Είναι 07:15 το πρωί της 4ης Φεβρουαρίου 1974, όταν ακούγεται ένα δυνατό χτύπημα στην πόρτα του διαμερίσματος νούμερο 4, στην οδό Benvenue. Η 19χρονη Πάτι Χιρστ, φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, δεν προλαβαίνει να αντιδράσει.
Μια ομάδα ενόπλων εισβάλλει στον χώρο, ξυλοκοπεί τον αρραβωνιαστικό της, τη δένει και τη ρίχνει στο πορτμπαγκάζ ενός αυτοκινήτου. Έτσι ξεκινά μία από τις πιο παράξενες και αμφιλεγόμενες υποθέσεις στην ιστορία του FBI.
Η απαγωγή της Χιρστ δεν είναι τυχαία. Οι δράστες ανήκουν σε μια ένοπλη επαναστατική οργάνωση, τη Συμβιωτική Απελευθερωτική Στρατιά (Symbionese Liberation Army – SLA). Πρόκειται για μια μικρή, αλλά φανατική ομάδα αναρχικών – εξτρεμιστών, που αυτοχαρακτηρίζονται επαναστάτες ενάντια στο καπιταλιστικό κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ηγέτης τους είναι ο Ντόναλντ ΝτεΦρίζ, ένας πρώην κατάδικος που ευαγγελίζεται την έναρξη ανταρτοπολέμου κατά της κυβέρνησης.
Πρώτη είδηση στα Μέσα
Μέχρι τότε, η SLA έχει ήδη διαπράξει δολοφονίες. Δύο μήνες νωρίτερα, μέλη της ομάδας εκτελούν έναν αξιωματούχο της εκπαίδευσης στο Όκλαντ με σφαίρες βουτηγμένες σε κυάνιο. Τώρα, με την απαγωγή της Χιρστ, η SLA επιδιώκει κάτι μεγαλύτερο: να τραβήξει την προσοχή ολόκληρης της χώρας. Και τα καταφέρνει.
Η είδηση της απαγωγής της Χιρστ γίνεται πρωτοσέλιδο σε εφημερίδες και δελτία ειδήσεων. Δεν πρόκειται για οποιαδήποτε φοιτήτρια, αλλά για την εγγονή του θρυλικού εκδότη και μεγιστάνα του Τύπου, Γουίλιαμ Ράντολφ Χιρστ. Η κοινή γνώμη παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα.
Λίγες ημέρες μετά, η SLA απευθύνει τις πρώτες της απαιτήσεις. Με ηχογραφημένα μηνύματα, ζητά από την οικογένεια Χιρστ να δωρίσει εκατομμύρια δολάρια σε τρόφιμα για τους φτωχούς. Παράλληλα, υποβάλλει την Πάτι Χιρστ σε αδιάκοπη ψυχολογική και σωματική κακοποίηση, επιχειρώντας να τη μετατρέψει από θύμα σε «μαχήτρια» της επανάστασης.
Η μεταμόρφωση της Χιρστ και το κρησφύγετο
Η μεταμόρφωση της Χιρστ σοκάρει. Στις 3 Απριλίου, η SLA δημοσιεύει νέο ηχητικό μήνυμα. Αυτή τη φορά, η νεαρή κληρονόμος δηλώνει ότι αποκηρύσσει την οικογένειά της και εντάσσεται στον αγώνα της εξτρεμιστικής οργάνωσης. Λίγες ημέρες μετά, οι κάμερες ασφαλείας καταγράφουν ένα ακόμη σοκαριστικό στιγμιότυπο: Η Χιρστ συμμετέχει σε ληστεία τράπεζας στο Σαν Φρανσίσκο, κρατώντας στα χέρια της ένα αυτόματο όπλο και φωνάζοντας εντολές στους έντρομους πολίτες.
Το FBI εξαπολύει μία από τις μεγαλύτερες έρευνες στην ιστορία του. Χιλιάδες στοιχεία εξετάζονται, εκατοντάδες πληροφοριοδότες ανακρίνονται, όμως η SLA κινείται προσεκτικά, αλλάζοντας διαρκώς κρησφύγετα και τρομοκρατώντας όποιον σκέφτεται να μιλήσει.
Η πρώτη μεγάλη ανατροπή έρχεται στις 16 Μαΐου, στο Λος Άντζελες. Δύο μέλη της SLA προσπαθούν να κλέψουν μία ζώνη πυρομαχικών από ένα κατάστημα, όμως εντοπίζονται. Σύντομα, η αστυνομία ανακαλύπτει το κρησφύγετό τους. Την επόμενη μέρα, το κτίριο πολιορκείται. Ακολουθεί ανταλλαγή πυρών και ξέσπασμα πυρκαγιάς. 6 μέλη της SLA, μεταξύ αυτών και ο ΝτεΦρίζ, βρίσκουν τραγικό θάνατο στις φλόγες. Όμως η Χιρστ δεν είναι ανάμεσά τους.
Η σύλληψη και η καταδίκη
Με τους συντρόφους της, συνεχίζει να διαφεύγει, ταξιδεύοντας από πόλη σε πόλη. Για περισσότερο από ένα χρόνο, το FBI την αναζητά, μέχρι που, στις 18 Σεπτεμβρίου 1975, την εντοπίζει και τη συλλαμβάνει στο Σαν Φρανσίσκο.
Η δίκη που ακολουθεί είναι το ίδιο δραματική με την καταδίωξή της. Η υπεράσπιση υποστηρίζει ότι υπέστη «πλύση εγκεφάλου» και εξαναγκασμό. Ωστόσο, το δικαστήριο δεν πείθεται. Η Χιρστ καταδικάζεται σε 7 χρόνια φυλάκιση για ληστεία και χρήση όπλου. Δύο χρόνια αργότερα, ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ μειώνει την ποινή της, επιτρέποντάς της να αποφυλακιστεί το 1979.
Από τότε, η Χιρστ επανακάμπτει στην κοινωνία, γράφει την αυτοβιογραφία της, ενώ παίζει σε ταινίες του Τζον Γουότερς. Το 2001, ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον της απονέμει χάρη, κλείνοντας ένα κεφάλαιο της αμερικανικής ιστορίας που για δεκαετίες παρέμενε ανοιχτό.
Όσο για την SLA, διαλύεται. Οι τελευταίοι φυγόδικοι της ομάδας συλλαμβάνονται δεκαετίες αργότερα, το 1999 και το 2002.
Τα ερωτήματα για το Σύνδρομο της Στοκχόλμης
Αξίζει να σημειωθεί ότι αμέσως μετά τη σύλληψή της, η Χιρστ φάνηκε να διατηρεί την πίστη της στην SLA. Έδειχνε επίσης σημάδια σοβαρού τραύματος – ζύγιζε μόλις 45 κιλά, ενώ οι ψυχολόγοι μέτρησαν σημαντική πτώση στο IQ της και υπέφερε από τρομακτικούς εφιάλτες.
Ήταν τα στοιχεία που χρησιμοποίησε στο δικαστήριο η ομάδα των δικηγόρων της, για να πείσει ότι διέπραξε τα εγκλήματα μόνυπό πίεση. Όταν ρωτήθηκε κατά τη διάρκεια της κατάθεσης γιατί δεν προσπάθησε να δραπετεύσει, απάντησε: «Επειδή αν έφευγα, τα άλλα μέλη του SLA θα είχαν έρθει να με αναζητήσουν… και ένιωσα ότι με έψαχνε και το FBI».
Στα χρόνια που ακολούθησαν την αποφυλάκισή της της, η Χιρστ συζήτησε ανοιχτά τη δοκιμασία της σε συνεντεύξεις και έγραψε το Every Secret Thing, για την εμπειρία της. «Είχα γίνει άλλος άνθρωπος», υποστήριξε. «Ένας άνθρωπος, που έκανε ό,τι τον ήθελαν να κάνει».
Σύμφωνα με την ίδια, η πλύση εγκεφάλου δεν τελείωσε όταν τελικά επανενώθηκε με την οικογένειά της. «Ακόμη και μετά την απελευθέρωσή μου», θυμάται, «ένιωσα ότι ήμουν ακόμα υπό τον έλεγχό τους, εξακολουθώντας να ζω με φόβο για το τι θα μπορούσαν να μου κάνουν. Είχα παγιδευτεί σε έναν εφιάλτη για τόσο καιρό που δεν μπορούσα να θυμηθώ πώς ήταν να είσαι ελεύθερος».
Σε μια συνέντευξη του 2018 στο The Atlantic, υποστήριξε ότι οι απαγωγείς της «χρησιμοποίησαν σωματική και συναισθηματική κακοποίηση, στέρηση ύπνου και άλλες τεχνικές για να με καταστρέψουν». Η SLA την πίεσε και την τραυμάτισε περαιτέρω κάνοντας την να νιώθει υπαίτια για τις περιστάσεις της. «Με έκαναν να νιώθω ένοχη και υπεύθυνη για τη δική μου απαγωγή», πρόσθεσε.
Για πολλούς ψυχολόγους, αυτή η περίπτωση είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα του συνδρόμου της Στοκχόλμης. Δεν συμφωνούν ωστόσο όλοι. Άλλοι, όπως η Μάργκαρετ Σίνγκερ, η οποία κατέθεσε εναντίον της Χιρστ στη δίκη της και έγραψε το βιβλίο του 1995 Cults in Our Midst, ήταν πεπεισμένοι πως η νεαρή έλαβε πρόθυμα μέρος στα εγκλήματα που διέπραξε η SLA.
Το σύνδρομο Στοκχόλμης χρησιμοποιείται για να περιγράψει καταστάσεις στις οποίες οι όμηροι, αναπτύσσουν αισθήματα συμπάθειας και στοργής προς τους απαγωγείς τους. Ο όρος επινοήθηκε μετά από μια ληστεία τράπεζας το 1973 στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, όπου τα θύματα φαινόταν να έχουν αναπτύξει ειλικρινή σχέση με τους απαγωγείς τους. Δεν περιλαμβάνεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5-TR) και έχει μικρή βάση στην ψυχιατρική.
