Στην Πλατεία Ομήρων του Τελ Αβίβ, το ρολόι που μετρά τις ημέρες, τις ώρες, τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα που η Χαμάς κρατά ομήρους από τις επιθέσεις της τον Οκτώβριο του 2023, έχει ξεπεράσει τις 500 ημέρες. Αλλά υπάρχουν και άνθρωποι που έμειναν στα χέρια της τρομοκρατικής οργάνωσης πολύ περισσότερο.
Ο Αβέρα Μενγκίστου, 38 ετών, Ισραηλινός αιθιοπικής καταγωγής, πέρασε 3.812 ημέρες σε αιχμαλωσία από τότε που διέσχισε τη Γάζα πριν από μια δεκαετία. Απελευθερώθηκε το Σάββατο στο πλαίσιο της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Για την οικογένειά του και την αιθιοπική κοινότητα στο Ισραήλ, αποτελεί μια στιγμή ανακούφισης αλλά και πικρής υπενθύμισης ότι επί χρόνια κανείς δεν ενδιαφερόταν να κλείσει συμφωνία για την απελεύθερωσή του. Μαζί του επέστρεψε και ο Χισάμ αλ-Σαγέντ, 37 ετών, Βεδουίνος από το νότιο Ισραήλ.
Και οι δύο άνδρες πάσχουν από ψυχικές ασθένειες σύμφωνα με τις οικογένειές τους και πέρασαν στη Γάζα με δική τους πρωτοβουλία χωρίς να εμποδιστούν από τον στρατό. Προέρχονται από μειονεκτούσες κοινότητες, γεγονός που, σύμφωνα με τους επικριτές της ισραηλινής κυβέρνησης, εξηγεί γιατί δεν υπήρξε νωρίτερα συμφωνία για την επιστροφή τους.
3,821 days.
10 years apart.Avera Mengistu’s family has suffered his absence for a decade, not knowing if he was safe or even alive. Today, they can finally hold him again. pic.twitter.com/grhNjPsgZg
— Israel Defense Forces (@IDF) February 22, 2025
«Θα μπορούσε να έχει επιστρέψει πολύ νωρίτερα»
Η υπόθεση του Μενγκίστου έχει μετατραπεί σε σύμβολο της περιθωριοποίησης που βιώνουν οι Ισραηλινοί αιθιοπικής καταγωγής. Πολλοί από την κοινότητα αυτή μεταφέρθηκαν αεροπορικώς από την Αιθιοπία πριν δεκαετίες μέσω τολμηρών επιχειρήσεων διάσωσης για να γλιτώσουν από τον εμφύλιο πόλεμο στην Ανατολική Αφρική. «Θα μπορούσε να έχει επιστρέψει στο σπίτι πολύ νωρίτερα», δήλωσε στη WSJ η Πνίνα Ταμάνο-Σάτα, Ισραηλινή βουλευτής αιθιοπικής καταγωγής. «Τον εγκατέλειψαν».
Η απελευθέρωση του Μενγκίστου και του Σαγέντ ήταν μέρος της πρώτης φάσης της συμφωνίας κατάπαυσης πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στη Γάζα, έπειτα από 15 μήνες συγκρούσεων και αυξανόμενη πίεση από την ισραηλινή κοινωνία για την απελευθέρωση των ομήρων.
Η οικογένεια Μενγκίστου προσπαθούσε επί χρόνια να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για την υπόθεσή του, αλλά ένιωθε ότι «ήταν πρόβλημα των Αιθιόπων». Όσο και εάν φώναζαν, ένιωθαν ότι κανείς – από το κράτος τουλάχιστον – δεν ασχολείται.
On Memorial Day for Ethiopian Jews who perished on the journey to Israel, call out for justice for Avera Mengistu, held captive for 3,559 days.
Mengistu suffers from mental illness and crossed into Gaza in 2014. He is one of 120 captives Hamas holds in unimaginable conditions.… pic.twitter.com/VNVE7fifsM
— Hen Mazzig (@HenMazzig) June 5, 2024
Η ζωή στο Ισραήλ
Ο Μενγκίστου ήταν το τέταρτο παιδί μίας οικογένειας με συνολικά 10 παιδιά, που μετανάστευσε στο Ισραήλ το 1991 μέσω της «Επιχείρησης Σολομών». Πολλοί από αυτούς που μετανάστευσαν ήταν αναλφάβητοι, από αγροτικές κοινότητες και πάλευαν να αφομοιωθούν στην ισραηλινή κοινωνία.
Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε σε φτωχική γειτονιά στην Ασκελόν, όπου αντιμετώπισε δυσκολίες ένταξης και οικονομικά προβλήματα. Οι γονείς του Μενγκίστου δεν μιλούν Εβραϊκά ή Αγγλικά και η μητέρα του εργαζόταν ως καθαρίστρια. Ο ίδιος εμφάνισε προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία και επιδεινώθηκαν μετά τον θάνατο του μεγαλύτερου αδερφού του. Νοσηλεύτηκε μάλιστα ανά διαστήματα σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα.
Ο Μενγκίστου μπήκε στη Γάζα στις 7 Σεπτεμβρίου 2014, ύστερα από καυγά με τη μητέρα του, Αγκουμές Μενγκίστου, η οποίααρνήθηκε να του δώσει 50 σέκελ, που ζητούσε.
Έφυγε από το σπίτι και περπάτησε στην παραλία προς τη Γάζα με ένα σακίδιο που έφερε μια αριθμομηχανή, ένα βιβλίο μαθηματικών και μια πετσέτα. Ο Μενγκίστου έριξε το σακίδιό του στο έδαφος και στη συνέχεια σκαρφάλωσε στον φράκτη ασφαλείας που χωρίζει το Ισραήλ και τη λωρίδα. Ο στρατός δεν τον εμπόδισε. Όλα αυτά έχουν καταγραφεί σε κάμερες ασφαλείας.
Αμέσως μετά την είσοδο του Μενγκίστου στη Γάζα, ο στρατός εξέδωσε εντολή να μην αναφέρουν τα μέσα ενημέρωσης λεπτομέρειες επί μήνες. Η κυβέρνηση είπε στην οικογένεια να μην διαμαρτυρηθεί ή να κάνει πολύ θόρυβο γιατί θα έβλαπτε τις προοπτικές απελευθέρωσής του.
Η ισραηλινή κυβέρνηση εμφανιζόταν όλο και πιο πιεστική προς την οικογένεια. Σε μια ηχογράφηση που διέρρευσε στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης το 2015, ο τότε εκπρόσωπος του πρωθυπουργού για τους ομήρους, Λιόρ Λοτάν, είπε στα μέλη της οικογένειας Μενγκίστου σε μια συνάντηση ότι πρέπει να αποφεύγουν να επικρίνουν το Ισραήλ, τον Νετανιάχου και να συνδέουν δημόσια την υπόθεση με τη μειονεκτική θέση της Αιθιοπικής κοινότητας.
«Όποιος συνδέει την ιστορία του με τη σχέση μεταξύ της αιθιοπικής κοινότητας και του κράτους του Ισραήλ, τον αφήνει εκεί για έναν ακόμη χρόνο στη Γάζα», ακούγεται να λέει ο Λοτάν. Μέχρι το 2017, η μητέρα του Μενγκίστου ήταν στο μυαλό της. «Θέλω να τον δω ζωντανό. Ακόμα κι αν είναι νεκρός, θέλω να δω το σώμα του», είπε στο Human Rights Watch εκείνη τη χρονιά. «Σε ποιον μπορώ να απευθυνθώ; Είμαι διαλυμένη».
Οι πρώτες ενδείξεις ζωής
Η Χαμάς κυκλοφόρησε για πρώτη φορά ένα βίντεο που δείχνει τον Μενγκίστου να είναι ζωντανός τον Ιανουάριο του 2023, εννέα χρόνια μετά την ομηρεία του και εννέα μήνες πριν την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.
Εν τω μεταξύ, τα χρόνια της αιχμαλωσίας του έχουν συντρίψει την οικογένεια του Μενγκίστου, η οποία έχει λάβει μικρή κρατική και οικονομική υποστήριξη, σύμφωνα με φίλους και συγγενείς.
«Είναι πολλά χρόνια που περιμέναμε την κυβέρνηση να ξυπνήσει και να τον σώσει», είπε στη WSJ ο Μάικλ Γουόρκ, Ισραηλινός καλλιτέχνης Αιθιοπικής καταγωγής, ο οποίος άρχισε να ζωγραφίζει την οικογένεια Mengistu το 2017 για να ευαισθητοποιήσει την περίπτωσή του.
