Πριν από λίγους μήνες η Σαουδική Αραβία οργάνωσε ένα πάρτι 45 εκατ. δολαρίων με το οποίο ήθελε να γιορτάσει τα εγκαίνια ενός φιλόδοξου project πολλών δισεκατομμυρίων. Η λάμψη του δεν μπόρεσε να κρύψει τις σκοτεινές πτυχές του έργου.
Ο Γουίλ Σμιθ, ο Τομ Μπρέιντι και άλλες διασημότητες συγκεντρώθηκαν σε ένα αμμώδες νησί στην Ερυθρά Θάλασσα, γεμάτο με πολυτελή ξενοδοχεία. Σούπεργιοτ έπλεαν κοντά, ενώ η Αλίσια Κις έπαιζε μουσική για επιχειρηματίες που είχαν έρθει από το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη. Προβολείς φώτιζαν τον νυχτερινό ουρανό.
Η εκδήλωση του Οκτωβρίου ήταν το πολυτελές άνοιγμα του πρώτου τμήματος της Neom, μιας σχεδιαζόμενης μητρόπολης που χαρακτηρίζεται από αιχμή τεχνολογίας και ψυχεδελική αρχιτεκτονική. Η αλήθεια για το έργο ήταν λιγότερο λαμπερή.
Η σχετικά απλή, χαμηλού ύψους ανάπτυξη, γνωστή ως Sindalah, είχε καθυστέρηση άνω των τριών ετών και βρισκόταν σε τροχιά να κοστίσει σχεδόν 4 δισεκατομμύρια δολάρια – ποσό τριπλάσιο από τον αρχικό προϋπολογισμό. Τα ξενοδοχεία ήταν ημιτελή, οι ισχυροί άνεμοι διέκοπταν τα δρομολόγια των φέρι και το γκολφ, και μεγάλο μέρος του έργου ήταν ακόμη υπό κατασκευή.
Όσες και εάν ήταν οι λαμπερές παρουσίες στο πάρτι, όλοι ασχολήθηκαν με την ηχηρότατη απουσία. Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο άνθρωπος που οραματίστηκε τη Neom, δεν εμφανίστηκε. Πολλά μέλη του προσωπικού της Neom θεώρησαν την απουσία του ένδειξη δυσαρέσκειας, όπως αποκαλύπτει σε εκτενές ρεπορτάζ η Wall Street Journal.
Σε μετωπική με την πραγματικότητα
Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο επί 6 χρόνια επικεφαλής της Neom και ευνοούμενος του πρίγκιπα διαδόχου, αποχώρησε από το έργο, και μια νέα ομάδα στελεχών εγκαταστάθηκε για να το ανασχεδιάσει. Έπειτα από δαπάνες άνω των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα επιστημονικής φαντασίας όνειρα του πρίγκιπα διαδόχου – ένα χιονοδρομικό θέρετρο σε άγονες ορεινές περιοχές, μια πλωτή επιχειρηματική συνοικία και η Line, το ζεύγος ουρανοξυστών μήκους 170 χιλιομέτρων, ύψους αντίστοιχου με το Empire State Building, που αποτελεί το κεντρικό στοιχείο της Neom – έχουν συγκρουστεί με την πραγματικότητα.
Το κόστος έχει εκτοξευθεί, οι καθυστερήσεις είναι πανταχού παρούσες και η απόφαση πέρυσι να μειωθεί η πρώτη φάση της Neom απειλεί να στερήσει από την έρημη πόλη τη κρίσιμη μάζα κατοίκων που απαιτείται για να γίνει σύγχρονο επιχειρηματικό κέντρο.
Πίσω από τα προβλήματα της Neom βρίσκεται ένας χορός αμοιβαίας αυταπάτης, όπου ο πρίγκιπας διάδοχος προωθούσε φανταστικά σχέδια και τα στελέχη του απέκρυπταν το πλήρες εύρος των προκλήσεων και του κόστους, σύμφωνα με πρώην υπαλλήλους και μια εσωτερική έκθεση άνω των 100 σελίδων που παρουσιάστηκε στο διοικητικό συμβούλιο της Neom την περασμένη άνοιξη και εξετάστηκε από τη Wall Street Journal.
Το αυξανόμενο κόστος και η αμφισβητούμενη διαχείριση
Η έκθεση ελέγχου, με την ένδειξη «τελικό σχέδιο», διαπίστωσε ότι στελέχη, συχνά με τη βοήθεια των μακροχρόνιων συμβούλων του έργου, της McKinsey & Co., εισήγαγαν υπερβολικά αισιόδοξες παραδοχές στο επιχειρηματικό σχέδιο της Neom για να δικαιολογήσουν τις αυξανόμενες εκτιμήσεις κόστους. Ο έλεγχος βρήκε «αποδείξεις σκόπιμης χειραγώγησης» των οικονομικών από «συγκεκριμένα μέλη της διοίκησης».
Σε μια ένδειξη του τεράστιου εύρους του έργου, μια παρουσίαση του διοικητικού συμβουλίου εκτίμησε το απαιτούμενο κεφάλαιο για την ολοκλήρωση της Neom έως το 2080 σε 8,8 τρισεκατομμύρια δολάρια—πάνω από 25 φορές τον ετήσιο προϋπολογισμό της Σαουδικής Αραβίας—και 370 δισεκατομμύρια δολάρια για την πρώτη φάση έως το 2035.
Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας χρηματοδοτεί το μεγαλύτερο μέρος των αρχικών εξόδων της Neom, αν και οι αξιωματούχοι ελπίζουν ότι ιδιώτες επενδυτές θα αναλάβουν μέρος του κόστους στο μέλλον.
Οι εξωπραγματικές φιλοδοξίες του πρίγκιπα
Ο πρίγκιπας διάδοχος παρομοίασε το έργο με τις πυραμίδες της Αιγύπτου. Δήλωσε ότι θα αποτελέσει μια «πολιτισμική επανάσταση» και θα φιλοξενήσει 9 εκατομμύρια ανθρώπους έως το 2045.
Ο ίδιος προεδρεύει των διοικητικών συμβουλίων της Neom και των υποέργων της, και η έγκρισή του είναι συχνά απαραίτητη για αρχιτεκτονικές επιλογές. Λάτρης των βιντεοπαιχνιδιών και των ταινιών επιστημονικής φαντασίας, προώθησε την ιδέα της «μηδενικής βαρύτητας» στην αρχιτεκτονική, που φαίνεται να αψηφά τη φυσική.
Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο, γνωστό ως «πολυέλαιος»—ένα γυάλινο κτίριο άνω των 30 ορόφων που θα κρέμεται ανάποδα από μια γιγάντια χαλύβδινη γέφυρα στη Line—σχεδιάστηκε από τον Ολιβιέ Προν, σχεδιαστή ταινιών της Marvel, επειδή τα στελέχη ήξεραν ότι ο πρίγκιπας λάτρευε τις ταινίες του.
Η πραγματικότητα, όμως, έχει διαφορετική άποψη.
Oι καταγγελίες από τους εργαζομένους
Οι υπάλληλοι της Neom έχουν αναφέρει περιστατικά ομαδικού βιασμού, αυτοκτονίας, απόπειρας δολοφονίας και διακίνησης ναρκωτικών μέσα στα τείχη της πόλης, που προορίζεται να καλύψει μια περιοχή στο μέγεθος της Μασαχουσέτης. Εργάτες σε έναν από τους καταυλισμούς μεταναστών εργαζομένων διοργάνωσαν βίαιη διαμαρτυρία για την απογοήτευση με το φαγητό. Παιδιά ηλικίας 8 ετών έχουν πιαστεί να οδηγούν φορτηγά.
Εργαζόμενοι, νυν και πρώην προσωπικό της Neom, σε δηλώσεις τους στην αμερικανική εφημερίδα επισημαίνουν ότι τα περιστατικά δείχνουν τι μπορεί να πάει στραβά όταν τόσοι πολλοί άνθρωποι φτάνουν σε ένα απομονωμένο μέρος του κόσμου για να οικοδομήσουν ένα υπερβολικά φιλόδοξο έργο σε ένα μη ρεαλιστικά επιθετικό χρονοδιάγραμμα.
Το μέλλον της Neom
Οι αξιωματούχοι της Σαουδικής Αραβίας πλέον αναφέρουν τη Neom ως μια διαγενεακή επένδυση που θα αποδώσει σε δεκαετίες, αποφεύγοντας πλέον περιγραφές που την παρουσίαζαν ως οικονομικό κινητήρα μέχρι το 2030.
Άλλες πτυχές του οικονομικού σχεδίου του πρίγκιπα έχουν μεταμορφώσει τη χώρα: εκατομμύρια γυναίκες εντάχθηκαν στο εργατικό δυναμικό και ο ιδιωτικός τομέας συνέβαλε σχεδόν στο 50% του ΑΕΠ. Όμως, η Neom ήταν το κεντρικό στοίχημα—και τώρα φαίνεται να αντιμετωπίζει σοβαρά εμπόδια.
