Το 1998 ένας Ιάπωνας κλήθηκε να παραδώσει όλα τα ρούχα και τα προσωπικά του αντικείμενα. Τον άφησαν γυμνό και μόνο σε ένα σχεδόν άδειο διαμέρισμα με κάμερες. Είχε δεχθεί να είναι ο πρωταγωνιστής σε ένα περίεργο τηλεοπτικό πείραμα. Ήταν το πρώτο – άκρως σοκαριστικό – reality show.
Ο Τομοάκι Χαμάτσου, γνωστός και ως Νασούμπι, είχε στην κατοχή του μόνο ένα στυλό, λίγες κενές κάρτες, ένα τηλέφωνο και έναν πάκο περιοδικά. Δεν είχε φαγητό, ούτε άλλα βασικά είδη, όπως χαρτί υγείας. Η ιδέα; Να δει κανείς εάν ένας άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει έγκλειστος, χωρίς παρέα, μόνο με βραβεία που κέρδιζε μέσω της συμμετοχής του σε δεκάδες διαγωνισμούς περιοδικών.
Το πρώτο reality show παγκοσμίως
Ο 22χρονος γνώριζε ότι μαγνητοσκοπείται. Αλλά τον είχαν αφήσει με την εντύπωση ότι το υλικό δεν θα μεταδιδόταν ποτέ ή θα το χρησιμοποιούσαν για ένα μικρής διάρκειας ντοκιμαντέρ. Δεν είχε καταλάβει ότι η καθημερινότητά του ως πειραματόζωου είχε γίνει τηλεοπτικό σόου.
Το realitiy show άρχισε να μεταδίδεται σε Ιαπωνία και Νότια Κορέα πριν από την κυκλοφορία του The Truman Show με πρωταγωνιστή τον Τζιμ Κάρεϊ για έναν άνδρα, που δεν γνωρίζει ότι ζει όλη του τη ζωή μέσα σε ένα στούντιο και όλες του οι κινήσεις και οι σχέσεις μεταδίδονται ως τηλεοπτική σειρά. Θα περνούσε δε ακόμη ένας χρόνος έως ότου να δούμε το πρώτο Big Brother στην Ολλανδία. Κανείς έως τότε δεν είχε δει κάτι αντίστοιχο.
Τα άχρηστα βραβεία και η μάχη να μείνει απλά ζωντανός
Καθώς προχωρούσε το σόου, ο Νασούμπι κέρδιζε πολλούς από τους διαγωνισμούς στους οποίους συμμετείχε – αλλά τα βραβεία δεν ήταν πάντα χρήσιμα. Ανάμεσά τους ήταν ελαστικά, μπάλες του γκολφ, μια σκηνή, μια υδρόγειος σφαίρα, ένα αρκουδάκι και εισιτήρια για το Spice World: The Movie.
Το γεγονός ότι έχανε συνεχώς βάρος και εμφανιζόταν πιο αδύναμος, δεν φαινόταν να προκαλεί την ελάχιστη ανησυχία στους παραγωγούς, όπως λέει στο BBC, η Κλερ Τίτλεϊ, σκηνοθέτιδα του ντοκιμαντέρ The Contestant (ο Διαγωνιζόμενος), το οποίο αφηγείται την περιπέτεια του Νασούμπι.
Στο ντοκιμαντέρ ένας από τους παραγωγούς ομολογεί μάλιστα ότι ο Νασούμπι θα μπορούσε να έχει πεθάνει δεν κέρδιζε ρύζι σε ένα από τα βραβεία. Αργότερα κέρδισε επίσης αναψυκτικά και τροφή για σκύλους, με τα οποία επιβίωσε για αρκετές εβδομάδες. Έμεινε για όλο αυτό το διάστημα γυμνός, γιατί δεν κέρδισε ποτέ κάποιο ρούχο.
Ένα υπνωτιστικά σαδιστικό θέαμα 15 μηνών
Περίπου 15 εκατομμύρια θεατές συντονίστηκαν για να δουν τις νίκες του και πώς τις χρησιμοποίησε στις προσπάθειές του να επιβιώσει. Ο Ντέιβιντ Έρλιχ περιέγραψε το υλικό ως «υπνωτιστικά σαδιστικό».
Η συμμετοχή στο πείραμα έκανε τον νεαρό Ιάπωνα διάσημο. Αλλά η πείνα και η απομόνωση τον οδήγησαν στη μανιοκατάθλιψη. Αυτό που ζούσε και που παρακολουθούσαν εκατομμύρια για να «ψυχαγωγηθούν» ήταν στην πραγματικότητα απολύτως σκληρό.
Ο Νασούμπι δεν βγήκε από το διαμέρισμα – το οποίο δεν είχε καν παράθυρα για να μπορεί να βλέπει τον έξω κόσμο – για 15 μήνες. Και εδώ πρέπει να προσθέσουμε μία λεπτομέρεια. Η πόρτα δεν ήταν κλειδωμένη. Μπορούσε ανά πάσα στιγμή να φύγει, να τρέξει έξω, έστω και γυμνός. Γιατί δεν το έκανε;
«Νομίζω υπάρχουν πολλοί λόγοι» λέει η Τίτλεϊ. «Ο ένας είναι πως ήταν υπερβολικά στωικός, γιατί μεγάλωσε στη Φουκουσίμα σε μία πολύ αυστηρή οικογένεια. Ήταν επίσης πολύ νέος, αφελής, ευκολόπιστος, αλλά και αφοσιωμένος. Είχε το πνεύμα των Σαμουράι: ήταν αποφασισμένος να επιβιώσει, να αντέξει έως τέλους τη δοκιμασία, στην οποία αποφάσισε.
Πού τραβάμε τη γραμμή;
Σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά ο ίδιος ο Νασούμπι περιγράφει το reality ως απάνθρωπο. «Δεν υπήρχαν στιγμές ευτυχίας και καμία ελευθερία», εξηγεί. Η σκηνοθέτιδα συμφωνεί και συμπληρώνει.
«Το ντοκιμαντέρ θέτει το ερώτημα πού τραβάμε την κόκκινη γραμμή στην ψυχαγωγία, πού φτάνουμε απλά και μόνο με τη δικαιολογία ότι αρέσει στο κοινό». Θα ήθελα πολύ οι άνθρωποι να δουν και τη σημερινή σχέση τους με τα social media και τα reality shows της τηλεόρασης και το πώς γινόμαστε συνένοχοι ως θεατές και καταναλωτές τέτοιου είδους προϊόντων».
Ένας ψυχολογικός εφιάλτης σε συσκευασία ψυχαγωγίας
Το The Contestant είναι «ένα τροχαίο που δεν μπορείς να μην σταματήσεις να το κοιτάξεις και ένα κατηγορητήριο για τη συνενοχή των θεατών», λέει o Ντέιβιντ Φίαρ του Rolling Stone.
«Είναι το χρονικό ενός φαινομένου των μέσων ενημέρωσης, ένα ορόσημο τηλεοπτικού ριάλιτι και ενός ψυχολογικού εφιάλτη σε συσκευασία ψυχαγωγίας».
