Τη δεκαετία του 1930, οι αξιωματούχοι στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ήταν αποφασισμένοι να επιλύσουν μια για πάντα τις αδυναμίες του διεθνούς οικονομικού συστήματος. Ένας, ελάχιστα γνωστός τότε, υπάλληλος του υπουργείου, ο Χάρι Ντέξτερ Γουάιτ, δήλωσε πως ήταν καιρός να οικοδομηθεί ένα «New Deal για έναν νέο κόσμο».
Στο τέλος της ημέρας, ο Γουάιτ, μαζί με τον πρωτοπόρο οικονομολόγο Τζον Μέιναρντ Κέινς, ανακηρύχθηκε εκ των αρχιτεκτόνων της δημιουργίας των ιδρυμάτων του Μπρέτον Γουντς -του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Αλλά, οι ιστορικοί, υποστηρίζουν το παράδοξο: Ο εκ των ιδρυτών του μεταπολεμικού καπιταλισμού, ήταν Σοβιετικός κατάσκοπος.
Σύμφωνα με το βιβλίο του οικονομολόγου, Μπεν Στάιλ, «The Battle of Bretton Woods: John Maynard Keynes, Harry Dexter White, and the Making of a New World Order», το οποίο επικαλείται το Foreign Affaiars, η αλήθεια για τις ενέργειες του Γουάιτ είναι ξεκάθαρη.
Η «επανάσταση» του Μπρέτον Γουντς
Όλα ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1944, εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν εκπρόσωποι 44 εθνών συγκεντρώθηκαν στην απομακρυσμένη πόλη του Νιου Χαμσάιρ, Μπρέτον Γουντς για να δημιουργήσουν κάτι που δεν είχε υπάρξει ποτέ πριν: ένα παγκόσμιο νομισματικό σύστημα που θα διαχειριζόταν ένας διεθνής οργανισμός.
Ο κανόνας του χρυσού στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, το θεμέλιο της πρώτης μεγάλης οικονομικής παγκοσμιοποίησης, είχε καταποντιστεί κατά τη διάρκεια του Πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Οι προσπάθειες αναβίωσής του τη δεκαετία του 1920 απέτυχαν παταγωδώς. Οι οικονομίες και το εμπόριο κατέρρευσαν- οι διασυνοριακές εντάσεις εκτινάχθηκαν στα ύψη.
Ο νέος καπιταλισμός – Κυρίαρχο το δολάριο – «Ήττα» του Κέινς
Δουλεύοντας παράλληλα και σε αγαστή συνεργασία με τον Βρετανό ομόλογό του, Τζον Μέιναρντ Κέινς, ο Γουάιτ έθεσε ως στόχο να δημιουργήσει τα οικονομικά θεμέλια για μια διαρκή μεταπολεμική παγκόσμια ειρήνη.
Οι κυβερνήσεις θα αποκτούσαν μεγαλύτερη εξουσία επί των αγορών, αλλά λιγότερα περιθώρια χειραγώγησής τους για εμπορικά οφέλη.
Το εμπόριο θα μπορούσε στο μέλλον να αξιοποιηθεί προς όφελος διακρατικών συνεργασιών, τερματίζοντας τις ελλείψεις σε χρυσό και δολάρια ΗΠΑ.
Οι κερδοσκόποι που υποδαύλιζαν και κέρδιζαν από τον φόβο τέτοιων ελλείψεων θα περιορίζονταν από τις αυστηρές ρυθμίσεις που θα επιβάλλονταν στις ξέφρενες διασυνοριακές ροές κεφαλαίων.
Τα επιτόκια θα καθορίζονταν από κυβερνητικούς εμπειρογνώμονες που είχαν εκπαιδευτεί στη νέα ισχυρή πειθαρχία της μακροοικονομίας, στην καθιέρωση της οποίας ο Κέινς είχε συμβάλει καθοριστικά.
Το νεοσύστατο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) θα διασφάλιζε ότι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες δεν θα χειραγωγούνταν για λόγους ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
Το σημαντικότερο, οι εκκολαπτόμενοι δικτάτορες δεν θα μπορούσαν ποτέ ξανά να χρησιμοποιούν τα εμπόδια στο εμπόριο και τις συναλλαγματικές ροές ως εργαλεία οικονομικής επιβουλής, για να εκβιάσουν άλλα κράτη και να υποδαυλίσουν τις φλόγες του πολέμου.
Ο Γουάιτ, προς ήττα του Κέινς, έθεσε τις βάσεις για μια μεταπολεμική τάξη με επίκεντρο το δολάριο, η οποία ήταν αντίθετη με τα μακροχρόνια βρετανικά συμφέροντα, ιδίως όσον αφορά την καταρρέουσα αποικιακή αυτοκρατορία του Ηνωμένου Βασιλείου.
Κατάσκοπος!
Ακόμη και οι στενότεροι συνεργάτες αγνοούσαν, ωστόσο, ότι το μεταπολεμικό του όραμα περιελάμβανε μια πολύ πιο ριζική αναδιάταξη της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, με επίκεντρο τη δημιουργία μιας στενής μόνιμης συμμαχίας με τη νέα ανερχόμενη ευρωπαϊκή δύναμη – τη Σοβιετική Ένωση. Και σίγουρα δεν γνώριζαν ότι ο Γουάιτ ήταν πρόθυμος να χρησιμοποιήσει ασυνήθιστα μέσα για να το επιτύχει.
Επί 11 χρόνια, αρχής γενομένης από τα μέσα της δεκαετίας του 1930, ο Γουάιτ λειτουργούσε ως χαφιές, των Σοβιετικών παρέχοντάς τους μυστικές πληροφορίες και συμβουλές για το πώς να διαπραγματευτούν με την κυβέρνηση Ρούσβελτ και υποστηρίζοντας τους κατά τη διάρκεια εσωτερικών πολιτικών συζητήσεων.
Ο Γουάιτ ήταν αναμφισβήτητα πιο σημαντικός για τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες από τον Αλγκερ Χις, τον αξιωματούχο του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών που υπήρξε ο πιο διάσημος κατάσκοπος των αρχών του Ψυχρού Πολέμου.
Διχασμένοι για τα κίνητρά του
Η αλήθεια για τις ενέργειες του Γουάιτ είναι ξεκάθαρη εδώ και τουλάχιστον χρόνια, ωστόσο οι ιστορικοί παραμένουν βαθιά διχασμένοι σχετικά με τις προθέσεις του, προβληματισμένοι από το χάσμα μεταξύ των δημόσιων απόψεων του Γουάιτ για την πολιτική οικονομία, οι οποίες ήταν mainstream προοδευτικές και κεϋνσιανές, και της μυστικής συμπεριφοράς του για λογαριασμό των Σοβιετικών. Η υπόθεση Γουάιτ έμοιαζε με μυστήριο δολοφονίας με μάρτυρες και όπλο αλλά χωρίς σαφές κίνητρο.
Οι αποκαλύψεις του χειρόγραφου δοκίμιου
Η αποκάλυψη ενός ανέκδοτου χειρόγραφου δοκίμιου θαμμένο σε έναν μεγάλο φάκελο με διάφορες σημειώσεις, στα αρχεία του Γουάιτ στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, παρέχει ένα συναρπαστικό παράθυρο στις φιλοδοξίες και τη νοοτροπία αυτού του φιλόδοξου διανοητή στο αποκορύφωμα της δύναμής του, το 1944.
Θα…κερδίσουν οι Σοβιετικοί
Στο δοκίμιο, με τον ασαφή τίτλο «Πολιτικο-οικονομική διάσταση του μέλλοντος», ο Γουάιτ περιγράφει έναν μεταπολεμικό κόσμο στον οποίο το σοβιετικό σοσιαλιστικό μοντέλο οικονομικής οργάνωσης, αν και δεν εκτοπίζει το αμερικανικό φιλελεύθερο καπιταλιστικό, θα είναι κυρίαρχο.
«Σε κάθε περίπτωση», υποστηρίζει, «η αλλαγή θα είναι προς την κατεύθυνση του αυξημένου [κυβερνητικού] ελέγχου της βιομηχανίας και των αυξημένων περιορισμών στις λειτουργίες του ανταγωνισμού και της ελεύθερης επιχειρηματικότητας».
Υποβάθμιση όλων των κατηγοριών κατά της ΕΣΣΔ
Ενώ ο Γουάιτ πίστευε στη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, υποβάθμιζε σταθερά τόσο την έλλειψη ατομικής ελευθερίας στη Σοβιετική Ένωση (“Η τάση στη Ρωσία φαίνεται να είναι προς μεγαλύτερη θρησκευτική ελευθερία. . . . Το σύνταγμα της [ΕΣΣΔ] εγγυάται αυτό το δικαίωμα”) και τον εξωτερικό πολιτικό και στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό των Σοβιετικών (“Η πολιτική που ακολουθεί η σημερινή Ρωσία [είναι] η μη παροχή δραστικής υποστήριξης σε [επαναστατικά σοσιαλιστικά] κινήματα σε άλλες χώρες”).
«Υποκριτική η δαιμονοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης»
Στο κείμενό του, ο Γουάιτ υποστηρίζει ότι η Δύση είναι υποκριτική στη δαιμονοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης. Προτρέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες να προσελκύσουν τους Σοβιετικούς σε μια στενή στρατιωτική συμμαχία προκειμένου να αποτρέψουν την ανανεωμένη γερμανική και ιαπωνική επιθετικότητα.
Αφού παραμερίζει την εσωτερική πολιτική, τη θρησκεία και την εξωτερική πολιτική ως πηγές της δυτικής αντίθεσης προς τη Σοβιετική Ένωση, ο Γουάιτ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το πραγματικό θεμέλιο της σύγκρουσης είναι η οικονομική ιδεολογία. «Είναι βασικά [η] αντίθεση του καπιταλισμού στον σοσιαλισμό», γράφει.
«Όσοι πιστεύουν σοβαρά στην ανωτερότητα του καπιταλισμού έναντι του σοσιαλισμού» -μια ομάδα από την οποία ο Γουάιτ προφανώς απέκλεισε τον εαυτό του- «φοβούνται τη Ρωσία ως πηγή της σοσιαλιστικής ιδεολογίας».
Στη συνέχεια, κλείνει το κείμενό του με αυτό που, προερχόμενο από τον σημαντικότερο οικονομικό στρατηγό της αμερικανικής κυβέρνησης, μπορεί να περιγραφεί μόνο ως ένα απρόσμενο συμπέρασμα: «Η Ρωσία είναι η πρώτη περίπτωση σοσιαλιστικής οικονομίας σε δράση. Και λειτουργεί!»
Αποδεικνύεται ότι ο επικεφαλής του σχεδιασμού της μεταπολεμικής παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομικής αρχιτεκτονικής έβλεπε τη σοβιετική συμπεριφορά μέσα από ροζ γυαλιά, όχι απλώς επειδή πίστευε ότι η Σοβιετική Ένωση ήταν ζωτικός σύμμαχος των ΗΠΑ, αλλά επειδή πίστευε επίσης με πάθος στην επιτυχία του τολμηρού σοβιετικού πειράματος με τον σοσιαλισμό.
naftemporiki.gr
