Έφτασε να έχει πολλά. Αλλά η ζωή δεν του χάρισε τίποτα. Τα πάντα τα διεκδίκησε. Με τη σκληρή δουλειά, το μυαλό, τη διορατικότητα και την αγάπη του σε καινοτόμες πρακτικές.
Το όνομά του ίσως το γνωρίζουν λίγοι και την ιστορία του ακόμη λιγότεροι. Αλλά μία φράση που του αποδίδεται, την ακούμε συχνά ακόμη και σήμερα. «Ο πελάτης έχει πάντα δίκαιο», είχε πει ο Χάρι Γκόρντον Σέλφριτζ, ιδρυτής του φημισμένου πολυκαταστήματος Selfridges στην Oxford Street του Λονδίνου. Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος που άλλαξε το πρόσωπο του βρετανικού λιανεμπορίου; Παραδόξως, δεν ήταν Βρετανός, αλλά Αμερικάνος.
Γεννήθηκε στο Ρίπον του Γουισκόνσιν, σαν σήμερα, 11 Ιανουαρίου 1858. Πατέρας του ήταν ο Ρόμπερτ Όλιβερ Σέλφριτζ και μητέρα του η Λόις Φράνσις Μπάξτερ. Ήταν ένα από τα τρία αγόρια της οικογένειας. Μέσα σε λίγους μήνες από τη γέννησή του, η οικογένεια μετακόμισε στο Τζάκσον του Μίσιγκαν, όπου ο έμπορος πατέρας του άνοιξε ένα παντοπωλείο. Στο ξέσπασμα του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, ο πατέρας του εντάχθηκε στον Στρατό της Ένωσης. Έλαβε έως και τον βαθμό του ταγματάρχη, πριν απολυθεί τιμητικά. Ωστόσο δεν επέστρεψε ποτέ στο σπίτι του. Δεν σκοτώθηκε, δεν τραυματίστηκε σοβαρά, αλλά φέροντας ίσως τα ψυχικά τραύματα του πολέμου, επέλεξε να εγκαταλείψει την οικογένειά του και να εξαφανιστεί.
Έτσι η Λόις, που ήταν δασκάλα, έμεινε μόνη να μεγαλώνει τρία παιδιά. Τα δύο αδέρφια του Χάρι Γκόρντον πέθαναν σε πολύ νεαρή ηλικία λίγο μετά το τέλος του πολέμου. Αν και η μητέρα του συμπλήρωσε το χαμηλό της εισόδημα ζωγραφίζοντας ευχετήριες κάρτες, δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα. Aπό την τρυφερή ηλικία των 10 ετών άρχισε και ο ίδιος να εργάζεται πουλώντας εφημερίδες.
Από την τράπεζα στον κόσμο του λιανεμπορίου
Ο Σέλφριτζ άφησε το σχολείο στα 14 και βρήκε δουλειά σε μια τράπεζα στο Τζάκσον. Αφού απέτυχε στις εισαγωγικές του εξετάσεις στη Ναυτική Ακαδημία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αννάπολη του Μέριλαντ, έγινε λογιστής στο τοπικό εργοστάσιο επίπλων Gilbert, Ransom & Knapp. Ωστόσο, η εταιρεία έκλεισε τέσσερις μήνες αργότερα και ο ίδιος μετακόμισε στο Γκραντ Ράπιντς για να εργαστεί στον ασφαλιστικό κλάδο.
Το 1876, ο πρώην εργοδότης του, Λέοναρντ Φιλντ, συμφώγνησε να γράψει μια συστατική επιστολή προς τον Μάρσαλ Φιλντ στο Σικάγο, ο οποίος ήταν ανώτερος συνεργάτης στο Field, Leiter & Company, ένα από τα πιο επιτυχημένα καταστήματα της πόλης. Έμεινε στο κατάστημα για 25 χρόνια, ανεβαίνοντας σταδιακά στην ιεραρχία. Τελικά έγινε μέτοχος και παντρεύτηκε τη Ρόζαλι Μπάκιγχαμ, αρχίζοντας να χτίζει σημαντική προσωπική περιουσία. Απέκτησαν μαζί 5 παιδιά.
Το ταξίδι στο Λονδίνο και η μεγάλη απόφαση
Το 1904, ο Χάρι άνοιξε το δικό του πολυκατάστημα με το όνομα Harry G. Selfridge and Co. στο Σικάγο. Ωστόσο, μετά από μόλις δύο μήνες πούλησε το κατάστημα με κέρδος στην Carson, Pirie and Co. Στη συνέχεια αποφάσισε να αποσυρθεί, και για τα επόμενα δύο χρόνια ταξίδια.
Το 1906, όταν ο Σέλφριτζ ταξίδεψε στο Λονδίνο για διακοπές με τη σύζυγό του, παρατήρησε ότι παρόλο που η πόλη ήταν πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο, τα καταστήματά της δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν το Field’s στο Σικάγο ή τις μεγάλες γκαλερί των παρισινών πολυκαταστημάτων.
Αναγνωρίζοντας ένα κενό στην αγορά, ο Σέλφριτζ, που είχε ουσιαστικά μετανιώσει την απόφασή του να αποσυρθεί, αποφάσισε να επενδύσει 400.000 λίρες σε ένα δικό του νέο πολυκατάστημα, το Selefridges. στο δυτικό άκρο της Oxford Street του Λονδίνο. Είχε ένα τρομερό πλεονέκτημα. Ήταν ακριβώς απέναντι από μια είσοδο σταθμού τρένου. Το νέο κατάστημα άνοιξε στο κοινό στις 15 Μαρτίου 1909, θέτοντας νέα πρότυπα για το λιανεμπόριο στη Βρετανία.
Ένα κατάστημα – πολυχώρος
Ο Σέλφριτζ προώθησε τη ριζοσπαστική ιδέα των αγορών για ευχαρίστηση και όχι για ανάγκη. Το κατάστημα προωθήθηκε εκτενώς μέσω της διαφήμισης. Οι όροφοι του ήταν δομημένοι έτσι ώστε ο χώρος να προσελκύει κόσμο, ακόμη και εάν δεν είχε κατά νου κάποια αγορά.
Υπήρχαν εστιατόρια με χαμηλές τιμές, βιβλιοθήκη, αίθουσες ανάγνωσης και γραφής, ειδικές αίθουσες υποδοχής για Γάλλους, Γερμανούς, Αμερικανούς πελάτες, ένα δωμάτιο πρώτων βοηθειών και ένα δωμάτιο «ησυχίας» με απαλά φώτα, βαθιές καρέκλες και διπλό κρεβάτι. Όλα ήταν βεβαίως καλά μελετημένα με στόχο να κρατήσουν τους πελάτες μέσα στο πολυκατάστημα όσο το δυνατόν περισσότερο.
Τα μέλη του προσωπικού διδάχθηκαν να είναι σε ετοιμότητα για να βοηθούν όποιον χρειαστεί, αλλά να παραμένουν διακριτικοί και όχι επιθετικοί.
Η Μεγάλη Ύφεση και η αποχώρηση
Το Selfridges ευημερούσε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Η Μεγάλη Ύφεση ωστόσο το βύθισε στα χρέη. Σε ηλικία 80 ετών, ο Σέλφριτζ, είδε το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας να τον απομακρύνει.
Το 1951, το αρχικό Oxford Street Selfridges αποκτήθηκε από την αλυσίδα πολυκαταστημάτων Lewis με έδρα το Λίβερπουλ, η οποία με τη σειρά της εξαγοράστηκε το 1965 από τη Sears Group.
