Όταν ορίστηκε διευθυντής του Los Alamos Labarotary, ο J. Robert Oppenheimer ήταν μία περίεργη επιλογή για την πιο σημαντική θέση στην Αμερική. Εκείνη την εποχή ήταν ένας 38χρονος θεωρητικός φυσικός, που δεν είχε διευθύνει τίποτα, πέραν μιας ομάδας μεταπτυχιακών φοιτητών. Δεν είχε καν θέση ευθύνης, πόσο μάλλον εμπειρία στο να διαχειρίζεται καταστάσεις στις οποίες διακυβεύεται η μοίρα ολόκληρου του πλανήτη.
Όπως γράφει η Wall Street Journal, ένας στενός φίλος του, που αργότερα κέρδισε βραβείο Νόμπελ, είχε πει ότι το να αναθέσει κανείς στον Oppenheimer να «τρέξει» ένα μυστικό εργαστήριο, που θα ανέπτυσσε ατομική βόμβα, ήταν «η πιο απίθανη επιλογή». Όλοι όσοι τον γνώριζαν πιστοποιούσαν ότι δεν είχε διοικητικές ικανότητες. «Αυτός ο άνθρωπος δεν μπορούσε να διευθύνει ούτε καντίνα με χάμπουργκερ» είπε ένας άλλος συνάδελφός του.
Πώς λοιπόν μεταμορφώθηκε σε μία από τις πιο αποτελεσματικές και επιδραστικές φιγούρες της επιστήμης (και όχι μόνο); Αυτό το Σαββατοκύριακο το “Oppenheimer” αναμένεται να κυριαρχήσει στα Όσκαρ, αλλά το να δει κανείς την 3ωρη ταινία με την εξαιρετική ερμηνεία του Κρίστοφερ Νόλαν, μάλλον δεν αρκεί για να μπει κανείς στο μυαλό του επιστήμονα. Δύο βραβευμένα βιβλία, το “American Prometheus” των Kai Bird και Martin J. Sherwin και το “The Making of the Atomic Bomb” του Richard Rhodes, ίσως δίνουν μία πιο πλήρη εικόνα.
Η WSJ επικοινώνησε με τους συγγραφείς, προκειμένου να μιλήσουν για τον Oppenheimer ως… μάνατζερ. Ποια ήταν τα στοιχεία εκείνα της δουλειάς του που λειτούργησαν, πέρα από τις γιγαντιαίες εκρήξεις;
Ο άνθρωπος που ήξερε να χτίζει μία ομάδα
Προτού κατασκευάσει τη βόμβα, ο Oppenheimer έπρεπε να φτιάξει κάτι άλλο: μια ομάδα. Το Los Alamos δεν είχε ακόμη επιλεγεί ως ο χώρος του μυστικού εργαστηρίου του όταν ο Oppenheimer άρχισε να κυνηγά τα ταλέντα. Μόλις εντόπισε επιστήμονες και αποφάσισε να τους προσλάβει, έκανε ό,τι χρειαζόταν για να τους αποκτήσει.
Όταν για παράδειγμα ο φυσικός Richard Feynman αρνήθηκε να συμμετάσχει στην ομάδα, επειδή η σύζυγός του ήταν άρρωστη με φυματίωση, για παράδειγμα, ο Oppenheimer βρήκε ένα σανατόριο αρκετά κοντά στο Λος Άλαμος που μπορούσε να επισκέπτεται τα Σαββατοκύριακα. Είναι μια αποκαλυπτική ιστορία όχι επειδή ο Feynman ήταν σταρ, αλλά το αντίθετο: Ο μελλοντικός νικητής του Νόμπελ ήταν ακόμα απλώς ένας μεταπτυχιακός φοιτητής, αλλά ο Oppenheimer έβλεπε το ταλέντο και την αξία του. Κατάλαβε ότι η πρόσληψή του ήταν απαραίτητη για την επιτυχία της ομάδας του και την έθεσε προτεραιότητα από την αρχή. Είχε πει σε έναν συνάδελφό του ότι έπρεπε να υιοθετήσουν μια «πολιτική απολύτως αδίστακτης στρατολόγησης».
Και το πέτυχε. Όπως επισημαίνει η WSJ ποτέ πριν ή μετά τόσοι πολλοί από τους πιο λαμπρούς επιστήμονες των ΗΠΑ δεν συγκεντρώθηκαν στο ίδιο μέρος για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σε πολλούς από τους έξυπνους νεοσυλλέκτους του δεν άρεσε η ιδέα να ξεριζώσουν τη ζωή τους και να μετακομίσουν σε ένα στρατιωτικό πόστο στην έρημο για ποιος ξέρει πόσο καιρό. Αλλά μπορούσε να είναι τόσο υπομονετικός όσο και αμείλικτος όταν ήθελε πραγματικά κάποιον, κυνηγώντας τον επί μήνες, αλλά και προσεγγίζοντας άτομα του περιβάλλοντός του για τον πείσουν.
Και μπορούσε να πείσει τον οποιονδήποτε
Μόλις έστησε την ομάδα, ήξερε πώς να πάρει το καλύτερο από τον κάθε επιστήμονα. Στο νέο του βιβλίο, ο Charles Duhigg γράφει για τους «υπερεπικοινωνιακούς», ανθρώπους που «είναι ικανοί να πουν ακριβώς το σωστό πράγμα, να πείσουν σχεδόν οποιονδήποτε, να ανακαλύψουν πώς να κάνουν τους άλλους να συνδεθούν με το όραμά τους, ακόμη και στις πιο απίθανες περιστάσεις». Ο Oppenheimer όπως αποδεικνύεται, ήταν υπερεπικοινωνιακός.
Άλλοι στο Λος Άλαμος ήταν καλύτεροι φυσικοί, χημικοί και μηχανικοί. Αλλά αυτό που θα μπορούσε να κάνει καλύτερα από οποιονδήποτε εκεί – και ίσως καλύτερα από οποιονδήποτε στον πλανήτη – ήταν να πάρει επιστήμονες με διαφορετικές οπτικές και να τους κάνει να δουλέψουν για έναν κοινό σκοπό.
Όταν υπήρχε μία σύγκρουση, μία διαφωνία «έμπαινε μέσα και γρήγορα εντόπιζε ποιο είναι το πρόβλημα. Άμεσα πρότεινε τη λύση», δήλωσε στη WSJ ο Rhodes. Ο Bird από την πλευρά του σχολίασε πως ο Oppenheimer ήταν «διευθυντής και δικτάτορας». Αλλά ο αυταρχισμός του εκφραζόταν με έναν..,. χαρισματικό τρόπο. Δεν του άρεσε να δίνει εντολές. Αλλά ό,τι ήθελε, ήξερε να το παίρνει. Ακόμη και εκείνοι που δεν τον γνώριζαν καλά, ένιωθαν ότι τον ξέρουν. Και αυτό τους έκανε να θέλουν να δουλεύουν πιο σκληρά για αυτόν.
