Είναι ο πρώτος Πάπας, σε διάστημα πάνω από έναν αιώνα που δεν θα ταφεί στον Άγιο Πέτρο, αλλά απευθείας στο έδαφος της αγαπημένης του εκκλησίας στη Ρώμη, της Santa Maria Maggiore. Κάτω από μια απλή επιτύμβια πλάκα με την επιγραφή «Franciscus».
Πέρυσι, ο Φραγκίσκος ενέκρινε και νέα μέτρα απλοποίησης των τελετών ταφής των προκαθημένων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Ο αρχιεπίσκοπος Ντιέγκο Ραβέλι, υπεύθυνος των τελετών, δήλωσε τότε ότι οι αλλαγές είχαν ως στόχο «να τονίσουν ακόμη περισσότερο ότι η κηδεία του Ρωμαίου Ποντίφικα είναι κηδεία ενός ποιμένα και μαθητή του Χριστού και όχι ενός ισχυρού προσώπου αυτού του κόσμου».
Οι αλλαγές αντανακλούσαν το μεταρρυθμιστικό όραμα του Φραγκίσκου, ο οποίος είχε αρνηθεί να μετακομίσει στο πολυτελές παπικό διαμέρισμα και προτιμούσε τα απλά λευκά ράσα αντί για τα περίτεχνα κόκκινα άμφια.
«Η μεσαιωνική παποσύνη έχει πλέον τελειώσει», δήλωσε ο Agostino Paravicini Bagliani, επίτιμος καθηγητής μεσαιωνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης. «Η ταπεινότητα και η απλότητα είναι η νέα τάση».
Τα μνημειώδη λάθη στην κηδεία Πίου XII
Οι τελετές κατά το παρελθόν υπήρξαν πολύ πιο περίτεχνες. Σημείο καμπής, όπως υπενθυμίζουν στο αναλυτικό δημοσίευμά τους οι Finacial Times, αποτέλεσε η κηδεία του Πάπα Πίου XII, το 1958, που έμεινε μνημειώδης για τα λάθη που έγιναν.
Σε ένα αποτυχημένο πείραμα, ο γιατρός του, ταρίχευσε το σώμα του με σελοφάν και βότανα, που δημιούργησαν συγκέντρωση αερίων, τα οποία όχι μόνο έκαναν τους Ελβετούς φρουρούς που βρισκόταν σε υπηρεσία, ενώ ο Πίος εκτίθετο σε προσκύνημα, να λιποθυμούν, αλλά προκάλεσαν και την «έκρηξη» της κοιλότητας του θώρακα του νεκρού.
Το τέλος της παπικής τιάρας
Ωστόσο, ο θάνατος του Πίου XII είναι ίσως πιο σημαντικός για έναν άλλο λόγο: ήταν ο τελευταίος Πάπας που φορούσε την τριπλή παπική τιάρα, ένα βαρύτιμο στέμα. σύμβολο της τριπλής εξουσία του Πάπα ως πατέρα των βασιλέων, κυβερνήτη του κόσμου και αντιπροσώπου του Χριστού
Η περίτεχνη τιάρα δεν έχει ξαναεμφανιστεί ποτέ δίπλα στον παπικό φέρετρο. Ένα ποιμενικό ραβδί, παρέμεινε να συμβολίζει το ποιμαντικό έργο του εκάστοτε Ποντίφικα.
Έφυγε επίσης η υπερυψωμένη εξέδρα -γνωστή ως καταφάλκος- στην οποία τοποθετείτο το φέρετρο.
Η σορός του Φραγκίσκου, που εκτίθεται στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου, βρίσκεται χαμηλά στο έδαφος, χωρίς παπικά σύμβολα δίπλα του.
Τα τρία φέρετρα που «αρνήθηκε» ο Φραγκίσκος
Ενώ οι Πάπες παραδοσιακά ενταφιάζονται σε τρία φέρετρα, το ένα μέσα στο άλλο, από κυπαρίσσι, μόλυβδο και δρυ, ο Φραγκίσκος θα ταφεί σε ένα μόνο ξύλινο φέρετρο.
«Ο Πάπας Φραγκίσκος ήθελε να μαρτυρήσει ότι στη ζωή του και στο θάνατό του ήταν πιστός στο ευαγγελικό μήνυμα: το μήνυμα της φτώχειας, της απλότητας και της αδελφοσύνης προς όλους», δήλωσε ο ιστορικός Ντανιέλε Μενότσι, συγγραφέας πολλών βιβλίων για την Καθολική Εκκλησία.
«Προσπάθησε να απλοποιήσει τα τελετουργικά, ώστε όταν μεταδοθεί το θέαμα του θανάτου του, να γίνει αντιληπτός ως Χριστιανός – όπως κάθε άλλος Χριστιανός – ακόμα κι αν, ως Πάπας, είχε ειδικές ευθύνες».
Καταστροφή του σφραγιδόλιθου και σφράγιση των παπικών διαμερισμάτων
Τα τελετουργικά που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια των αιώνων για να επικυρώσουν τον θάνατο ενός Πάπα — η καταστροφή του παπικού σφραγιδόλιθου που χρησιμοποιούνταν για την επικύρωση επίσημων εγγράφων και η σφράγιση των παπικών διαμερισμάτων για να αποτραπεί η λεηλασία — εκτελέστηκαν από τον καρδινάλιο Κέβιν Φάρελ, καμεράνο της εκκλησίας, το βράδυ της Δευτέρας μετά τον θάνατο του Φραγκίσκου.
Από την απλότητα στις «αυτοκρατορικές» τελετές
Δεν είναι πολλά όσα γνωρίζουμε για τις παπικές κηδείες της πρώιμης Εκκλησίας, αλλά οι μελετητές πιστεύουν ότι οι Πάπες της εποχής εκείνης θάβονταν με απλές τελετές το βράδυ της ημέρας του θανάτου τους, όπως και οι απλοί πιστοί της εποχής.
Ωστόσο, καθώς η Εκκλησία απέκτησε μεγαλύτερη πολιτική εξουσία, εδραιώνοντας την άμεση κυριαρχία της σε μεγάλες περιοχές της ιταλικής χερσονήσου, οι τελετές έγιναν πιο μεγαλοπρεπείς, ακολουθώντας τα πρότυπα των ευρωπαϊκών μοναρχιών.
«Μέχρι τον 20ό αιώνα, οι τελετές των παπικών κηδειών ήταν παρόμοιες με τις τελετές για τους αυτοκράτορες και τους βασιλιάδες», δήλωσε η Μαρία Αντονιέτα Βισέγκλια, ομότιμη καθηγήτρια σύγχρονης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης.
«Η έμφαση στην πνευματική διάσταση της κηδείας του πάπα είναι πιο πρόσφατη πτυχή».
Η σημασία της παρουσίας των καρδιναλίων
Από τον Μεσαίωνα και έπειτα, οι αποθανόντες Πάπες εκτίθεντο για αρκετές ημέρες, πάνω σε όλο και πιο περίτεχνα ανυψωμένα φέρετρα, που τους «διαχώριζαν» από τους πιστούς που τους απέδιδαν τον ύστατο χαιρετισμό. Η τριπλή παπική κορώνα βρισκόταν δίπλα στο φέρετρο. Οι καρδινάλιοι με τις κόκκινες ρόμπες τους ήταν παρόντες καθ’ όλη τη διάρκεια των τελετών.
«Η κηδεία πρέπει να καταστήσει σαφές ότι ο Πάπας είναι νεκρός, αλλά και ότι η εκκλησία συνεχίζεται μέσω των καρδιναλίων», δήλωσε ο Μπαλιάνι.
Φορμόζος: Ο Πάπας που εκταφιάστηκε για να δικαστεί
Δεν αντιμετωπίζονταν όλοι οι νεκροί Πάπες με ευλάβεια. Ο Πάπας Φορμόζος, ο οποίος ηγήθηκε του καθολικισμού για τεσσεράμισι ταραχώδη χρόνια τον 9ο αιώνα, εκταφιάστηκε εννέα μήνες μετά το θάνατό του, στηρίχθηκε σε θρόνο και στη συνέχεια δικάστηκε και καταδικάστηκε για διάφορα υποτιθέμενα εγκλήματα από τον διάδοχό του. Το σώμα του πετάχτηκε στον Τίβερη, αν και αργότερα ανασύρθηκε και θάφτηκε στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και την περίοδο της Αναγέννησης, οι θάνατοι μη δημοφιλών παπών συχνά πυροδοτούσαν εμφύλιες αναταραχές και λεηλασίες των κατοικιών τους από τους ανήσυχους, δυστυχισμένους υπηκόους τους.
Η «αποϊεροποίηση» του μισητού Πάπα Παύλου Δ΄
Μετά το θάνατο του μισητού Πάπα Παύλου Δ΄ το 1559 – ο οποίος είχε ενισχύσει τις εξουσίες της Ιεράς Εξέτασης, κυνηγούσε τους αιρετικούς και είχε εκδώσει παπική βούλα που στερούσε από τους Εβραίους της Ρώμης όλα τα δικαιώματα – οι υπήκοοί του έριξαν το άγαλμά του από το βάθρο και έβαλαν στο πτώμα του το παραδοσιακό εβραϊκό σκουφάκι, σε μια πράξη που η Βισέγκλια χαρακτήρισε «αποϊεροποίηση».
«Στην πρώιμη νεωτερική περίοδο, οι Πάπες δεν ήταν μόνο σεβαστοί, αλλά συχνά και μισητοί», ανέφερε η Βισέγκλια σημειώνοντας ότι η βία εξαφανίστηκε σε μεγάλο βαθμό κατά την περίοδο του Μπαρόκ.
Η συρρίκνωση της εξουσίας
Από τον 16ο αιώνα, οι περισσότεροι Πάπες πέθαιναν στο Κουιρινάλε – το σημερινό προεδρικό μέγαρο της Ιταλίας, που χτίστηκε ως κατοικία του ποντίφικα όταν αυτός είχε ακόμη τον πολιτικό έλεγχο της Ρώμης. Οι νεκροί Πάπες μεταφέρονταν με πομπή υπό το φως των κεριών στον Άγιο Πέτρο.
Αλλά αυτή η πρακτική έληξε το 1870, όταν η Ρώμη κατακτήθηκε από τις δυνάμεις του νεοσύστατου, κοσμικού Βασιλείου της Ιταλίας, και η εξουσία της εκκλησίας περιορίστηκε στη σημερινή Πόλη του Βατικανού, που έχει έκταση λίγο μεγαλύτερη από 100 στρέμματα.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι τελετές πέρασαν σε μεταβατικό στάδιο, καθώς η εκκλησία αγωνιζόταν να επανεκτιμήσει την θέση της και να αντιμετωπίσει το έντονο αντικληρικό συναίσθημα πολλών Ιταλών.
Η κηδεία του Πάπα Πίου XII το 1958, η οποία περιλάμβανε την αποτυχημένη ταρίχευση που προκάλεσε την έκρηξη της θωρακικής κοιλότητας, ήταν η τελευταία που τήρησε τους αιώνιους συμβολισμούς.
Στη δεκαετία του 1960, η εκκλησία άρχισε να αλλάζει τις τελετές ταφής, ώστε να τις φέρει πιο κοντά στις ευαισθησίες της εποχής και στην μειωμένη ισχύ της εκκλησίας.
naftemporiki.gr
