Η Ολλανδία του 1637 ζει ένα παραλήρημα. Τουλίπες. Κάθε συζήτηση, κάθε συμφωνία, κάθε όνειρο περιστρέφεται γύρω από αυτές. Ένας μόνο βολβός μπορεί να κοστίζει όσο ένα σπίτι στο Άμστερνταμ.
Έμποροι, ξυλουργοί, ψαράδες – όλοι επενδύουν. Δεν είναι πια λουλούδια. Είναι κάτι παραπάνω από… χρυσός.
Πώς έφτασαν στην Ευρώπη
Κι όμως, αυτό το παράξενο άνθος δεν υπήρχε πάντα εδώ. Οι τουλίπες, όπως και οι πατάτες, οι πιπεριές και οι ντομάτες, ήρθαν στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα και θεωρήθηκαν τόσο εξωτικές όσο τα μπαχαρικά και τα ανατολίτικα χαλιά.
Η εισαγωγή τους αποδίδεται στον Οζιέ ντε Μπουσμπέκ, πρέσβη του Φερδινάνδου Α’, αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στην αυλή του Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1554, ο Μπουσμπέκ στέλνει τους πρώτους βολβούς και σπόρους τουλίπας στη Βιέννη, σηματοδοτώντας την αρχή της εμμονής της Ευρώπης με το λουλούδι.
Αρχικά, οι τουλίπες είναι ένα σύμβολο κύρους. Οι πλούσιοι τις φυτεύουν στους κήπους τους για να επιδεικνύουν την ευμάρειά τους. Όποιος έχει περιουσία, έχει και μια συλλογή από τουλίπες. Σύντομα, η μεσαία τάξη αρχίζει να μιμείται τους αριστοκράτες και απαιτεί τις δικές της τουλίπες. Οι καλλιεργητές αναπτύσσουν νέες τεχνικές για να τις διατηρούν ζωντανές και να τις πολλαπλασιάζουν, και ένας ολόκληρος κλάδος ανθεί γύρω από την καλλιέργειά τους.
Από σύμβολο κύρους… χρηματιστηριακή μανία
Το 1634, η Τουλιπομανία κατακλύζει την Ολλανδία. Ο πυρετός των τουλιπών είναι τόσο έντονος που υπάρχουν αφηγήσεις ακόμη και για αγρότες ή τεχνίτες που εγκαταλείπουν τις δουλειές τους, πουλάνε τις περιουσίες τους ή και δανείζονται για να αγοράσουν βολβούς. Στόχος τους να τους πουλήσουν στη συνέχεια μεγάλο κέρδος. Ένας συλλέκτης δίνει 1.000 λίβρες τυρί, τέσσερα βόδια, οκτώ γουρούνια, δώδεκα πρόβατα, ένα κρεβάτι και ένα κοστούμι για έναν βολβό της σπάνιας ποικιλίας Viceroy.
Στα καπηλειά και τις ταβέρνες, οι άνθρωποι στοιχηματίζουν με πάθος. Οι συναλλαγές δεν γίνονται καν με πραγματικούς βολβούς, αλλά με χαρτιά – υποσχέσεις για τουλίπες που θα φυτευτούν μήνες αργότερα. Οι τιμές εκτοξεύονται. Ένας βολβός κοστίζει πλέον 4.000, ακόμα και 5.500 φιορίνια – ποσό που σήμερα θα άγγιζε τις 750.000 δολάρια. Ο καθένας πιστεύει πως η τιμή τους θα συνεχίσει να ανεβαίνει για πάντα.
Το μεγάλο συμβόλαιο και το κραχ
Τη νύχτα της 2ας Φεβρουαρίου 1637, ένα μεγάλο συμβόλαιο αλλάζει χέρια στην πόλη Χάαρλεμ. Κάποιος πληρώνει 5.200 φιορίνια για έναν μόνο βολβό Semper Augustus – έναν μισθό εικοσιπέντε ετών για έναν απλό εργάτη. Όλοι είναι σίγουροι πως η αγορά δεν θα πέσει ποτέ.
Το επόμενο πρωί, στις 3 Φεβρουαρίου, έρχεται η καταστροφή. Σε μια ακόμη δημοπρασία, για πρώτη φορά, δεν εμφανίζεται κανένας αγοραστής. Ένας βολβός βγαίνει προς πώληση. Σιωπή. Δεύτερος βολβός. Καμία προσφορά.
Τα όνειρα διαλύονται, οι τουλίπες…συνεχίζουν να ανθίζουν
Ο πανικός ξεκινά. Οι έμποροι συνειδητοποιούν ότι η αγορά μπορεί να καταρρεύσει. Σε λίγες μέρες, οι τιμές των τουλιπών καταποντίζονται.σοι είχαν επενδύσει όλα τους τα χρήματα, συνειδητοποιούν πως έχουν χάσει τα πάντα. Άνθρωποι της εργατικής και μεσαίας τάξης βρίσκονται ξαφνικά καταχρεωμένοι, με τα όνειρά τους να διαλύονται.
Ολόκληρη η χώρα ταλανίζεται από την κρίση. Μια ολόκληρη κοινωνία που πίστευε πως οι τουλίπες θα την έκαναν αθάνατη, ξυπνά απότομα. Η οικονομία παλεύει να ανακάμψει, και όσοι έχασαν περιουσίες προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.
Κι όμως, οι τουλίπες συνεχίζουν να ανθίζουν. Οι κήποι γεμίζουν με τα ίδια πολύχρωμα άνθη. Μόνο που τώρα, κανείς δεν τις κοιτά με την ίδια μανία.
