Δεν ήταν απλώς ένας εφευρέτης. Ήταν ένα φαινόμενο. Ένας άνθρωπος που γοήτευε το κοινό με την εικόνα του «μάγου», ένας ακούραστος εργάτης της επιστήμης, ένας οραματιστής, αλλά και ένας αμφιλεγόμενος χαρακτήρας, που λάτρευε τη δημοσιότητα.
Ο Τόμας Έντισιον, που γεννήθηκε σαν σήμερα, 11 Φεβρουαρίου 1847, έριξε φως στη ζωή μας με τις εφευρέσεις. Είχε όμως και ένα επιπλέον ταλέντο. Ήξερε από νωρίς πώς να χτίσει έναν μύθο γύρω από το όνομά του.
Όπως διαβάζουμε στον New Yorker από τις πρώτες του εφευρέσεις, οι εφημερίδες λάτρευαν να γράφουν για εκείνον. Ρεπορτάζ αποθέωναν τις ανακαλύψεις του πολύ πριν αυτές γίνουν λειτουργικές, ενώ δημοσιογράφοι σχημάτιζαν ουρά για μια αποκλειστική ματιά στο εργαστήριό του. Ένας μάλιστα έφτασε στο σημείο να του προτείνει να συγγράψουν ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας.
Ο Τόμας Έντισον ήταν ήδη γνωστός από τη στιγμή που τελειοποίησε τον λαμπτήρα πυρακτώσεως μακράς καύσης, αλλά φωτογραφιζόταν δίπλα σε έναν από αυτούς τόσο συχνά που το κοινό έφτασε να συσχετίσει τους λαμπτήρες με την ίδια την εφεύρεση. Αυτό ήταν λογικό, λόγω ενός είδους μεταβατικής ιδιότητας της εφευρετικότητας: κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Έντισον κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ένα ρεκόρ χίλιες ενενήντα τρεις διαφορετικές εφευρέσεις. Σε μια μέρα το 1888, έγραψε 112 ιδέες.
Κατά μέσο όρο σε όλη την ενήλικη ζωή του, κατοχύρωνε κάτι περίπου κάθε έντεκα μέρες. Υπήρχε ο λαμπτήρας και ο φωνογράφος, αλλά και το κινητοσκόπιο, το μηχάνημα υπαγόρευσης, η αλκαλική μπαταρία και ο ηλεκτρικός μετρητής. Επιπλέον: μια κούκλα που μιλάει, ο μεγαλύτερος θραυστήρας βράχων στον κόσμο, ένα ηλεκτρικό στυλό και ένα σπίτι ανθεκτικό στους ανεμοστρόβιλους. Δεν ήταν όλα λειτουργικά, ούτε έβγαλε από όλα χρήματα.
Η στρατηγική του θύμιζε το σημερινό μάρκετινγκ των startup: δημιουργούσε θόρυβο, προσέλκυε επενδύσεις και καθιέρωνε τον εαυτό του ως τον απόλυτο εφευρέτη. Ο βιογράφος του, Ράνταλ Στρος, τον περιγράφει ως έναν «μάγο» που βασιζόταν στα «ξωτικά» του: τους ανώνυμους μηχανικούς που δούλευαν για εκείνον. Άλλοι ερευνητές με πιο επικριτική ματιά αναδεικνύουν τις σκοτεινές του πλευρές: την εμμονή του με τον έλεγχο, την τάση του να πιστώνεται δουλειές άλλων και τις προσωπικές του αδυναμίες.
Εργασιομανής και με αυστηρή…δίαιτα
Ο Έντισον δεν ήταν μόνος στα επιτεύγματά του. Το φαινόμενο της «ταυτόχρονης εφεύρεσης», που περιέγραψε αργότερα ο κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Μέρτον, εξηγεί πώς πολλές καινοτομίες αναπτύσσονται ταυτόχρονα από διαφορετικούς ανθρώπους. Ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ και ο Ελάισα Γκρέι υπέβαλαν αιτήσεις για την πατέντα του τηλεφώνου την ίδια μέρα, ενώ ο Έντισον απλώς βελτίωσε τα σχέδιά τους. Από την άλλη το ίδιο συνέβη και με τον δικό του φωνόγραφο, όπου οι ανταγωνιστές του κατάφεραν να κυριαρχήσουν στην αγορά πιο γρήγορα από εκείνον.
Ως άνθρωπος ήταν εργασιομανής και ιδιόρρυθμος. Ακολουθούσε μια αυστηρή δίαιτα βασισμένη στις θεωρίες του 16ου αιώνα, έπινε ζεστό γάλα ανά τακτά διαστήματα και εργαζόταν επί 50 συνεχόμενες ώρες, με μικρά διαλείμματα για υπνάκους- ακόμη και μπροστά στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Γουόρεν Χάρντινγκ. Στην οικογενειακή του ζωή, ήταν απόμακρος και σκληρός: μήνυσε τον ίδιο του τον γιο για να τον αποτρέψει από το να πουλάει ψευδο-ιατρικά προϊόντα με το όνομα «Έντισον».
Η διαχείριση της εικόνας
Ο Έντισον, ο Χένρι Φορντ και ο Χάρβεϊ Φάιερστοουν έκαναν κάθε καλοκαίρι από το 1914 έως το 1924 ένα ιδιαίτερο road trip: ταξίδευαν με μια φάλαγγα αυτοκινήτων, διαφημίζοντας τις εφευρέσεις τους αλλά και τους ίδιους. Αυτή η προώθηση, πολύ μπροστά από την εποχή της, εδραίωσε ακόμα περισσότερο τον μύθο του Έντισον.
Ωστόσο, παρά τις αποτυχίες του ως επιχειρηματίας, ο ίδιος δεν ενδιαφερόταν τόσο για το χρήμα όσο για την αναζήτηση της γνώσης. Οι βιογράφοι που προσπάθησαν να αποδομήσουν την εικόνα του τον συνέκριναν με σύγχρονες μορφές υπερ-προβολής, όπως η Ελίζαμπεθ Χολμς.
Αλλά η διαφορά είναι πως ο Έντισον, όσο κι αν υπερέβαλε, δεν πουλούσε ψέματα. Μπορεί πολλές εφευρέσεις του να μην ήταν εντελώς πρωτότυπες ή εμπορικά βιώσιμες, αλλά η συμβολή του στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου παραμένει αδιαμφισβήτητη.
Η προσωπική ζωή
Το 1871, ο Έντισον παντρεύτηκε τη 16χρονη Μαίρη Στίλγουελ, μια υπάλληλο σε μία από τις επιχειρήσεις του. Κατά τη διάρκεια του 13ετούς γάμου τους, απέκτησαν τρία παιδιά: τη Μάριον, τον Τόμας και τον Γουίλιαμ, ο οποίος αργότερα έγινε και ο ίδιος εφευρέτης.
Το 1884, η Μαίρη πέθανε σε ηλικία 29 ετών, πιθανώς από όγκο στον εγκέφαλο. Δύο χρόνια αργότερα, ο Έντισον παντρεύτηκε τη Μίνα Μίλερ, η οποία ήταν 19 χρόνια νεότερή του.
Ηλεκτροκίνηση και υποβρύχια
Καθώς η αυτοκινητοβιομηχανία αναπτυσσόταν, ο Έντισον εργάστηκε στην ανάπτυξη μιας μπαταρίας κατάλληλης για την τροφοδοσία ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Παρότι τελικά επικράτησε ο κινητήρας εσωτερικής καύσης, το 1912 σχεδίασε μια μπαταρία για το Model T, έπειτα από αίτημα του φίλου και θαυμαστή του, Χένρι Φορντ.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ του ανέθεσε την ηγεσία του Συμβουλίου Ναυτικών Συμβούλων, που εξέταζε εφευρέσεις για στρατιωτική χρήση. Ο Έντισον εργάστηκε σε αρκετά έργα, όπως ανιχνευτές υποβρυχίων και τεχνικές εντοπισμού πυροβολικού.
Ωστόσο, λόγω της ηθικής του στάσης απέναντι στη βία, δήλωσε ότι θα εργαζόταν μόνο πάνω σε αμυντικά όπλα, τονίζοντας αργότερα: «Είμαι περήφανος που ποτέ δεν εφηύρα όπλα για να σκοτώνουν».
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Έντισον, πλέον στα 80 του, περνούσε τον χειμώνα του στο Fort Myers της Φλόριντα με τη δεύτερη σύζυγό του, Μίνα. Εκεί, η φιλία του με τον Χένρι Φορντ ισχυροποιήθηκε, ενώ συνέχισε να δουλεύει σε διάφορα έργα, από ηλεκτρικά τρένα έως την αναζήτηση μιας εγχώριας πηγής φυσικού καουτσούκ.
Οι πατέντες
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Έντισον κατοχύρωσε 1.093 πατέντες στις Ηνωμένες Πολιτείες και κατέθεσε ακόμα 500-600 που είτε απορρίφθηκαν είτε εγκαταλείφθηκαν.
Η πρώτη του πατέντα ήταν για έναν Ηλεκτρογραφικό Καταγραφέα Ψήφων, την οποία κατοχύρωσε στις 13 Οκτωβρίου 1868, σε ηλικία 21 ετών. Η τελευταία του πατέντα αφορούσε μια συσκευή συγκράτησης αντικειμένων κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ηλεκτρολυτικής επιμετάλλωσης.
Η διαμάχη με τον Τέσλα
Ο Έντισον ενεπλάκη σε μια μακροχρόνια διαμάχη με τον Νίκολα Τέσλα, έναν μηχανικό με ακαδημαϊκή κατάρτιση που εργάστηκε για ένα διάστημα στην εταιρεία του.
Οι δυο τους χώρισαν τους δρόμους τους το 1885 και σύντομα βρέθηκαν αντιμέτωποι στον «Πόλεμο των Ρευμάτων», μια διαμάχη για την κυριαρχία του συνεχούς ρεύματος (DC), το οποίο υποστήριζε ο Έντισον, έναντι του εναλλασσόμενου ρεύματος (AC), το οποίο πρότεινε ο Τέσλα.
Ο Τέσλα συνεργάστηκε με τον Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ, ανταγωνιστή του Έντισον, οδηγώντας σε έναν σφοδρό επιχειρηματικό πόλεμο για τον έλεγχο της ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε μια προσπάθεια να πείσει το κοινό για τους κινδύνους του εναλλασσόμενου ρεύματος, ο Έντισον χρησιμοποίησε μια σειρά από αμφιλεγόμενες και σκληρές δημόσιες επιδείξεις, όπου προκάλεσε ηλεκτροπληξία σε ζώα.
Η πιο διαβόητη από αυτές τις επιδείξεις πραγματοποιήθηκε το 1903, όταν ένας ελέφαντας τσίρκου, η Τόπσι, θανατώθηκε με ηλεκτροπληξία στο Coney Island της Νέας Υόρκης.
Και το τέλος
Ο Τόμας Έντισον πέθανε στις 18 Οκτωβρίου 1931, στο σπίτι του, Γκλένμοντ, στο West Orange του Νιου Τζέρσεϊ, από επιπλοκές του διαβήτη. Ήταν 84 ετών.
Για να τιμήσουν τον θάνατό του, πολλές κοινότητες και εταιρείες σε όλο τον κόσμο μείωσαν την ένταση του φωτισμού τους ή έσβησαν προσωρινά τα φώτα τους, ως ένδειξη σεβασμού στον άνθρωπο που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που φωτίζουμε τη ζωή μας.
Ο ίδιος ο Έντισον έλεγε ότι δεν είχε ποτέ μια πρωτότυπη ιδέα στη ζωή του. Ό,τι ανακάλυψε, υπήρχε ήδη στο περιβάλλον—απλώς το πήρε και το τελειοποίησε. Η αλήθεια μάλλον βρίσκεται κάπου ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα. Ήταν ένας άνθρωπος που εργαζόταν αδιάκοπα, που καταλάβαινε τη σημασία της δημόσιας εικόνας, αλλά και που, παρά τις αποτυχίες και τις αντιφάσεις του, άφησε πίσω του έναν κόσμο γεμάτο φως—κυριολεκτικά και μεταφορικά.
