Το Παρίσι φλέγεται. Βίαιες διαδηλώσεις έχουν ξεσπάσει στη γαλλική πρωτεύουσα, με τους πολίτες να διαμαρτύρονται για ένα από τα πλέον πολύκροτα σκάνδαλα στην οικονομική ιστορία της Ευρώπης. Χιλιάδες οι απελπισμένοι, έχουν χάσει τις περιουσίες του στη Γαλλία από τα τοξικά ομόλογα ενός γοητευτικού ρωσικής καταγωγής απατεώνα, του Αλεξάντρ Σταβίσκυ, που όπως έχει γίνει μόλις γνωστό απολάμβανε επί χρόνια την προστασία διεφθαρμένων υπουργών και άλλων αξιωματούχων. Το ημερολόγιο γράφει 6 Φεβρουαρίου 1934.
Οι ταραχές κράτησαν έως τις 9 Φεβρουαρίου και ακολούθησε μία γενική απεργία που παρέλυσε τη Γαλλία, αλλά και μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές κρίσεις στη χώρα. Το σκάνδαλο Σταβίσκυ κόστισε στους πολίτες περί τα 40 εκατ. δολάρια και έριξε την τότε κυβέρνηση της χώρας. Ο ίδιος ο Σταβίσκυ είχε πεθάνει λίγες ημέρες νωρίτερα. Επισήμως αυτοκτόνησε, αν και υπάρχουν υποψίες εκτέλεσής του.
Ας δούμε όμως ποιος ήταν και τι ακριβώς είχε κάνει.
Ο Σερζ Αλεξάντρ Σταβίσκυ, ο οποίος ήταν γνωστός ως le beau Sacha (Ωραίος Σάσα, ήταν ένας Ρώσος Εβραίος που γεννήθηκε στη σημερινή Ουκρανία. Η οικογένειά του μετανάστευσε στη Γαλλία, όπου ο Σταβίσκι πήγε σχολείο και δοκίμασε διάφορα επαγγέλματα: τραγουδιστής, ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου, εργάτης σε εργοστάσιο σούπας, έμπορος, τραπεζίτης, χρηματιστής. Ουσιαστικά ήταν πάντα ένας απατεώνας, που έβγαζε με παρανομίες τεράστια κέρδη.
Η πρώτη μικρή απάτη
Την πρώτη του απάτη τη διέπραξε το 1909 σε συνεργασία με τον παππού του. Έβαλαν αγγελία ζητώντας προσωπικό για ένα θέατρο εγκαταλελειμμένο, που άνοιξαν κοντά στα Ηλύσια Πεδία. Όσοι προσέρχονταν κατέθεταν ένα χρηματικό ποσό για εγγύηση. Αφού συγκέντρωσαν 12.000 φράγκα αποπειράθηκαν να φύγουν από το Παρίσι. Ο Σάσα συνελήφθη, αλλά δεν έμεινε παρά λίγους μήνες στη φυλακή.
Η μεγάλη απάτη ήρθε όταν ίδρυσε μια τράπεζα, η οποία κατάφερε να «φάει» καταθέσεις της ιταλικής κυβέρνησης, που προορίζονταν για την αγορά πολεμικού υλικού. Στη συνέχεια διέλυσε την τράπεζα και ενεπλάκη σε εμπόριο ναρκωτικών έως ότου βρήκε μία άλλη πηγή παράνομου πλουτισμού. Στον δήμο της Μπαγιόν ίδρυσε ένα δικό του ενεχυροδανειστήριο βάζοντας μέσα σε αυτό και ομολογιούχους. Όμως όταν οι ομολογιούχοι θέλησαν να εισπράξουν τα χρήματά τους διαπίστωσαν πως το έλλειμμα είχε φτάσει στα πεντακόσια εκατομμύρια φράγκα.
Το μέγα σκάνδαλο των ομολόγων
Ο Σταβίσκυ εξέδιδε ομόλογα μηδαμινής αξίας με την εγγύηση αυτού που αποκαλούσε τα σμαράγδια της αείμνηστης αυτοκράτειρας της Γερμανίας, τα οποία αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν… γυαλί. Η απάτη του στηρίχθηκε στις ισχυρές πολιτικές γνωριμίες. Όσα περισσότερα χρήματα έβγαζε από την απάτη τόσο πιο εύκολο του ήταν να εξαγοράσει πολιτικούς, αλλά και τον Τύπο. Αν μια εφημερίδα προσπαθούσε να ερευνήσει τις υποθέσεις του, την πλήρωνε για να σταματήσει είτε με μεγάλα διαφημιστικά συμβόλαια είτε και αγοράζοντας την εκδοτική εταιρεία.
Το 1927, ο Σταβίσκυ δικάστηκε για απάτη για πρώτη φορά. Ωστόσο, η δίκη αναβλήθηκε επανειλημμένα και ο ίδιος έμενε εκτός φυλακής με εγγύηση.
Οι συνθήκες θανάτου και το ντόμινο της κρίσης
Στις 8 Ιανουαρίου 1934, η αστυνομία τον βρήκε σε ένα σαλέ στο Σαμονί. Ήταν νεκρός από πυροβολισμό. Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι είχε αυτοκτονήσει. Ωστόσο υπήρχαν επίμονες εικασίες ότι οι αστυνομικοί τον είχαν σκοτώσει. Δεκατέσσερις παρισινές εφημερίδες ανέφεραν τον θάνατό του ως αυτοκτονία, ενώ οχτώ υιοθέτησαν τη δεύτερη εκδοχή.
Οι αποκαλύψεις που ακολούθησαν σχετικά με τις κερδοσκοπικές τους επιχειρήσεις οδήγησαν πολλά από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα στην αυτοχειρία ή την παραίτηση από τα δημόσια αξιώματά τους: ο υπουργός Νταλιμιέ, ο βουλευτής και δικηγόρος Μπονώρ παραιτήθηκαν, ο Σύμβουλος Επικρατείας Πρενς βρέθηκε δολοφονημένος, ένας φίλος του Σταβίσκυ δικηγόρος αυτοκτόνησε, βουτώντας στον Σηκουάνα.
Στις 27 Ιανουαρίου η κυβέρνηση Σωτάν παραιτήθηκε, ενώ στις διαδηλώσεις που ξέσπασαν τον Φεβρουάριο ακουγόταν το σύνθημα «Ο Σταβίσκυ στο Πάνθεον και οι προδότες στην αγχόνη!».
Η ιστορία του μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Αλέν Ρενέ. Στον ρόλο του «ωραίου Σάσα» ο Ζαν Πολ Μπελμοντό.
