Με έμβλημα τον σκίουρο και μότο «Quo non ascendet» («Σε τι ύψη δεν θα φτάσει;»), σκαρφαλώνει ραγδαία στην κοινωνική ιεραρχία. Αλλά και η πτώση του θα είναι εξίσου θεαματική.
Ο λόγος για τον Νικολά Φουκέ, που γεννιέται το 1615 σε μια οικογένεια εύπορων κοινοβουλευτικών και από νωρίς δείχνει την οξύνοιά του, την τόλμη του και την αφοσίωσή του στη μοναρχία.
Το 1653, ο καρδινάλιος Μαζαρίν τον διορίζει Γενικό Επόπτη των Οικονομικών, αναθέτοντάς του το δύσκολο έργο της αναπλήρωσης του γαλλικού θησαυροφυλακίου.
Ο Φουκέ συνεργάζεται στενά με τον ιδιωτικό γραμματέα του Μαζαρίν, τον Ζαν-Μπατίστ Κολμπέρ, όμως, όταν ο καρδινάλιος πεθαίνει το 1661, ο 22χρονος βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ’ αποφασίζει να καταργήσει τη θέση του Πρωθυπουργού και να αναλάβει ο ίδιος τον πλήρη έλεγχο του κράτους.
Ο Κολμπέρ, ζηλόφθονος απέναντι στην επιτυχία του Φουκέ, τον κατηγορεί για κατάχρηση δημοσίου χρήματος – αν και τα πραγματικά υπεξαιρεθέντα ποσά ανήκουν στον Μαζαρίν. Ο Φουκέ αγνοεί τις προειδοποιήσεις των φίλων του και δεν υποψιάζεται τη σκευωρία που υφαίνεται εναντίον του.
Η σύλληψη και η δίκη
Στις 17 Αυγούστου 1661, ο Φουκέ διοργανώνει μια ανεπανάληπτη γιορτή προς τιμήν του Λουδοβίκου ΙΔ’ στο νεόδμητο ανάκτορό του, το Βο-λε-Βικόντ. Ο βασιλιάς, ήδη αποφασισμένος να τον συλλάβει, περπατά στους περίτεχνους κήπους, απολαμβάνει ένα θέατρο του Μολιέρου και εντυπωσιάζεται από τα εντυπωσιακά πυροτεχνήματα, χωρίς να αφήσει να φανεί η απόφασή του.
Ο Βολταίρος θα γράψει αργότερα: «Στις 17 Αυγούστου, στις έξι το απόγευμα, ο Φουκέ ήταν βασιλιάς της Γαλλίας. Στις δύο το πρωί, δεν ήταν τίποτα».
Ο βασιλιάς ανησυχεί για το προσεκτικά καλλιεργημένο δίκτυο φίλων και προστατευομένων του Φουκέ, το οποίο τον καθιστά έναν από τους πιο ισχυρούς άνδρες του βασιλείου. Μόλις 22 ετών, ο Λουδοβίκος φοβάται να δράσει ανοιχτά εναντίον ενός τόσο επιφανούς υπουργού. Ως παιδί, έχει γίνει μάρτυρας των ένοπλων συγκρούσεων της Φροντ που απείλησαν τη μοναρχία του και έχει κάθε λόγο να φοβάται μια εξέγερση. Ως Γενικός Επόπτης των Οικονομικών, ο Φουκέ ελέγχει το πανίσχυρο και αμύθητα πλούσιο σώμα των φοροεισπρακτόρων, το οποίο, αν εξεγειρόταν συλλογικά, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στον βασιλιά.
Απώλεια της ασυλίας
Με επιδέξιους χειρισμούς, ο Φουκέ πείθεται να πουλήσει το αξίωμά του ως Γενικός Εισαγγελέας, χάνοντας έτσι την ασυλία του από τη βασιλική δίωξη. Tα χρήματα που λαμβάνει από την πώληση (περίπου 1 εκατομμύριο λίβρες) τα καταθέτει στο βασιλικό ταμείο, ελπίζοντας να κερδίσει την εύνοια του βασιλιά. Την ίδια στιγμή, βαραίνεται από ένα πρόσφατο σφάλμα του – την αποτυχημένη προσπάθειά του να στρατολογήσει ως κατάσκοπο μια από τις ερωμένες του βασιλιά, η οποία όχι μόνο αρνείται τα χρήματα που της προσφέρει, αλλά και τον καταδίδει στον ηγεμόνα.
Μετά την επίσκεψή του στο Βο-λε-Βικόντ, ο βασιλιάς ανακοινώνει ότι θα μεταβεί στη Νάντη για την έναρξη της συνέλευσης των τοπικών Εστιών της Βρετάνης, απαιτώντας από τους υπουργούς του, συμπεριλαμβανομένου του Φουκέ, να τον συνοδεύσουν.
Τρεις εβδομάδες αργότερα, στις 5 Σεπτεμβρίου 1661, ο Φουκέ συλλαμβάνεται από τον θρυλικό Ντ’Αρτανιάν, αρχηγό των μουσκετοφόρων. Ακολουθεί μια δίκη που διαρκεί τρία χρόνια, με τους δικαστές διχασμένους. Η απόφαση επιβάλλει εξορία, αλλά ο Λουδοβίκος ΙΔ’ παρεμβαίνει και μετατρέπει την ποινή σε ισόβια κάθειρξη – η μοναδική φορά στην ιστορία της Γαλλίας που μονάρχης χρησιμοποιεί το δικαίωμα χάριτος για να επιβαρύνει την ποινή.
Η φυλακή και το τέλος
Ο Φουκέ φυλακίζεται στο Πινιερόλ, όπου παραμένει για 15 χρόνια, σε σκληρές συνθήκες. Η σύζυγός του καταφέρνει να του γράψει μόλις το 1672 και να τον επισκεφθεί μία φορά, το 1679. Παρά τις δυσκολίες, ο άλλοτε ισχυρός αξιωματούχος αντέχει με αξιοπρέπεια και αφιερώνεται σε μεταφράσεις και συγγραφές θρησκευτικών κειμένων.
Σαν σήμερα, στις 23 Μαρτίου 1680, πεθαίνει στη φυλακή, λίγες μόλις ημέρες πριν του δοθεί χάρη.
Η άνοδος και η πτώση του Νικολά Φουκέ είναι ένα από τα πιο δραματικά επεισόδια της γαλλικής ιστορίας, σηματοδοτώντας το τέλος μιας εποχής όπου οι υπουργοί μπορούσαν να ανταγωνίζονται τους βασιλείς σε δύναμη και πλούτο.
