Από την Πέμπτη 23 Μαΐου ξεκίνησε η διενέργεια των ευρωπαϊκών εκλογών, που ολοκληρώνονται αύριο σε όλες τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. Για τον τρόπο λειτουργίας της Ε.Ε., την ψηφοφορία, αλλά και σε χαρακτηριστικές ερωτήσεις, απαντά με δημοσίευμά της η γερμανική Suddeutsche Zeitung.
-Τι κάνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο;
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το νομοθετικό σώμα της ΕΕ, σε συνεργασία με το Συμβούλιο των κρατών- μελών. Έχει ισότιμη θέση σε πολλούς τομείς, όπως η εσωτερική αγορά, η γεωργία ή σε θέματα ασφάλειας. Πολύ γενικά, ποιος είναι ο ρόλος του ΕΚ στη νομοθετική διαδικασία; Η Επιτροπή της ΕΕ υποβάλλει νομοθετική πρόταση, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο σχηματίζουν γνώμη. Μετά από αυτό, τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν σε έναν συμβιβασμό, επί του οποίου το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο θα ψηφίσουν και πάλι.
-Είναι όλοι οι ευρωβουλευτές σπουδαίοι πολιτικοί;
Όχι, δυστυχώς όχι. Το ΕΚ είναι ένα πολύχρωμο σπίτι με κάποια γκρίζα σημεία. Στο Στρασβούργο και στις Βρυξέλλες, είναι λίγο πιο δύσκολο για τους ευρωβουλευτές να προσελκύσουν την προσοχή και να φτιάξουν ένα όνομα για τον εαυτό τους, επειδή η σύνδεση με τα εθνικά ακροατήρια δεν είναι τόσο άμεση όσο στο εσωτερικό των χωρών μελών της ΕΕ. Οι περισσότεροι βουλευτές του ΕΚ κάνουν αξιόλογο και σημαντικό έργο στους αντίστοιχους τομείς. Μερικοί, μάλιστα, καταφέρνουν να γίνονται απαραίτητοι χάρη στην επιμέλεια και την επιδεξιότητά τους. Ένα παράδειγμα είναι ο Γιαν Φιλιπ Αλμπρεχτ ο οποίος έγινε γνωστός σε όλη την Ευρώπη για την πρωτοβουλία του για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Με πρόταση του το ΕΚ ενέκρινε αποφασιστικά το νέο κανονισμό για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Παρεμπιπτόντως, οι ευρωβουλευτές πληρώνονται καλά: λαμβάνουν κάθε μήνα 8.757 ευρώ, από τα οποία πρέπει φυσικά να πληρώσουν τον φόρο. Επιπλέον, κατ’ αποκοπή ποσό 4.513 ευρώ και ημερήσια αποζημίωση 320 ευρώ ανά συμμετοχή σε συνεδριάσεις επιτροπών. Η βασική αμοιβή βασίζεται στον μισθό ενός δικαστή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
-Γιατί οι ευρωεκλογές δεν διεξάγονται την ίδια μέρα σε όλες τις χώρες μέλη;
Οι περισσότερες χώρες έχουν καθορισμένες ημέρες που συνήθως πραγματοποιούνται οι εκλογές. Στην Ολλανδία και τη Μεγάλη Βρετανία πραγματοποιούνται την Πέμπτη. Στην Ιρλανδία και την Τσεχία την Παρασκευή, στα Γαλλικά Υπερπόντια Εδάφη και ορισμένες άλλες χώρες το Σάββατο, ενώ στις άλλες 21 χώρες της ΕΕ, την Κυριακή.
-Υπάρχουν όρια για την εκλογή ευρωβουλευτών;
Αυτό διαφέρει από το ένα κράτος- μέλος στο άλλο: υπάρχει ένα όριο 5% στη Γαλλία και σε άλλες εννέα χώρες. Σε άλλες χώρες το όριο είναι 3%. Σε 13 χώρες δεν υπάρχει όριο. Έτσι, ακόμη και μικρά κόμματα μπορούν να εκπροσωπηθούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
– Ειναι υποχρεωτική η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος;
Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ η ψηφοφορία είναι προαιρετική. Στο Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, τη Βουλγαρία, την Κύπρο και την Ελλάδα, ωστόσο, είναι εν γένει κάπως πιο υποχρεωτική η προσέλευση στις κάλπες, αν και σπανίως υπάρχουν κυρώσεις
– Από ποια ηλικία έχουν οι Ευρωπαίοι δικαίωμα ψήφου;
Στην Ελλάδα, οι νέοι έχουν δικαίωμα ψήφου στα 17, στην Αυστρία και στη Μάλτα επιτρέπεται να ψηφίσουν από τα 16. Σε όλες τις άλλες χώρες από τα 18. Επίσης διαφέρει η ηλικία για το δικαίωμα του εκλέγεσθαι: Από τα 18, τα 21, τα 23 ή τα 25 χρόνια, εξαρτάται από την κάθε χώρα.
-Τι αφορά τους πολίτες περισσότερο στην προεκλογική εκστρατεία;
Αυτό που οι ψηφοφόροι πιστεύουν ότι είναι σημαντικό ποικίλλει από χώρα σε χώρα, αν κα υπάρχουν ορισμένα κοινά θέματα. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας μελέτης που εκπόνησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), ένα ανεξάρτητο πανευρωπαϊκό think-tank. Περισσότεροι από 46.000 άνθρωποι από 16 χώρες μέλη πήραν μέρος Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, οι πολίτες της ΕΕ ανησυχούν περισσότερο για τη μετανάστευση και ακολουθούν μια σειρά κοινωνικών ζητημάτων: η ανεργία, το κόστος ζωής και η υγειονομική περίθαλψη. Οι γενικοί όροι, ωστόσο, δεν λένε πολλά για συγκεκριμένα προβλήματα στις αντίστοιχες χώρες. Ένα παράδειγμα: οι Γερμανοί, οι Αυστριακοί, οι Δανοί και οι Σουηδοί ανησυχούν ιδιαίτερα για το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι μεταναστεύουν στις χώρες τους. Για τους Ρουμάνους, τους Τσέχους, τους Ισπανούς, τους Ιταλούς και τους Πολωνούς, πολύ σημαντικότερο είναι το ζήτημα της «αντίθετης» μετανάστευσης, καθώς πολλοί νέοι επιστήμονες εγκαταλείπουν αυτές τις χώρες.
-Γιατί υπάρχουν κορυφαίοι υποψήφιοι και ποιοι είναι αυτοί;
Το σύστημα των κορυφαίων υποψηφίων το επέλεξαν τα κόμματα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από τις εκλογές του 2014 για να καταστήσουν την ΕΕ πιο δημοκρατική. Ήθελαν να σπάσουν την πρακτική οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων να επιλέγουν τον νέο προέδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις μεταξύ τους διαβουλεύσεις. Η συνθήκη αναφέρει μόνο ότι το κάθε κόμμα πρέπει να προτείνει έναν υποψήφιο στο Κοινοβούλιο, λαμβάνοντας υπόψη το αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών εκλογών. Το 2014, το ζήτημα εξελίχθηκε σε έναν αγώνα εξουσίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων, στον οποίο τελικά κέρδισε το Κοινοβούλιο: εξελέγη ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ κορυφαίος υποψήφιος των Χριστιανοδημοκρατών που είχαν αναδειχθεί πρώτη δύναμη.
Δεν είναι σαφές εάν αυτό θα συμβεί ξανά και ορισμένοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων διατηρούν το δικαίωμα να αποκλίνουν από το σύστημα σε περίπτωση αμφιβολίας. Έτσι θα μπορούσε για παράδειγμα να συμβεί τώρα και ο Γερμανός Μάνφρεντ Βέμπερ, κορυφαίος υποψήφιος των Χριστιανοδημοκρατών, να μην εκλεγεί επικεφαλής της Ευρωπαϊκής επιτροπής, αν και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα πιθανότατα θα λάβει τις περισσότερες ψήφους. Ίσως τα κόμματα στο ΕΚ να συμφωνήσουν για τον υποψήφιο των Σοσιαλδημοκρατών, Φρανς Τίμερμανς, ή ακόμα και την Φιλελεύθερη Μαργκρέτε Βεστάγκερ. Ή κάποιον άλλο. Η μόνη βεβαιότητα είναι ότι το σύστημα των κορυφαίων υποψηφίων δεν έχει ακόμη ωριμάσει.
-Η Ε.Ε έχει δημοκρατικό έλλειμμα;
Η Ε.Ε δεν είναι πραγματικά μη δημοκρατική. Εξάλλου, οι ευρωβουλευτές εκλέγονται άμεσα και η εκπροσώπηση στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου οι κυβερνήσεις των κρατών μελών διαπραγματεύονται μεταξύ τους, επίσης νομιμοποιείται δημοκρατικά μέσω εκλογών σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, το Κοινοβούλιο δεν έχει δικαίωμα πρωτοβουλίας -η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υπεύθυνη για τη σύνταξη της νομοθεσίας. Υπάρχουν επίσης τομείς πολιτικής, όπως η εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, καθώς και φορολογικά ζητήματα, όπου τα κράτη μέλη έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα στη λήψη αποφάσεων. Το Κοινοβούλιο μπορεί να ενεργεί μόνο με συμβουλευτική ιδιότητα χωρίς να συμμετέχει. Ο τρίτος παίκτης είναι στις Βρυξέλλες -η Ευρωπαϊκή Επιτροπή- η οποία παίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο από κοινού με το Κοινοβούλιο και τις κυβερνήσεις. Χωρίς την έγκριση των βουλευτών, η Επιτροπή δεν μπορεί να ξεκινήσει τις εργασίες της.
Ωστόσο, η Ε.Ε θα ήταν πιο δημοκρατική εάν είχε το δικό της κομματικό σύστημα. Οι ψηφοφόροι δεν μπορούν να ψηφίσουν οποιοδήποτε ευρωπαϊκό κόμμα, αλλά μόνο τα αντίστοιχα εθνικά κόμματα. Επιπλέον, οι ψήφοι δεν είναι ισοδύναμες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν αντικατοπτρίζει το πραγματικό ποσοστό του πληθυσμού σε κάθε κράτος μέλος. Οι μικρότερες χώρες εκπροσωπούνται δυσανάλογα στην Ολομέλεια. Το Συμβούλιο των αρχηγών των κρατών της ΕΕ έχει επίσης κάποια δημοκρατικά ελλείμματα. Εκεί, οι αποφάσεις λαμβάνονται είτε με πλειοψηφία είτε με ομοφωνία. Στη συνέχεια κάθε χώρα -ανεξάρτητα από το πόσο πολυπληθής είναι- έχει ένα εικονικό δικαίωμα αρνησικυρίας, με αποτέλεσμα έργα που υποστηρίζονται από τη συντριπτική πλειονότητα των κρατών και τον πληθυσμό της ΕΕ μπορεί να αποτύχουν.
-Ποιο ρόλο παίζει η ψηφοφορία;
Είναι ένας σημαντικός δείκτης της δημοτικότητας του ευρωπαϊκού σχεδίου και δείχνει πώς οι πολίτες της ΕΕ αισθάνονται γι΄ αυτό. Από την πρώτη άμεση εκλογή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 1979, η συμμετοχή μειώνεται σταθερά. Το 2014, μόνο το 42,6% των ψηφοφόρων της ΕΕ πήγε στις κάλπες. Ίσως ο αριθμός μετά την κρίση των τελευταίων ετών, αυτή τη φορά να είναι μεγαλύτερος.
-Πώς οι πολίτες δελεάζονται να ψηφίσουν;
Λόγω της χαμηλής προσέλευσης, οι άνθρωποι σχεδόν παντού στην Ευρώπη προσπαθούν να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους με ασυνήθιστες ιδέες: Στη Βουλγαρία, ένας τηλεοπτικός σταθμός εκπέμπει σε prime time ένα επιπλέον επεισόδιο της «Κλεμμένης Ζωής», ένα ιατρικό δράμα, που έχει ως πρότυπο το «Grey΄s Anatomy»: Στο επεισόδιο, επειδή ένας ασθενής που νοσηλεύεται επιμένει να πάει να ψηφίσει, δημιουργείται στο νοσοκομείο ένα εκλογικό κέντρο. Αλλού, οι πλαστικές τσάντες στα σούπερ μάρκετ τυπώνονται με την ημερομηνία των εκλογών, ή τα νυχτερινά κέντρα μετατρέπονται σε εκλογικά κέντρα. Ένας πάροχος ηλεκτρονικών σκούτερ διαφημίζει επίσης ότι την Κυριακή οι πολίτες σε αρκετές μεγάλες πόλεις μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν δωρεάν για να πάνε στο εκλογικό τμήμα. Στη Γερμανία, μια πρωτοβουλία προσέλκυσε τους ψηφοφόρους με την προοπτική να πάνε να ψηφίσουν σε ειδικά εκλογικά κέντρα σε συναρπαστικές τοποθεσίες: για παράδειγμα, στην Όπερα του Αμβούργου, στο στούντιο του προγράμματος «Θελεις να γίνεις εκατομμυριούχος;» ή στα αποδυτήρια της Μπορούσια Ντόρτμουντ.
-Τι πρέπει να φοράμε για τις ευρωπαϊκές εκλογές;
Ο επικεφαλής της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, Βόλφγκανγκ Ισινγκερ πρωτοτύπησε: Κατά την έναρξη της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου τον Φεβρουάριο, εμφανίστηκε φορώντας μια ευρωπαϊκή… σημαία
-Ποια μουσική θα πρέπει να ακούμε την ημέρα των ευρωεκλογών;
Το ευρωπαϊκό τραγούδι «Ξέρω ότι είναι η Ευρώπη» από τον Γιαν Μπέμερμαν. Επιπλέον, συνιστάται η ευρωπαϊκή λίστα αναπαραγωγής του Spotify, με τραγούδια από όλες τις 28 χώρες- μέλη. Τέλος, μια ωραία επισκόπηση της ευρωπαϊκής μουσικής σκηνής σε όλη της την ποικιλομορφία.
-Και τι πρέπει να φάει κανείς την ημέρα των ευρωπαϊκών εκλογών;
Μπορείτε να σκεφτείται όσο θέλετε: Δεν υπάρχει ευρωπαϊκό φαγητό. Όποιος θέλει να φάει κάτι ευρωπαϊκό μετά το εκλογικό τμήμα την Κυριακή και εξακολουθεί να ψάχνει για έμπνευση θα πρέπει να ρίξει μια ματιά στο Βρότσλαβ. Από το 2009, η πολωνική πόλη διοργανώνει την «Ευρώπη στο πιρούνι», ένα φεστιβάλ για τον εορτασμό της γαστρονομικής πολυμορφίας της ηπείρου. Στο μενού τα προηγούμενα χρόνια, υπήρχαν λιχουδιές, όπως τα «Tarte aux Pommes» -μια μηλόπιτα από την Προβηγκία-, ή μοσχαρίσιες μπριζόλες «Biff à la Lindstrom» με κάπαρη και μαριναρισμένα παντζάρια από τη Σουηδία.
