπε στη WSJ, «γιατί δεν ήξερα ποιος είναι». Ο Friedman είναι επενδυτής τεχνολογίας, επιχειρηματίας και πρώην διευθύνων σύμβουλος του GitHub. Τις πρώτες μέρες της πανδημίας, του συνέβη κάτι περίεργο: Έμαθε για τους παπύρους του Ερκουλάνεουμ και του έγιναν εμμονή. Όταν έμαθε για την προσπάθεια του Seales να τους διαβάσει, θέλησε να βοηθήσει. Δεν ήταν σίγουρος πώς. Αλλά μόλις ο καθηγητής απάντησε στο email του, ο Friedman του πρότεινε μια αντισυμβατική ιδέα: έναν διαγωνισμό.
Η ιδέα του διαγωνισμού
Ένα από τα πολλά πλεονεκτήματα των διαγωνισμών είναι ότι είναι μαγνήτες για τα ταλέντα—ειδικά νεαρά ταλέντα όπως ο Farritor. Ένας λαμπρός φοιτητής κολεγίου με ενδιαφέροντα τόσο για την επιστήμη των υπολογιστών όσο και για την αρχαιολογία, ήταν ακριβώς το είδος του ανθρώπου με τις ικανότητες να βοηθήσει. Αλλά κανείς δεν θα του το ζητούσε ποτέ.
«Αυτό το είδος προσέγγισης στην έρευνα είναι κατάφωρα υποτιμημένο», λέει ο Farritor. «Νομίζω ότι πρέπει να υπάρχουν πολλοί διαγωνισμοί με βραβεία όπως αυτό για τόσους πολλούς διαφορετικούς τομείς».
