του Γιώργου Δ. Παυλόπουλου
[email protected]
Ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας είναι επικεφαλής του γαλλικού κράτους και εκλέγεται απευθείας από τον λαό κάθε πέντε χρόνια. Ποιες είναι όμως οι εξουσίες του, σε ένα ημιπροεδρικό σύστημα με αρκετές ιδιοτυπίες;
Στο σύστημα της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, το οποίο ισχύει από τις 4 Οκτωβρίου 1958, ο πρόεδρος της Γαλλίας εκλέγεται με γενική καθολική ψηφοφορία και όχι από εκλέκτορες, αλλαγή την οποία πέτυχε με δημοψήφισμα ο Σαρλ Ντε Γκολ το 1962. Πρόκειται για σύστημα δύο γύρων, όπου οι δύο υποψήφιοι με τις περισσότερες ψήφους στον α’ γύρο προκρίνονται στον δεύτερο, ο νικητής του οποίου εκλέγεται αρχηγός του κράτους.
Μέχρι και το 2002 η προεδρική θητεία ήταν επταετής.
Το γαλλικό σύστημα διαφέρει τόσο από την αμιγή προεδρική δημοκρατία τύπου Κύπρου, όσο και από την προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία τύπου Ελλάδας. Στις περιόδους κατά τις οποίες ο πρόεδρος έχει μία φιλική προς τον ίδιο πλειοψηφία στην κάτω Βουλή (Εθνοσυνέλευση), το πολίτευμα προσιδιάζει στο προεδρικό μοντέλο, όταν όμως συμβαίνει το αντίθετο, το σύστημα μετατρέπεται ουσιαστικά σε πρωθυπουργοκεντρικό. Συγκεκριμένα:
- Ο πρόεδρος της Γαλλίας είναι αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και έχει την εξουσία να διατάξει τη χρήση πυρηνικών όπλων.
- Έχει δικαίωμα εκλογής για δύο πενταετείς θητείες και έχει τον τελικό λόγο για την εξωτερική πολιτική της χώρας.
- Σε περιπτώσεις σοβαρής και άμεσης απειλής για τη Γαλλία, αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας.
- Μπορεί να προχωρήσει στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, με τη σύμφωνη γνώμη του πρωθυπουργού, χωρίς τη συναίνεση του κοινοβουλίου.
- Η καθαίρεσή του μπορεί να γίνει μόνον με τη σύμφωνή γνώμη των δύο τρίτων της Εθνοσυνέλευσης και της Γερουσίας.
- Ο πρόεδρος διορίζει τον πρωθυπουργό της Γαλλίας. Σε περίπτωση που το κόμμα ή το συμμαχικό πολιτικό μπλοκ από το οποίο προέρχεται ο πρόεδρος έχει και την πλειοψηφία της Εθνοσυνέλευσης, τότε πρακτικά ο αρχηγός του κράτους ηγείται του κυβερνητικού έργου, αν και κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται ρητά από το σύνταγμα (π.χ. προεδρία Νικολά Σαρκοζί με πρωθυπουργό τον Φρανσουά Φιγιόν την περίοδο 2007 – 2012, προεδρία Φρανσουά Ολάντ με πρωθυπουργούς τους Ζαν-Μαρκ Ερό, Μανουέλ Βαλς, Μπερνάρ Καζνέβ την περίοδο 2012- 2017).
- Σε περίπτωση όμως που συμβαίνει το αντίθετο, είναι υποχρεωμένος να διορίσει πρωθυπουργό που να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης της Εθνοσυνέλευσης, οπότε ο πρόεδρος περιορίζεται αυστηρά στα συνταγματικά καθήκοντα του αρχηγού του κράτους και ο πρωθυπουργός καθορίζει την πορεία του κυβερνητικού έργου, πλην της εξωτερικής πολιτικής, η οποία θα πρέπει να διαμορφώνεται σε συνεννόηση με τον πρόεδρο. Πρόκειται για το ενδεχόμενο της «Συγκατοίκησης» (π.χ. προεδρία του κεντροδεξιού Ζακ Σιράκ την πενταετία 1997-2002 με πρωθυπουργό τον σοσιαλιστή Λιονέλ Ζοσπέν).
- Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο πρόεδρος προεδρεύει των συνεδριάσεων του υπουργικού συμβουλίου, του οποίου όμως επικεφαλής – πρόεδρος είναι ο πρωθυπουργός.
- Ο πρόεδρος μπορεί να αντικαταστήσει τον πρωθυπουργό κατά βούληση, πάντα όμως απαιτείται η έγκριση – ψήφος εμπιστοσύνης της Εθνοσυνέλευσης για το πρόσωπο που θα επιλέξει.
- Ο επικεφαλής του γαλλικού κράτους έχει το δικαίωμα να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση και να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές, όχι όμως συχνότερα από μία φορά τον χρόνο.
- Έχει τέλος δικαίωμα να προτείνει σχέδια νόμου στο κοινοβούλιο.
- Ο πρόεδρος της Γαλλίας απολαμβάνει ασυλίας από τη Δικαιοσύνη κατά την περίοδο της άσκησης των καθηκόντων του.
