Η πρόσφατη σύλληψή του στη Γαλλία με ισχυρισμούς περί σύνδεσης με το οργανωμένο έγκλημα, εμφανίζει τον Πάβελ Ντούροφ ως μία προσωπικότητα σε σύγκρουση με το Παρίσι, τη Δύση και τις προσπάθειες λογοκρισίας. Ο «Ρώσος Έλον Μασκ», όμως, δεν έχει διστάσει να έρθει σε μετωπική σύγκρουση και με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Τι τρέχει τελικά με το Telegram;
H πλατφόρμα εστιάζει στην ιδιωτικότητα, μένει ανεπηρέαστη από κυβερνητικές παρεμβάσεις, αποτελεί εναλλακτική στις πλατφόρμες των Big Tech και λειτουργεί ως καταφύγιο για πολίτες που ζουν σε απολυταρχικά ή καταπιεστικά καθεστώτα, αφού αντιστέκεται στη λογοκρισία. Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρείται ένα από τα πιο επιδραστικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Όσο για τον Ντούροφ; Αμφιλεγόμενη οπωσδήποτε φιγούρα, είτε τον αντιμετωπίσει κάποιος ως έναν κυνικό ιδρυτή δημοφιλούς πλατφόρμας που ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος, απολαμβάνοντας τα δισεκατομμύριά του στο Ντουμπάι, είτε τον δει ως «ήρωα» υπεράσπισης της ελευθερίας του λόγου, πρέπει σίγουρα να του αναγνωρίσει τη συνέπεια στη στάση του. Κάποτε τον έλεγαν Ρώσο Ζάκερμπεργκ (λόγω της ίδρυσης πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης). Σήμερα πολλοί τον λένε Ρώσο Έλον Μασκ, λόγω των θέσεών του για την ελευθερία του λόγου και τη λογοκρισία.
«Η laissez-faire στάση του Πάβελ Ντούροφ για τη ρύθμιση μετέτρεψε την εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram σε γίγαντα και του έδωσε μια πλατφόρμα για να συγκρουστεί με αξιωματούχους από τη Μόσχα έως τις Βρυξέλλες από τη φωλιά του στο Ντουμπάι» σχολιάζει χαρακτηριστικά το Bloomberg.
Η στάση του αυτή έφτασε σε οριακό σημείο το περασμένο Σαββατοκύριακο, όταν συνελήφθη στη Γαλλία με ισχυρισμούς ότι το Telegram απέτυχε να καταπολεμήσει επαρκώς το έγκλημα στην εφαρμογή, συμπεριλαμβανομένης της διάδοσης υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.
Το Ντουμπάι, ο πλούτος και οι πονοκέφαλοι
Ο 39χρονος Ντούροφ, με καθαρή περιουσία 9,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με τον Bloomberg Billionaires Index (το Forbes την υπολογίζει σε 11 δισ. ), έχει αυτοχαρακτηριστεί ως ριζοσπαστικός libertarian και με διαβατήρια από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Γαλλία, ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και μοιράζεται στην πλατφόρμα του τις εμπειρίες του. Η ολόμαυρη γκαρνταρόμπα του και τα γυαλιά ηλίου έχει πυροδοτήσει συχνά συγκρίσεις με τον Neo του Matrix. Αλλά η ανέμελη αυτή εικόνα δεν σημαίνει απουσία πονοκεφάλων.
Εν όψει ενός ομολόγου 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων που λήγει τον Μάρτιο του 2026, η πλατφόρμα προσπαθεί να βγάλει χρήματα από τους 900 εκατομμύρια χρήστες της και να περάσει το κατώφλι του χρηματιστηρίου. Η σύλληψή του είναι βέβαιο ότι θα περιπλέξει τις προσπάθειες για αρχική δημόσια εγγραφή ή πώληση. Είναι επίσης βέβαιο ότι θα εντείνει τη δημόσια συζήτηση για τη μάχη ανάμεσα στην ελευθερία του λόγου και την ασφάλεια.
Πριν όμως εξετάσουμε την ουσία της σύλληψής του, ας δούμε τι γνωρίζουμε για αυτόν.
Η κόντρα με το Κρεμλίνο
Γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και έγινε γνωστός σε ηλικία 20 ετών, μετά την ίδρυση του κοινωνικού δικτύου VKontakte (VK), το οποίο κάλυπτε τις ανάγκες των ρωσόφωνων χρηστών και ξεπέρασε το Facebook σε ολόκληρη την πρώην ΕΣΣΔ.
Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων κατά του Πούτιν ξέσπασαν τη Ρωσία στις αρχές του 2012, αναδείχθηκε επίσης ήρωας της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης αρνούμενος να κλείσει ομάδες στον ιστότοπο που ήταν αφιερωμένες στην οργάνωση πορείων διαμαρτυρίας.
Ήρθε σε μετωπική σύγκρουση με το Κρεμλίνο επειδή αρνήθηκε να παραδώσει τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών στις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας (FSB). Μετά από διαφωνίες με τις ρωσικές αρχές και μάχες ιδιοκτησίας, πούλησε τελικά τη VKontakte και ανέπτυξε το Telegram με τον αδελφό του Νικολάι ενώ ταξίδευε από χώρα σε χώρα. Η πλατφόρμα άνοιξε το 2013 και έναν χρόνο αργότερα ο Πάβελ είχε εγκαταλείψει οριστικά τη Ρωσία.
Εγκαταστάθηκε στο Ντουμπάι και απέκτησε την υπηκοότητα του νησιωτικού νησιωτικού αρχιπελάγους Saint Kitts and Nevis της Καραϊβικής ενώ, στη συνέχεια, τον Αύγουστο του 2021, κέρδισε τη γαλλική υπηκοότητα.
Το Telegram στις διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας ανά τον κόσμο
Εν τω μεταξύ, το Telegram γνώζισε στρατοσφαιρική επιτυχία, παρουσιάζοντας υπερασπιζόμενο τις ατομικές ελευθερίες, αρνούμενο τη λογοκρισία και προστατεύοντας το απόρρητο των χρηστών του. Ο συνδυασμός εύκολης χρήσης και απορρήτου έκανε την εφαρμογή άκρως δημοφιλή στους διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας σε όλο τον κόσμο, από το Χονγκ Κονγκ και το Ιράν μέχρι τη Λευκορωσία και τη Ρωσία.
Το 2018, ένα δικαστήριο της Μόσχας διέταξε τον αποκλεισμό της υπηρεσίας. Όμως, η επιβολή του μέτρου ήταν σκοτεινή και τρεις μέρες αργότερα, διαδηλωτές πέταξαν στα κεντρικά γραφεία της FSB χάρτινα αεροπλάνα, το σύμβολο του Telegram.
Έκτοτε, η Ρωσία έχει εγκαταλείψει τις προσπάθειές της να μπλοκάρει το Telegram και η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων χρησιμοποιείται τόσο από τη ρωσική κυβέρνηση όσο και από την αντιπολίτευση, με ορισμένα κανάλια να έχουν αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες συνδρομητές.
Ο ρόλος του στον πόλεμο της Ουκρανίας
Το Telegram διαδραματίζει επίσης βασικό ρόλο στον πόλεμο της Ουκρανίας, με μπλόγκερ και από τις δύο πλευρές να δημοσιεύουν τις αναλύσεις και τα βίντεό τους από τις μάχες, όπως επίσης και πληθώρα ντοκουμέντων.
Τα κανάλια υπέρ της Μόσχας που διευθύνονται από “Z-bloggers” που υποστηρίζουν τον πόλεμο έχουν τεράστια επιρροή και δεν διστάζουν επικρίνουν τη ρωσική στρατιωτική στρατηγική.
Πώς παρουσιάζεται ο ίδιος
Ο Ντούροφ αποφεύγει τις παραδοσιακές συνεντεύξεις στα μέσα ενημέρωσης, αλλά τον Απρίλιο παραχώρησε μία στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρλσον.
«[Οι άνθρωποι] αγαπούν την ανεξαρτησία. Αγαπούν επίσης την ιδιωτικότητα, την ελευθερία, [υπάρχουν] πολλοί λόγοι για τους οποίους κάποιος θα επιλέξει το Telegram», είπε.
Πολύ συχνά δημοσιεύει επίσης μηνύματα στο δικό του κανάλι Telegram, υποστηρίζοντας ότι κάνει μοναχική ζωή, απέχει από το κρέας, το αλκοόλ, ακόμη και από τον καφέ.
Τον Ιούλιο, υπερηφανεύτηκε ότι ήταν ο βιολογικός πατέρας περισσότερων από 100 παιδιών χάρη στις δωρεές σπέρματός του σε δώδεκα χώρες, περιγράφοντας την επιλογή του αυτή ως «αστικό καθήκον».
Απουσία αλγορίθμων για προώθηση περιεχομένου
Το Telegram είναι μοναδικό μεταξύ των μεγάλων δικτύων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς δεν χρησιμοποιεί αλγόριθμους για την προώθηση περιεχομένου στους χρήστες του. Αντίθετα, οι χρήστες εγγράφονται σε κανάλια και βλέπουν αναρτήσεις και βίντεο με χρονολογική σειρά. Αυτό επιτρέπει στην πλατφόρμα να υποστηρίξει ότι προσφέρει στους χρήστες μόνο αυτό που επιλέγουν να δουν.
Ορισμένοι πάντως εκμεταλλευτεί τη δομή της πλατφόρμας δημοσιεύοντας εμπρηστικό περιεχόμενο σε mainstream κανάλια και στη συνέχεια φέρνοντας νέους ακόλουθους σε πιο ριζοσπαστικές κοινότητες συνομιλίας.
Οι έρευνες και η σύλληψη
Το Telegram βρίσκεται εδώ και καιρό στο στόχαστρο των ευρωπαϊκών δικαστικών αρχών για ισχυρισμούς ότι διαδίδει θεωρίες συνωμοσίας, ενώ επιτρέπει ακόμη και προτροπές σε φόνο. Ο Ντούροφ επιμένει ότι ανταποκρίνεται σε κάθε αίτημα για κατάργηση περιεχομένου που καλεί σε βία ή φόνο.
Η σύλληψή του στη Γαλλία εξέπληξε πολλούς και γέννησε αρκετά ερωτήματα. «Φτάνει πια η ατιμωρησία του Telegram», είναι η επίσημη θέση των αρχών του Παρισιού, που εξετάζουν εξετάζουν ένα ευρύ φάσμα καταγγελιών, οι οποίες περιλαμβάνουν την άρνηση να βοηθήσουν τις αρχές να πραγματοποιήσουν νόμιμες υποκλοπές υπόπτων, την πώληση υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και τη βοήθεια και υποκίνηση διακίνησης ναρκωτικών.
«Είναι παράλογο να ισχυριζόμαστε ότι μια πλατφόρμα ή ο κάτοχός της είναι υπεύθυνοι για κατάχρηση αυτής της πλατφόρμας», ανέφερε η Telegram σε δήλωση την Κυριακή. «Περιμένουμε μια άμεση επίλυση αυτής της κατάστασης».
Δεν είναι μόνο η Γαλλία που βάζει στο στόχαστρο το Telegram. Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποστηρίζουν ότι τροφοδοτεί την παραπληροφόρηση, συμπεριλαμβανομένων των θεωριών συνωμοσίας που πυροδότησαν τις αντιμεταναστευτικές ταραχές στο Ηνωμένο Βασίλειο μέσα στον Αύγουστο. Ισχυρίζονται ακόμη ότι οι ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών χρησιμοποίησαν τον ιστότοπο για τη στρατολόγηση πρακτόρων και ότι ο Ντούροφ εξυπηρετεί την προπαγάνδα του Πούτιν. Ο ίδιος το αρνείται κατηγορηματικά και επικαλείται τα γεγονότα που τον «έδιωξαν» από την πατρίδα του.
Η ΕΕ εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο η πλατφόρμα αναφέρει τον αριθμό των χρηστών της για να δει εάν μπορεί να εφαρμόσει τον Νόμο της για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) για να αναγκάσει τον Ντούροφ να ελέγξει περισσότερο το περιεχόμενο. Παρόλα αυτά πήρε αποστάσεις από τη σύλληψη.
«Η ποινική δίωξη δεν είναι μεταξύ των πιθανών κυρώσεων για παραβίαση του DSA. Ο DSA δεν ορίζει τι είναι παράνομο ούτε θεμελιώνει ποινικό αδίκημα και επομένως δεν μπορεί να λειτουργήσει ως βάση για συλλήψεις. Μόνο οι εθνικοί [ή διεθνείς] νόμοι μπορούν να οδηγήσουν σε ποινική δίωξη», δήλωσε εκπρόσωπος της Κομισιόν.
Τι λέει η Γαλλία
Η σύλληψη έχει πυροδοτήσει σφοδρή κριτική. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν αρνείται ότι έχει πολιτικά κίνητρα. Οι λεπτομέρειες όμως για το τι ακριβώς οδήγησε στη σύλληψη είναι περιορισμένες. Σύμφωνα με τους Γάλλους εισαγγελείς, ο Ντούροφ κρατείται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης γαλλικής έρευνας.
Οι New York Times μετέδωσαν ότι οι γαλλικές αρχές αναζητούν ένα «άτομο ανώνυμο» το οποίο πιστεύεται ότι διαπράξει έναν εκτενή κατάλογο εγκλημάτων – προφανώς με τη βοήθεια του Telegram – που περιλαμβάνει τη διανομή υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και διακίνηση ναρκωτικών. Η Washington Post ανέφερε ότι τα εγκλήματα «σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών» αποτελούν τομέα ιδιαίτερης εστίασης για τους αξιωματούχους.
Το Politico, επικαλούμενο Γάλλο δικαστικό υπάλληλο που δεν ασχολείται με την υπόθεση, αλλά γνωρίζει το ιστορικό της, αναφέρει ότι το Telegram είχε προκαλέσει αγανάκτηση στο Παρίσι λόγω της απροθυμίας του να συνεργαστεί με τις αρχές. «Έχουν εξοργίσει τους ανθρώπους με την άρνησή τους να δώσουν απαντήσεις », είπε ο αξιωματούχος, που μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας.
Να σημειωθεί ότι η πλατφόρμα είναι εξαιρετικά δημοφιλής μεταξύ των Γάλλων πολιτικών και τη χρησιμοποιεί σε πολύ συχνή βάση ακόμη και ο ίδιος ο Εμανουέλ Μακρόν. Μάλιστα υπήρχε γενικά η αίσθηση ότι ο Ντούροφ διατηρούσε καλές σχέσεις με τον Γάλλο πρόεδρο. Για αυτό και η σύλληψή του σόκαρε πολλούς στη χώρα.
Και τι δεν απαντά
Δεν ήταν λίγοι εξάλλου εκείνοι που σχολίασαν πως ανάλογες κατηγορίες για μη επαρκή έλεγχο ακραίου περιεχομένου έχουν αντιμετωπίσει οι πλατφόρμες της Meta, το X, το TikTok κτλ, αλλά δεν συνελήφθησαν ποτέ οι δικοί τους ιδιοκτήτες.
Οι κρυπτογραφημένες εφαρμογές επικοινωνίας σημαίνουν ελευθερία του λόγου για κάποιους και ένα παράθυρο στο dark web για άλλους. Αυτό δεν αφορά μόνο το Telegram. Η ανάπτυξη της πλατφόρμας ( έχει 900 εκατ. χρήστες) έχει στηριχθεί ακριβώς στην άρνησή της για λογοκρισία και για χορήγηση των προσωπικών δεδομένων των χρηστών της.
Για αυτό και έχει μπει άλλωστε στο στόχαστρο καθεστώτων γνωστών για τη λογοκρισία, όπως το Ιράν και η Ινδία. Η ίδια ελευθερία την καθιστά εξαιρετικά δημοφιλή στην Ουκρανία. Ωστόσο είναι επίσης γνωστή η αδυναμία που της δείχνουν υπέρμαχοι της λευκής υπεροχής, αλλά και ισλαμιστικές οργανώσεις. Δεν υπάρχει άσπρο – μαύρο σε αυτή την ιστορία. Υπάρχουν όμως ερωτήματα, που καλούνται να απαντήσουν οι γαλλικές αρχές, οι οποίες δεν έχουν πείσει ακόμη πως όλα είναι θέμα μίας ποινικής υπόθεσης.
Με πληροφορίες από Bloomberg, Guardian, Politico, AP
