Όταν το 2021 ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, Ναγίμπ Μπουκέλε, ανακοίνωσε ότι η χώρα του θα γινόταν η πρώτη στον κόσμο που θα υιοθετούσε το Bitcoin ως επίσημο νόμισμα, η απόφαση χαρακτηρίστηκε από κάποιους ως επαναστατικό βήμα και από άλλους «τρέλα».
Ο Μπουκέλε πόνταρε στο κρυπτονόμισμα ως λύση στα προβλήματα των φτωχών και αποκλεισμένων πολιτών, ιδίως εκείνων που βασίζονται στα εμβάσματα από το εξωτερικό. Όμως, λίγα χρόνια αργότερα, η πραγματικότητα αποδείχθηκε πολύ διαφορετική από το φιλόδοξο αφήγημα.
Το όραμα
Η ιδέα πίσω από την υιοθέτηση του Bitcoin ήταν ότι θα μπορούσε να μειώσει το κόστος των διεθνών εμβασμάτων, να προσελκύσει επενδύσεις και να απεξαρτήσει τη χώρα από το δολάριο ΗΠΑ.
Η κυβέρνηση δημιούργησε το ψηφιακό πορτοφόλι Chivo και μοίρασε 30 δολάρια σε Bitcoin σε κάθε πολίτη για να τον ενθαρρύνει να το χρησιμοποιήσει.
Παράλληλα, ο Μπουκέλε υποσχέθηκε την κατασκευή μιας “Bitcoin City” που θα λειτουργούσε με γεωθερμική ενέργεια από ηφαίστεια και θα προσέλκυε επενδυτές από όλο τον κόσμο. Το όραμα ήταν εντυπωσιακό και γέμισε πολύ κόσμο με ενθουσιασμό. Αντί για οικονομική επανάσταση, όμως το πείραμα του Bitcoin κατέληξε σε μια σειρά από προβλήματα:
Η πραγματικότητα
Ελάχιστη αποδοχή από τον λαό: Οι περισσότεροι πολίτες εξακολουθούν να εμπιστεύονται το δολάριο και όχι ένα ασταθές κρυπτονόμισμα. Μόνο ένα μικρό ποσοστό καταστημάτων αποδέχεται Bitcoin, ενώ οι επιχειρήσεις αντιμετώπισαν δυσκολίες λόγω των διακυμάνσεων της τιμής του.
Πολύπλοκες συναλλαγές: Παρά τις υποσχέσεις για ευκολία, πολλοί χρήστες βρήκαν την τεχνολογία περίπλοκη, ενώ το Chivo Wallet είχε τεχνικά προβλήματα και περιστατικά απάτης.
Οικονομική ζημία: Η κυβέρνηση αγόρασε εκατομμύρια δολάρια σε Bitcoin όταν η τιμή του ήταν πολύ υψηλότερη από τη σημερινή, με αποτέλεσμα τεράστιες απώλειες. Παρά την πτώση της αξίας του, ο Μπουκέλε συνέχισε να αγοράζει Bitcoin, ποντάροντας ότι κάποια στιγμή η αξία του θα εκτοξευτεί.
Διεθνείς αντιδράσεις: Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και άλλοι οργανισμοί προειδοποίησαν ότι η κίνηση αυτή αύξανε τον οικονομικό κίνδυνο της χώρας. Το 2022, η πιστοληπτική ικανότητα του Ελ Σαλβαδόρ υποβαθμίστηκε, και οι επενδυτές έγιναν πιο επιφυλακτικοί.
Το ΔΝΤ
Στις 26 Φεβρουαρίου το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ ενέκρινε δάνειο 1,4 δισ. δολαρίων, το οποίο είχε συμφωνηθεί από τον Δεκέμβριο, έπειτα από χρόνια καθυστερήσεων, και θα εκταμιευθεί σε διάστημα 40 μηνών. Για να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση, η χώρα έκανε τις συνηθισμένες δεσμεύσεις για δημοσιονομική πειθαρχία. Παράλληλα, υποβαθμίζει το κρυπτονομισματικό της εγχείρημα. Μετά από αλλαγή στη νομοθεσία τον Ιανουάριο, οι φόροι δεν πληρώνονται πλέον σε Bitcoin, ενώ η αποδοχή του στον ιδιωτικό τομέα είναι πλέον προαιρετική.
Στην πορεία προς τη συμφωνία με το ΔΝΤ, το Ελ Σαλβαδόρ επέδειξε αξιοσημείωτη προσήλωση στην εξυπηρέτηση του χρέους του, εν μέρει λόγω της επιθυμίας του Μπουκελέ να διαψεύσει τους επικριτές του στη Wall Street. Οι τιμές των ομολόγων του έχουν ανακάμψει πλήρως. Οι αξιωματούχοι χρησιμοποίησαν πολύτιμα δολάρια για να επαναγοράσουν ομόλογα σε μεγάλη έκπτωση, εξοικονομώντας έτσι μελλοντικές πληρωμές κεφαλαίου. Το δημοσιονομικό έλλειμμα, που εκτινάχθηκε στο 10% του ΑΕΠ το 2020, επέστρεψε στα προ πανδημίας επίπεδα του 2-3%, ευθυγραμμιζόμενο με συγκρίσιμες χώρες. Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, οι ισχυρές εισροές εμβασμάτων και μια μικρή οικονομική ανάκαμψη ενίσχυσαν τα δημόσια έσοδα, ενώ η σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων ενέργειας και των προγραμμάτων στήριξης της πανδημίας περιόρισε τις δαπάνες.
Το δάνειο του ΔΝΤ μειώνει τον κίνδυνο μιας κρίσης χρέους, ιδίως αν ξεκλειδώσει επιπλέον 2,1 δισ. δολάρια από άλλους πολυμερείς δανειστές, όπως ελπίζεται. Παρά τη μείωση του ελλείμματος, η χώρα δεν θα μπορούσε να αντέξει για πολύ ακόμα. Όταν το χρέος είναι υψηλό και η ανάπτυξη χαμηλή, η άντληση κεφαλαίων με επιτόκιο 12%, όπως έκανε το Ελ Σαλβαδόρ στις αρχές του 2024, είναι μη βιώσιμη.
Η χρεοκοπία είναι ακόμη πιο καταστροφική σε μια οικονομία βασισμένη στο δολάριο, όπως του Ελ Σαλβαδόρ, όπου δεν υπάρχει κεντρική τράπεζα ως έσχατος δανειστής για να αποτρέψει μια τραπεζική κρίση ή χρηματοπιστωτική μετάδοση. Οι καταθέσεις στις τοπικές τράπεζες υποστηρίζονται εν μέρει από κρατικά ομόλογα, επομένως μια χρεοκοπία θα μπορούσε να οδηγήσει σε τραπεζική κρίση και ενδεχομένως σε απο-δολαριοποίηση.
Όσον αφορά το Bitcoin, η υποβάθμισή του ίσως είναι περισσότερο ευλογία παρά παραχώρηση, σχολιάζει ο Economist. Ο Μπουκελέ το παρουσίασε ως μέσο για την παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στα δύο τρίτα των ενηλίκων χωρίς τραπεζικό λογαριασμό και για τη μείωση του κόστους των εμβασμάτων, που αποτελούν σχεδόν το ένα τέταρτο του ΑΕΠ. Όμως, τα κύρια εμπόδια στην οικονομική ενσωμάτωση είναι το μέγεθος της άτυπης οικονομίας και η χαμηλή ψηφιακή παιδεία.
Το ακριβό λάθος
Το Bitcoin δεν έγινε ποτέ κύριο μέσο συναλλαγών. Η πολυδιαφημισμένη Bitcoin City δεν έχει προχωρήσει, ενώ τα εμβάσματα εξακολουθούν να αποστέλλονται κυρίως μέσω παραδοσιακών τραπεζικών δικτύων.
Το πείραμα του Bitcoin στο Ελ Σαλβαδόρ, που ξεκίνησε ως ένα τολμηρό οικονομικό πείραμα, έχει καταλήξει να θεωρείται από πολλούς ως ένα ακριβό λάθος.
Ο Μπουκέλε, ωστόσο, συνεχίζει να υπερασπίζεται την απόφασή του, ποντάροντας ότι μακροπρόθεσμα η χώρα του θα αποδειχθεί πρωτοπόρος στην παγκόσμια οικονομία.
Το ερώτημα είναι αν το στοίχημά του θα αποδώσει ή αν θα μείνει στην ιστορία ως ένα μάθημα για τους κινδύνους της βιαστικής υιοθέτησης της τεχνολογίας χωρίς τις απαραίτητες υποδομές και στρατηγική.
