Πιστεύεται ότι άρχισε να προσβάλλει τον άνθρωπο περίπου το 10.000 π.Χ. και ήταν ένας από τους πιο απειλητικούς «δολοφόνους» όλων των εποχών. Η πρώτη φυσική απόδειξη της ύπαρξης της ευλογιάς είναι ίσως τα φλυκταινώδη εξανθήματα που παρατηρήθηκαν στο μουμιοποιημένο σώμα του Φαραώ Ραμσή V της Αιγύπτου.
Σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους, ακόμη και πολιτισμούς
Η ευλογιά εμφανίστηκε στην Ευρώπη κάποια στιγμή μεταξύ του πέμπτου και του έβδομου αιώνα και ήταν συχνά επιδημική κατά τον Μεσαίωνα. Ήταν μία ασθένεια που επηρέασε πολύ την ανάπτυξη του δυτικού πολιτισμού.
Άγνωστη στον Νέο Κόσμο, η ευλογιά εισήχθη από τους Ισπανούς και Πορτογάλους κατακτητές. Η ασθένεια αποδεκάτισε τον τοπικό πληθυσμό και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πτώση των αυτοκρατοριών των Αζτέκων και των Ίνκας. Ομοίως, στην ανατολική ακτή της Βόρειας Αμερικής, η ασθένεια εισήχθη από τους πρώτους αποίκους και οδήγησε σε μείωση του γηγενούς πληθυσμού.
Οι καταστροφικές συνέπειες της ευλογιάς οδήγησαν επίσης σε ένα από τα πρώτα παραδείγματα βιολογικού πολέμου. Κατά τη διάρκεια του Γαλλο-ινδικού πολέμου (1754–1767), ο Σερ Τζέφρι Άμχερστ, διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στη Βόρεια Αμερική, πρότεινε τη σκόπιμη χρήση της ευλογιάς για να μειώσει τον πληθυσμό των Αμερικανών Ινδιάνων που ήταν εχθρικοί προς τους Βρετανούς.
Ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε στην ευλογιά στην Αμερική ήταν το εμπόριο σκλάβων επειδή πολλοί σκλάβοι προέρχονταν από περιοχές της Αφρικής όπου η ευλογιά ήταν ενδημική.
Τον 18ο αιώνα η ευλογιά σκότωνε περίπου 400.000 Ευρωπαίους κάθε χρόνο. Μεταξύ των θυμάτων της ήταν μάλιστα 5 εν ενεργεία μονάρχες. Ήταν επίσης υπεύθυνη για το ένα τρίτο του συνόλου των τυφλώσεων. Ένα ποσοστό ανάμεσα στο 20-60% όσων προσβάλλονταν –και πάνω από το 80% των παιδιών- πέθαιναν.
Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα υπολογίζεται ότι η ευλογιά προκάλεσε 300-500 εκατομμύρια θανάτους.
Η μόνη νόσος που έχει εξαλειφθεί πλήρως
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 υπολογίζεται ότι εμφανίζονταν περίπου 50 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο παγκοσμίως. Το 1967 είχαν μειωθεί στα 15 εκατομμύρια, αλλά και πάλι η ασθένεια σκότωσε 2 εκατομμύρια ανθρώπους.
Ο ΠΟΥ ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς το 1980 και μέχρι σήμερα παραμένει η μοναδική νόσος του ανθρώπου που έχει εξαλειφθεί πλήρως. Πώς φτάσαμε όμως εκεί;
Το τελευταίο κρούσμα ευλογιάς στη Γη εμφανίστηκε στη Σομαλία το 1977. Ο εμβολιασμός σταμάτησε το 1980. Την ίδια εποχή σταμάτησε ο προληπτικός εμβολιασμός σε ολόκληρο τον κόσμο, αφού η ασθένεια πλέον κηρύχτηκε εκριζωμένη.
Η πρώτη μορφή πρόληψης στην Άπω Ανατολή
Η πρώτη μορφή πρόληψης για την ευλογιά πιθανώς να ασκούνταν στην Ινδία ήδη από το 1000 π.Χ. Η διαδικασία περιελάμβανε είτε ρινική εμφύσηση σκόνης από κρούστες ευλογιάς είτε ξύσιμο μιας βλάβης και τοποθέτησης του υλικού υποδόρια στο άτομο που ήθελαν να ανοσοποιήσουν.
Παρόμοιες αναφορές προσπαθειών ανοσοποίησης κατά της ευλογιάς έχουν βρεθεί στην Κίνα ήδη από τα τέλη του 10ου αιώνα και η διαδικασία ήταν ευρέως γνωστή το 16ο αιώνα, κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Μινγκ. Ήταν σαφές πια πως οι επιζώντες της ευλογιάς αποκτούσαν ανοσία στην ασθένεια.
Ο Εμμανουήλ Τιμόνης και ο ευλογιασμός
Το 1716 είχε ξεσπάσει επιδημία ευλογιάς στην Κωνσταντινούπολη. Μεταξύ των χιλιάδων που νόσησαν ήταν και ο γιος της λαίδης Mary Wortley Montagu, η οποία πήγε τον γιο της στον ιατρό Εμμανουήλ Τιμόνη. Εκείνος ο οποίος του έκανε τον ήδη από το 1701 εφαρμοζόμενο εμβολιασμό, τον λεγόμενο ευλογιασμό και το παιδί σώθηκε.
Τη διαδικασία αυτή και την περιέγραψε λεπτομερώς σε επιστολές της και την υποστήριξε με ενθουσιασμό όταν επέστρεψε στην Αγγλία το 1718. Ο Τιμόνης είχε άλλωστε δημοσιεύσει στο αγγλικό περιοδικό Philosophical Transactions του 1714 τη μέθοδο εμβολιασμού για την προστασία από την ευλογιά. Στο ίδιο περιοδικό δημοσιεύθηκε και το άρθρο του Ιάκωβου Πυλαρινού για τον εμβολιασμό.
Το πρώτο εμβόλιο
Το 1796 ο Έντουαρντ Τζέννερ, γιατρός στο Μπέρκλεϊ του Γκλοστερσάιρ, στην αγροτική Αγγλία, τροποποίησε τη μέθοδο αυτή παίρνοντας υλικό προς εμβολιασμό όχι από άνθρωπο νοσούντα αλλά από τα εξανθήματα αγελάδας.
Ο ιός που ανήκε στην ίδια οικογένεια με αυτόν της ευλογιάς προκαλούσε την ασθένεια του δαμαλισμού στις αγελάδες. Ο Τζένερ παρουσίασε το εμβόλιο εκείνη τη χρονιά, σαν σήμερα, στις 14 Μαΐου. Η διαδικασία ήταν πιο ασφαλής από την προηγούμενη και το άτομο δεν μετέδιδε την ασθένεια.
Αν και έλαβε παγκόσμια αναγνώριση και πολλές διακρίσεις, ο Τζένερ δεν έκανε καμία προσπάθεια ο ίδιος να πλουτίσει μέσω της ανακάλυψής του. Στην πραγματικότητα αφιέρωσε τόσο πολύ χρόνο στην εκστρατεία του εμβολιασμού που το ιδιωτικό του ιατρείο και οι προσωπικές του υποθέσεις υπέφεραν σοβαρά.
Η εξαιρετική αξία του εμβολιασμού αναγνωρίστηκε δημόσια στην Αγγλία, όταν το 1802 το βρετανικό κοινοβούλιο χορήγησε στον Έντουαρντ Τζένερ το ποσό των 10.000 λιρών.
Πέντε χρόνια αργότερα, το Κοινοβούλιο του απένειμε 20.000 λίρες επιπλέον. Σταδιακά, ο εμβολιασμός αντικατέστησε τον ευλογιασμό.
Η τρέχουσα σύνθεση του εμβολίου της ευλογιάς είναι ένα παρασκεύασμα ζώντος ιού του μολυσματικού ιού της δαμαλίτιδας.
Ο θάνατος της νόσου
Από το 1958 έως το 1977, ο ΠΟΥ διεξήγαγε μια παγκόσμια εκστρατεία εμβολιασμού που εξάλειψε την ευλογιά, καθιστώντας την ως την μοναδική ανθρώπινη ασθένεια που εξαλείφθηκε με εμβόλιο.
Η τελευταία περίπτωση φυσικής μόλυνσης από τον ιό Variola minor διαγνώστηκε στον Αλί Μάοβ Μαλλίν, μάγειρα του νοσοκομείου της Μέρκα στη Σομαλία, στις 26 Οκτωβρίου του 1977. Η παγκόσμια εξάλειψη της ευλογιάς πιστοποιήθηκε από μια επιτροπή διακεκριμένων επιστημόνων, στις 9 Δεκεμβρίου του 1979 και στη συνέχεια εγκρίθηκε από την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας στις 8 Μαΐου του 1980.
Παρόλο που ο εμβολιασμός για την ευλογιά δεν εκτελείται πλέον στο ευρύ κοινό, το εμβόλιο εξακολουθεί να παράγεται για την προστασία από την βιοτρομοκρατία και τον βιολογικό πόλεμο.
Διαβάστε περισσότερα stories από τo Naftemporiki.gr
