Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων είναι πλέον μονόδρομος για έναν πολύ μεγάλο αριθμό χωρών, του οποίου ηγούνται τα έξι ιδρυτικά κράτη μέλη.
Το εγχείρημα, προφανώς, θα κριθεί εκ του αποτελέσματος, το οποίο με τη σειρά του θα είναι προϊόν της αποφασιστικότητας που θα επιδείξουν οι υποστηρικτές της αλλαγής πορείας.
Καταλυτικό ρόλο στις όποιες αλλαγές στην Ε.Ε. καλείται να παίζει ο γαλλογερμανικός άξονας, ωστόσο επειδή οι εκλογές επίκεινται τόσο στη Γαλλία (προεδρικές, βουλευτικές) όσο και στη Γερμανία, η εικόνα θα ξεκαθαρίσει μέσα στους επόμενους μήνες.
Πάντως, στη Γερμανία, είτε ο επόμενος καγκελάριος είναι ο σοσιαλδημοκράτης Μάρτιν Σουλτς είτε η Άγκελα Μέρκελ, οι θέσεις τους ελάχιστα διαφέρουν, και οι δύο υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη πρέπει να πάει μπροστά με όσους μπορούν και θέλουν. Ίσως με τον Σουλτς τα πράγματα να ήταν πιο εύκολα, γιατί δεν έχει τις μεγάλες «αγκυλώσεις» των χριστιανοδημοκρατών (Σόιμπλε) σε σχέση με τη δημοσιονομική πειθαρχία και τη λιτότητα.
Στη Γαλλία η κατάσταση είναι πιο σύνθετη, αν επικρατήσει στις προεδρικές η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν, τότε οι αλλαγές θα καθυστερήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο, αν και η περίπτωσή της έχει υπερτιμηθεί, δεδομένου ότι με το υπάρχον σήμερα εκλογικό σύστημα στη Γαλλία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κερδίσει και τις βουλευτές εκλογές το Μάιο και Ιούνιο.
Πιθανότατα στη χώρα αυτή θα εκλεγεί ένας εκ των Εμανουέλ Μακρόν (μεγάλο φαβορί), ή Φρανσουά Φιγιόν (γκολικός). Με τον κ. Μακρόν τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα, άλλωστε ο ίδιος συνεχώς κατηγορεί τις φιλοευρωπαϊκές χώρες ότι καθυστερούν την ολοκλήρωση της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης για να μη φέρουν σε δύσκολη θέση αυτούς που δεν θέλουν να ακολουθήσουν.
Η έμφαση στο ρόλο της Γαλλίας και της Γερμανίας δεν είναι τυχαία, ό,τι έχει διαχρονικά πετύχει μέχρι σήμερα η Ευρώπη είναι προϊόν συνεργασίας του γαλλογερμανικού άξονα: τα δίδυμα Μονέ-Αντενάουρ, Ζισκάρ Ντ’ Εστέν-Σμιτ, Μιτεράν-Κολ, θεμελίωσαν και έχτισαν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα από το 1957 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Στη συνέχεια ήρθε σταδιακά η παρακμή, γιατί προέκυψαν ηγέτες χωρίς πυξίδα για περίπου 20 χρόνια. Τώρα η Ευρώπη βρίσκεται στη φάση του ή αλλάζουμε ή χανόμαστε.
Η προσφυγική κρίση του 2015 και η απαράδεκτη συμπεριφορά των ανατολικών χωρών κατέδειξαν τα όρια της λειτουργίας της Ε.Ε. με τη σημερινή της μορφή, ενώ η έξοδος των Βρετανών μπορεί τελικά να αποδειχτεί ιστορική ευκαιρία για αλλαγές υπό την έννοια ότι φεύγει μια «προβληματική» χώρα, που επί δεκαετίες έβαζε «φρένο» σε κάθε προσπάθεια προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Ο τρόπος παράκαμψης των Πολωνών στο θέμα της ανανέωσης της θητείας του σημερινού προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, δεν ερμηνεύθηκε στη διάσταση που θα έπρεπε από τον Τύπο, ωστόσο η Βαρσοβία και οι άλλες πρωτεύουσες της Ανατολικής Ευρώπης πήραν ένα σαφέστατο μήνυμα για τη συνέχεια.
Ποτέ τα τελευταία χρόνια δεν παρακάμφθηκε με συνοπτικές διαδικασίες η διαφωνία μιας χώρας, στη συγκεκριμένη περίπτωση της Πολωνίας, πάντα γινόταν διάλογος και αναζήτηση των αποφάσεων με συναίνεση.
Απομονώνοντας στην ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 10ης Μαρτίου την Πολωνία, που για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους η κυβέρνησή της δεν ήθελε την ανανέωση της θητείας του επίσης Πολωνού Ντόναλντ Τουσκ, Παρίσι, Βερολίνο, Ρώμη και Μαδρίτη έστειλαν το μήνυμα στους ανατολικούς πως αυτά που ήξεραν μέχρι τώρα τελείωσαν.
Μέσα στους επόμενους δύο μήνες η Κομισιόν θα υποβάλει συγκεκριμένα έγγραφα προς την κατεύθυνση της περισσότερης Ευρώπης στον κοινωνικό τομέα και την απασχόληση, στην εμβάθυνση της Ευρωζώνης, στην αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών της παγκοσμιοποίησης, στην κοινή άμυνα και τους μελλοντικούς ιδίους πόρους της Ε.Ε.
Με βάση αυτά τα κείμενα αναμένεται να συμφωνηθούν μέχρι το τέλος του έτους οι αλλαγές που θα γίνουν, ωστόσο θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι στις 25 Μαρτίου στη Ρώμη με αφορμή τις εκδηλώσεις για τα 60 χρόνια από την ίδρυση της σημερινής Ε.Ε., οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα «φωτογραφίσουν» με αρκετά σαφή τρόπο τις πολλές ταχύτητες, χωρίς, όμως, να κλείνουν σε κανέναν την πόρτα στο μέλλον.
Οι «προβληματικές»
Από τις «προβληματικές» χώρες, οι δύο σκανδιναβικές θα κάνουν τις πολιτικές επιλογές τους ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί το brexit, εάν υπάρξουν μεγάλοι κραδασμοί στη βρετανική οικονομία, δύσκολα θα εγκαταλείψουν την Ε.Ε., εάν τα πράγματα πάνε καλά πιθανότατα θα αποχωρήσουν.
Οι τέσσερις ανατολικές χώρες, κυρίως η Ουγγαρία με την Πολωνία, με τη σημερινή τους ηγεσία δεν μπορούν να ακολουθήσουν τους άλλους, πρόκειται για πολιτικά ακραίες κυβερνήσεις, που δεν σέβονται το θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο της Ε.Ε. Το βέβαιο είναι ότι δεν θα καταθέσουν τα όπλα, θα το πολεμήσουν, δεν βρίσκονται, όμως, από θέση ισχύος.
Είναι προφανές ότι σε περίπτωση που δεν ακολουθήσουν, από το 2020 και μετά που ολοκληρώνεται το παρόν δημοσιονομικό πλαίσιο (2014-2020) οι χώρες που θα μείνουν εκτός αλλαγών με δική τους επιλογή, θα βρεθούν σε μια Ε.Ε., η οποία θα είναι ένα κέλυφος, χωρίς μαζικούς χρηματοδοτικούς πόρους, γιατί οι υπόλοιποι θα φροντίσουν να μεταφέρουν σταδιακά το μεγαλύτερο μέρος τους στην Ευρωζώνη.
Η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων δεν μπορεί και δεν πρέπει να ανησυχεί χώρες όπως η Ελλάδα, κανένας δεν θα επιδιώξει να τις απομονώσει ή να τις σπρώξει στην έξοδο από την Ε.Ε. ή την Ευρωζώνη.
Το αντίθετο, ακολουθώντας τους υπόλοιπους, δηλαδή το σκληρό πυρήνα, θα επωφεληθούν «αύριο» από τις όποιες λύσεις, όπως την αμοιβαιοποίηση του δημόσιου χρέους μέσω της έκδοσης ευρωομολόγων ή όποιας άλλης απόφασης στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα.
Το βέβαιο είναι πως αν υπάρξει κάποιο ατύχημα και βρεθούμε εκτός διαδικασίας, αυτό δεν θα οφείλεται στους εταίρους, αλλά σε κάτι που εμείς έπρεπε να κάνουμε σε σχέση με την οικονομία και δεν το κάναμε καλά ή δεν το κάναμε καθόλου.
Ο πυρήνας των 19 και η περιφέρεια
Αναφορικά με την ουσία των αλλαγών, αυτή τη στιγμή υπάρχει ο σκληρός πυρήνας των 19 χωρών που μοιράζονται το ενιαίο νόμισμα και θέλουν να προχωρήσουν μπροστά.
Από εκεί και πέρα έχουμε δύο σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Σουηδία), που δεν είναι «ζεστές» σε αλλαγές, και οι τέσσερις ανατολικές (Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία), που δεν θέλουν καμία αλλαγή, προφανώς γιατί έχουν εκλάβει την Ε.Ε. ως «ταμείο», δηλαδή μόνο δικαιώματα, αφήνοντας τις υποχρεώσεις για τους άλλους.
Τα προβλήματα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας έχουν να κάνουν περισσότερο με τη λειτουργία των θεσμών στις δύο χώρες, επί της ουσίας δεν έχουν κανένα θέμα με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, το ερώτημα είναι αν είναι σε θέση να ακολουθήσουν.
Όταν μπήκαν τα θεμέλια
Συνθήκη της Ρώμης 1957: Όταν η «Ν» στο πρωτοσέλιδο της 28ης Μαρτίου κάλυπτε τις λεπτομέρειες της συμφωνίας περί κοινής ευρωπαϊκής αγοράς, αλλά φιλοξενούσε και άρθρο του αείμνηστου Ν. Μομφεράτου για τη Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ), που βρισκόταν στα σκαριά, και την αξιοποίησή της από την ελληνική πλευρά.
Η Ελλάδα, τελικά, και η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, επιλέγει τη σύνδεση με την ΕΟΚ και γίνεται η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα η οποία διορίζει αντιπρόσωπο στην ΕΟΚ.
