Τρεις δεκαετίες πριν, ο κόσμος βρισκόταν στα πρόθυρα μιας πυρηνικής αναμέτρησης. Μέχρι που ο Τζίμι Κάρτερ πάτησε το πόδι του στη Βόρεια Κορέα.
Τον Ιούνιο του 1994, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ επισκέφθηκε την Πιονγκγιάνγκ για συνομιλίες με τον τότε ηγέτη Κιμ Ιλ – σουνγκ. Ήταν μια πρωτοφανής κίνηση, καθώς ήταν η πρώτη φορά που ένας πρώην ή εν ενεργεία πρόεδρος των ΗΠΑ επισκεπτόταν τη χώρα.
Ήταν επίσης μια εξαιρετική πράξη προσωπικής παρέμβασης, η οποία, σύμφωνα με πολλούς, απέτρεψε οριακά έναν πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Βόρειας Κορέας που θα μπορούσε να κοστίσει εκατομμύρια ζωές. Παράλληλα, οδήγησε σε μια περίοδο πιο ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ της Πιονγκγιάνγκ και της Δύσης.
Όλα αυτά ίσως να μην είχαν συμβεί χωρίς μια σειρά διπλωματικών κινήσεων από τον Κάρτερ, ο οποίος απεβίωσε στις 29 Δεκεμβρίου σε ηλικία 100 ετών.
«Ο Κιμ Ιλ – σουνγκ οδηγούνταν σε σύγκρουση, και ο Κάρτερ παρενέβη, βρίσκοντας επιτυχώς έναν δρόμο για διαπραγματευτική επίλυση της αντιπαράθεσης», εξήγησε στο BBC ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Yonsei, Τζον Ντελούρι.
Οι εντάσεις κλιμακώνονται
Τι ακριβώς είχε συμβεί όμως; Στις αρχές του 1994, οι εντάσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Πιονγκγιάνγκ είχαν χτυπήσει κόκκινο, καθώς οι αξιωματούχοι προσπαθούσαν να διαπραγματευτούν τον τερματισμό του πυρηνικού προγράμματος της Βόρειας Κορέας.Οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ υποπτεύονταν ότι, παρά τις διαπραγματεύσεις, η Βόρεια Κορέα ενδέχεται να είχε μυστικά αναπτύξει πυρηνικά όπλα.
Τότε, με μια αιφνιδιαστική ανακοίνωση, η Βόρεια Κορέα δήλωσε ότι είχε αρχίσει να αποσύρει χιλιάδες ράβδους καυσίμου από τον πυρηνικό αντιδραστήρα της στο Yongbyon για επανεπεξεργασία. Αυτό παραβίαζε μια προηγούμενη συμφωνία με τις ΗΠΑ, σύμφωνα με την οποία μια τέτοια κίνηση απαιτούσε την παρουσία επιθεωρητών από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA). Η χώρα ανακοίνωσε επίσης την αποχώρησή της από τον IAEA.
Η Ουάσινγκτον πίστευε ότι η Πιονγκγιάνγκ ετοιμαζόταν να δημιουργήσει όπλο, και οι αξιωματούχοι διέκοψαν τις διαπραγματεύσεις. Η αμερικανική πλευρά άρχισε να προετοιμάζει διάφορα αντίποινα, συμπεριλαμβανομένων κυρώσεων μέσω ΟΗΕ και ενίσχυσης των στρατευμάτων στη Νότια Κορέα.
Σε μεταγενέστερες συνεντεύξεις, Αμερικανοί αξιωματούχοι αποκάλυψαν ότι είχαν επίσης εξετάσει το ενδεχόμενο να βομβαρδίσουν το Yongbyon – μια κίνηση που ήξεραν ότι πιθανότατα θα οδηγούσε σε πόλεμο στην Κορεατική Χερσόνησο και την καταστροφή της πρωτεύουσας της Νότιας Κορέας, Σεούλ.
Μέσα σε αυτή τη φορτισμένη ατμόσφαιρα, ο Κάρτερ έκανε την κίνησή του.
Η παρέμβαση ενός πρώην προέδρου
Επί χρόνια ο Κιμ Ιλ – σουνγκ προσπαθούσε να προσεγγίσει διακριτικά τον Κάρτερ, με προσωπικές εκκλήσεις να επισκεφθεί την Πιονγκγιάνγκ. Τον Ιούνιο του 1994, μόλις άκουσε για τα στρατιωτικά σχέδια της Ουάσινγκτον και μετά από συζητήσεις με τις επαφές του στην κυβέρνηση των ΗΠΑ και την Κίνα – τον κύριο σύμμαχο της Βόρειας Κορέας – ο Κάρτερ αποφάσισε τελικά να αποδεχτεί την πρόσκληση του Κιμ.
«Νομίζω ότι βρισκόμασταν στα πρόθυρα του πολέμου,» είπε αργότερα στο PBS. «Θα μπορούσε πολύ πιθανόν να είχε ξεσπάσει ένας δεύτερος Κορεατικός Πόλεμος, με έναν εκατομμύριο νεκρούς ή και περισσότερους». Η επίσκεψη του Carter χαρακτηρίστηκε από επιδέξιους διπλωματικούς ελιγμούς, αλλά και ρίσκο.
Οι διαπραγματεύσεις
Ο Κάρτερ διατύπωσε μια σειρά από αιτήματα, τα οποία ο Kim αποδέχτηκε όλα, εκτός από ένα: ο Κάρτερ ήθελε να ταξιδέψει στην Πιονγκγιάνγκ από τη Σεούλ μέσω της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης (DMZ), μιας λωρίδας γης που λειτουργεί ως ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στις δύο Κορέες.
«Αρχικά, αρνήθηκαν, λέγοντας ότι κανείς δεν το είχε κάνει τα τελευταία 43 χρόνια… Τελικά, υποχώρησαν», θυμάται ο Κάρτερ.
Το επόμενο βήμα ήταν πιο δύσκολο: να πείσει την κυβέρνησή του να του επιτρέψει να πάει. Παρά τις αντιρρήσεις, ο Κάρτερ δήλωσε ότι ήταν αποφασισμένος να πάει και εξασφάλισε την υποστήριξη του αντιπροέδρου, Αλ Γκορ.
Το αποτέλεσμα
Η συμφωνία του Κάρτερ περιλάμβανε τη διακοπή της πυρηνικής δραστηριότητας της Βόρειας Κορέας, την επιστροφή επιθεωρητών του IAEA και την κατασκευή αντιδραστήρων ελαφρού ύδατος από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της για την παραγωγή ενέργειας χωρίς πυρηνικά όπλα.
Παρόλο που η συμφωνία κατέρρευσε το 2003, κατάφερε να παγώσει το πυρηνικό πρόγραμμα της Πιονγκγιάνγκ για σχεδόν μια δεκαετία.
Θεωρείται επίσης ότι η επίσκεψη του Κάρτερ άνοιξε τον δρόμο για μεταγενέστερες επαφές, όπως η Σύνοδος Κορυφής του Ντόναλντ Τραμπ με τον Κιμ Γιονγκ – ουν το 2018. Παρόλο που η συνάντηση αυτή δεν απέφερε απτά αποτελέσματα, πολλοί πιστεύουν ότι χωρίς τον Κάρτερ δεν θα ήταν καν δυνατή η ιδέα της.
Παρά τις επικρίσεις που δέχθηκε, ο Κάρτερ επαινέθηκε τελικά για το πολιτικό του θάρρος. «Δεν άφησε τις αντιρρήσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ να τον σταματήσουν,» δήλωσε ο Ρόμπερτ Καρλαϊν, πρώην αξιωματούχος της CIA. «Ο Κάρτερ είχε κότσια».
