Οι δύο μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη, ΗΠΑ και Κίνα, επιδίδονται εν μέσω πανδημίας σε έναν σκληρό πόλεμο αλληλοκατηγοριών και προπαγάνδας, υιοθετώντας και προωθώντας μέσα από τα πλέον επίσημα χείλη ακόμη και θεωρίες συνωμοσίας. Οι προσδοκίες ότι η άνευ προηγουμένου αυτή κρίση θα ανάγκαζε Ουάσιγκτον και Πεκίνο να αφήσουν κατά μέρος τις διαφορές τους και να επιλέξουν την οδό της συνεργασίας διαψεύστηκαν πολύ γρήγορα. Είναι όμως μόνο η πανδημία η πηγή της μετωπικής σύγκρουσης; Πώς προβλέπεται αυτή να εξελιχθεί και ποια θα είναι η επίδρασή της στην Ευρώπη και την Ελλάδα;
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα έδωσαν ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Χάρης Παπασωτηρίου και ο Πλάμεν Τόντσεφ, επικεφαλής του τμήματος ασιατικών σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ), το οποίο και οργανώνει έναν κύκλο διαδικτυακών συζητήσεων με τίτλο: Μάχη αφηγημάτων στην εποχή της Πανδημίας. Τη συζήτηση συντόνισε η διευθύντρια σύνταξης του naftemporiki.gr, Νατάσα Στασινού.
Οι συνομιλητές ανέλυσαν την τακτική των δύο μεγάλων δυνάμεων, την απροθυμία των ΗΠΑ να αναλάβουν ηγετικό ρόλο σε μία διεθνή πρωτοβουλία και το πώς η Κίνα επιδιώκει να έρθει να καλύψει το κενό αυτό.
Η σχέση Κίνας- ΠΟΥ
To Πεκίνο είχε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό του και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας σε βαθμό που ο τελευταίος να κατηγορείται όχι απλά για υπερβολικά επιεική στάση, η οποία βοήθησε το κινεζικό παιχνίδι της συγκάλυψης, όταν ξέσπασε η πανδημία. Ο Χάρης Παπασωτηρίου εξήγησε πως ο επικεφαλής του ΠΟΥ τα τελευταία χρόνια είναι ουσιαστικά ο υποψήφιος που στηρίζει η Κίνα και ο σημερινός προέρχεται από μία αφρικανική χώρα, στην οποία έχουν επενδυθεί σημαντικά κινεζικά κεφάλαια. Έχει λοιπόν δυσανάλογη επιρροή. Ο ίδιος βεβαίως υποστηρίζει ότι μία πιο επιθετική, επικριτική στάση απέναντι στην Κίνα θα οδηγούσε τη χώρα στο να κλείσει την πόρτα σε όποια διεθνή συνεργασία και προσπάθεια ανταλλαγής πληροφοριών.
Οι θεωρίες συνωμοσίας
Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών δεν έχασε από την πρώτη στιγμή την ευκαιρία να δείξει προς τις ΗΠΑ, υιοθετώντας για ένα διάστημα τουλάχιστον τη θεωρία ότι ο ιός κατασκευάστηκε από Αμερικανούς και μεταφέρθηκε στη Βουχάν. «Προφανώς η θεωρία αυτή δεν στέκει» σχολιάζει ο καθηγητής, αφού δεν υπάρχει κανένα προφανές συμφέρον, μόνο τεράστια ζημιά και για την αμερικανική πλευρά. Οι ΗΠΑ απάντησαν δια στόματος του προέδρου Τραμπ ότι ο ιός μπορεί να διέρρευσε από εργαστήριο επιδημιολογίας της Βουχάν. Αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς όσο δεν έχουμε σαφή απάντηση για την πηγή της επιδημίας. Ωστόσο και πάλι, σημειώνει ο κ. Παπασωτηρίου, η θεωρία του να έγινε σκοπίμως δεν έχει βάση. «Ειδικά για την Κίνα η καταστροφή είναι μεγάλη. Γιατί εμείς στον ανεπτυγμένο κόσμο όσο και εάν περνάμε κρίση, δεν έχουμε τόσο μεγάλο πληθυσμό στα όρια της πείνας. Εκεί εκατομμύρια λιμοκτονούν».
Η διπλωματία της μάσκας: Πόσο θα κερδίσει η Κίνα γεωπολιτικά;
Η Κίνα βγήκε στο προσκήνιο, παρά την κριτική, με μία επίθεση φιλίας προς τις χώρες, που πλήττονται, αποστέλλοντας μάσκες και άλλο ιατρικό εξοπλισμό. Έδειξε με κάθε τρόπο ότι σκοπεύει να εκμεταλλευθεί την κρίση αυτή γεωπολιτικά. Μπορεί όντως να βγει κερδισμένη σε αυτό το επίπεδο; «Η κυβέρνηση Τραμπ έχει αφήσει ένα κενό, που δίνει στην Κίνα την ευκαιρία να παρουσιαστεί ως αλτρουϊστική δύναμη, να εκμεταλλευθεί την κατάσταση» αναφέρει ο κ. Παπασωτηρίου και προσθέτει: «Η Κίνα προσπάθησε να δείξει πιο ενεργητική, κόντρα στις ΗΠΑ, που μένουν περίεργα αδρανείς, χωρίς πάντως να το πετύχει απόλυτα».
Από την πλευρά του ο Πλάμεν Τόντσεφ σημειώνει ότι το Πεκίνο ενορχήστρωσε πολύ μεγάλη καμπάνια- ακόμη και με ψεύτικους λογαριασμούς στο Twitter και ψευδή βίντεο- σε χώρες όπως η Ιταλία. Κάποιες τέτοιες υπέρμετρες ενέργειες της Κίνας προκάλεσαν ενόχληση. Οπότε μένει ανοιχτό το ερώτημα, εάν το Πεκίνο μπορεί και σε ποιο βαθμό να βγει κερδισμένο από αυτή την προπαγανδιστική προσπάθεια.
Η στροφή των ΗΠΑ
Όσο πλησιάζουν οι εκλογές στις ΗΠΑ ο Τραμπ θα επιλέγει να ακολουθήσει σκληρή στάση απέναντι στην Κίνα. Οι οδηγίες στους υποψηφίους του Ρεπουμπλικανικού κόμματος για τις θέσεις στο Κογκρέσο είναι πάντως: Μην υπερασπίζεστε τον Τραμπ, ρίξτε την ευθύνη στην Κίνα.
Η μάχη ΗΠΑ- Κίνας ωστόσο δεν άρχισε επί Τραμπ. Και επί Ομπάμα εκφραζόταν ανοιχτά δυσαρέσκεια για την πολιτική του υποτιμημένου γιουάν με στόχο την αθέμιτη τόνωση των εξαγωγών της. Όπως εξηγεί ο κ. Παπασωτηρίου η στροφή των Αμερικανών στον απομονωτισμό και στον οικονομικό εθνικισμό σηματοδότησε μία ραγδαία μεταστροφή στην πολιτική των ΗΠΑ. Αυτό που αλλάζει δεν είναι τόσο η στάση απέναντι στην Κίνα όσο η στάση απέναντι στους άλλους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ασία και τη Δύση. Αντί να επιδιώξει στενότερη συνεργασία μαζί τους, αφήνει ανοιχτό το παιχνίδι στο Πεκίνο.
Η παγίδα του Θουκυδίδη
Ο Graham Allison γνωστός καθηγητής του Χάρβαρντ έχει μιλήσει για τη λεγόμενη “παγίδα του Θουκυδίδη. Αυτή η παγίδα, όπως εξηγεί, εκδηλώνεται όταν μια χώρα ( οι ΗΠΑ σήμερα, η Σπάρτη πριν από 2.500 χρόνια) θεωρεί ουσιαστικά αναπόφευκτο τον πόλεμο με μία νέα μεγάλη αναδυόμενη δύναμη (η Κίνα σήμερα, η Αθήνα στην αρχαιότητα). Έχει βάση η θεωρία αυτή; Η απάντηση είναι θετική. Αν και υπάρχει πυρηνική αποτροπή, είναι πολύ πιθανόν να έχουμε έναν ψυχρό πόλεμο. Όχι ιδεολογικό όπως εκείνον που είχαμε, αλλά πόλεμο οικονομικό και περιφερειακές συγκρούσεις. Παρά την οικονομική αλληλεξάρτηση το σενάριο αυτό γίνεται ολοένα και πιο ορατό.
Η Ε.Ε. ως τρίτος πόλος;
Η Ε.Ε. όλα τα τελευταία χρόνια παρακολουθεί αμήχανη τη διαμάχη ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα. Μπορεί η πανδημία να είναι το γεγονός που θα «ξυπνήσει» την Ευρώπη; Όπως επισημαίνει ο κ. Τόντσεφ το τελευταίο διάστημα γίνεται πολύ έντονη συζήτηση για γεωστρατηγική αυτονομία στην Ένωση ακόμη και για «Γεωπολιτική Επιτροπή». Ωστόσο παραμένει κατακερματισμένη και παρακολουθεί αμήχανη ανάμεσα στους «δύο ελέφαντες». Ωστόσο σύμφωνα με τον κ. Τόντσεφ και η σημερινή κρίση είναι ένας παράγοντας, που σπρώχνει την Ευρώπη να ενισχύσει τις κοινές πολιτικές και την αυτονομία της. Η απεξάρτηση από την Κίνα είναι αναγκαία, αλλά όχι και εύκολη υπόθεση, καθώς μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και ειδικά οι εταιρείες της Γερμανίας έχουν επενδύσει πολλά στην κινεζική αγορά.
Όσο για την Ελλάδα, καλείται να τηρήσει πολύ λεπτές ισορροπίες. Δεν μπορεί να πει όχι στα κεφάλαια από την Κίνα, αλλά πρέπει να πείσει τους εταίρους της ότι αυτά δεν σημαίνουν άλλες υποχωρήσεις απέναντι στο Πεκίνο.
Το κλειδί για το μέλλον
Αν κάτι έρχεται να υπογραμμίσει η κρίση για την Ελλάδα είναι η ανάγκη να περιοριστεί η υπερβολικά μεγάλη εξάρτηση από τον τουρισμό και να αρχίσει η επένδυση στην εκπαίδευση και στην στροφή σε ένα άλλο αναπτυξιακό μοντέλο. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο τουρισμός δεν θα συνεχίσει να έχει ουσιαστικό ρόλο την επόμενη ημέρα. Μάλιστα μπορεί εφόσον συνεχίσουμε να έχουμε θετικά αποτελέσματα στον έλεγχο της επιδημίας, η ανάδειξη της χώρας ως ασφαλούς προορισμού να αποτελέσει το ισχυρό χαρτί.
