Εκτός από την υποχρηματοδότηση και την έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, η εκπαίδευσή μας πάσχει και από έναν άλλο μεγάλο εχθρό: αποκοιμίζουμε τα παιδιά μας δίνοντάς τους την αίσθηση ότι όλα πάνε καλά και ξαφνικά τους έρχεται η «σφαλιάρα» και η ανώμαλη προσγείωση με τις Πανελλαδικές και τρελαίνονται.
Όταν τα 20άρια πέφτουν «βροχή» σε άριστους, πολύ καλούς, καλούς ακόμη και μέτριους μαθητές καλλιεργείται η ψευδαίσθηση ότι όλα βαίνουν καλώς. Οι οικογένειες καμαρώνουν για τα βλαστάρια τους που αριστεύουν, οι μαθητές νιώθουν σαν τον superman, αφού με λίγο διάβασμα τα καταφέρνουν μια χαρά, οπότε μπορούν απερίσπαστοι να αφοσιωθούν στο… Tik Tok.
Σε σύνολο 680.000 μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου το σχολικό έτος 2023-2024 είχαμε 179.225 αριστούχους, ποσοστό 26,35%. Πρόκειται για ονειρεμένους αριθμούς που θα ζήλευε και η χώρα με το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο. Περισσότεροι από ένας στους τέσσερις μαθητές είναι άριστοι. Πολύ ωραίο για να είναι αληθινό.
Και μετά έρχονται οι Πανελλαδικές. Στις Πανελλαδικές εξετάζονται σε κάθε μάθημα μόνο όσοι υποψήφιοι επέλεξαν το Γενικό Λύκειο και όχι το ΕΠΑΛ (που έχει ειδικές εξετάσεις για τα ΑΕΙ), από αυτούς μόνο όσοι επέλεξαν να συμμετέχουν στις Πανελλαδικές και από αυτούς μόνο όσοι επέλεξαν να εξεταστούν στα μαθήματα της ομάδας προσανατολισμού στην οποία είναι καλύτεροι, συνεπώς έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Αυτό σημαίνει ότι τα ποσοστά αποτυχίας δεν απεικονίζουν το τι ξέρουν οι μαθητές μας, αλλά ένα μόνο μέρος τους, που έχει τα ευνοϊκότερα αποτελέσματα, αφού είναι το τμήμα των μαθητών που τα καταφέρνει καλύτερα. Παρόλα αυτά σε όλα τα μαθήματα ένας στους τρεις έως ένας στους δύο γράφει κάτω από 10, όπως βλέπουμε στον πίνακα. Αν η εξέταση σε κάθε μάθημα ήταν υποχρεωτική για όλους τους μαθητές προφανώς τα ποσοστά των υποψηφίων με βαθμολογία κάτω από 10 θα ήταν πολύ μεγαλύτερα. Το μάθημα με το μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας είναι η Ιστορία, με τα Μαθηματικά και τη Φυσική να ακολουθούν. Τα τρία αυτά μαθήματα έχουν ποσοστό αποτυχίας γύρω στο 60%, με τα υπόλοιπα να βρίσκονται μεταξύ 32% και 41%.
Φυσικά τα θέματα που τίθενται στις Πανελλαδικές δεν έχουν σκοπό να μετρήσουν το επίπεδο των μαθητών μας, αλλά να τους κατατάξουν σε μία λίστα. Πρόκειται για ένα διαγωνισμό συμπλήρωσης θέσεων, όπως έχουμε γράψει πολλές φορές. Αυτό σημαίνει ότι τα τελευταία θέματα είναι πολύ δύσκολα. Τα πρώτα θέματα, όμως, δεν είναι δύσκολα, καθώς ζητούν απλά πράγματα από τη θεωρία ή κάποιες ασκήσεις που είναι στοιχειώδεις. Παρόλα αυτά τα ποσοστά αποτυχίας είναι αυτά που φαίνονται στον πίνακα:
Στην αξιολόγηση PISA που διενεργείται σε μαθητές της Α Λυκείου τα αποτελέσματα είναι εξίσου απογοητευτικά: Ένας στους τρεις μαθητές δεν γνωρίζει ούτε τα στοιχειώδη σε τουλάχιστον ένα από τα τρία εξεταζόμενα αντικείμενα· την κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τη φυσική. Και ένας στους τέσσερις δεν γνωρίζει ούτε τα στοιχειώδη και στα τρία εξεταζόμενα αντικείμενα. Ένας στους τέσσερις είναι λειτουργικά αναλφάβητος στην Α Λυκείου· εύκολο θύμα κάθε απατεώνα.
Όλες οι μετρήσεις δείχνουν ότι ο αριθμός των αριστούχων δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα· είναι ψεύτικος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επαναπαύονται γονείς και μαθητές στις ανύπαρκτες γνώσεις και επιτυχίες τους. Αφού τελειώσουν το σχολείο έρχονται οι Πανελλαδικές και το παιδί, που είναι αριστούχος αλλά αγχώνεται, και δεν μπορεί να αποδώσει στα γραπτά αποτυγχάνει παταγωδώς. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό γίνεται πολύ αργά. Δεν υπάρχει χρόνος να διορθώσει την πορεία του ο μαθητής. Έχει ήδη τελειώσει το Λύκειο όταν βιώνει την πρώτη και μοναδική του αποτυχία.
Αν, όμως, το παιδί είχε πάρει το μήνυμα από νωρίς θα μπορούσε να δει την αλήθεια, αυτό και οι γονείς του, να σκεφτεί και να διορθώσει την πορεία του. Φθάνοντας στις Πανελλαδικές θα ήταν υποψιασμένο και, συνεπώς, προετοιμασμένο. Σκοπός μας δεν πρέπει να είναι να κόψουμε τα παιδιά, αλλά να τα πείσουμε να διαβάσουν. Είναι προφανές ότι χαϊδεύοντάς τους τα αυτιά με τις ψηλές βαθμολογίες στο Γυμνάσιο και το Λύκειο τους κάνουμε μεγάλο κακό, οδηγώντας τα απροετοίμαστα στις Πανελλαδικές, οδηγώντας τα αμόρφωτα στο μέλλον τους. Η πανωλεθρία που παθαίνουν στις Πανελλαδικές απλά μας δείχνει ότι βγάζουμε από το Λύκειο παιδιά που είναι αγράμματα. Αν κάποιος καθηγητής τους προσπαθήσει να τους πει στην αρχή του Λυκείου ότι υπάρχει πρόβλημα ο «αριστούχος» και οι γονείς του δεν μπορούν ούτε να ακούσουν ούτε να πιστέψουν ότι το παιδί τους είναι αμόρφωτο. Έχουν αρχίσει και μου λένε καθηγητές για παιδιά που έχουν πρόβλημα ανάγνωσης· όχι πρόβλημα κατανόησης κειμένου, αλλά πρόβλημα να διαβάσουν. Συλλαβίζουν κομπιάζουν, δείχνουν ότι έχουν πρόβλημα με την ανάγνωση.
Πρέπει τα πράγματα να δυσκολεύουν βήμα – βήμα ώστε να μπορούν τα παιδιά να αντιλαμβάνονται τις αδυναμίες τους και να διορθώνουν την πορεία τους. Έτσι θα μάθουν, χωρίς να εγκαταλείψουν το σχολείο, που είναι και ο μεγάλος φόβος και θα σταματήσουμε να βγάζουμε αγράμματους από τα σχολεία μας.
Το μόνο καλό που βλέπω φέτος στα σχολεία είναι ότι τα περιστατικά βίας ανηλίκων έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από τις ειδήσεις. Ελπίζω να πρόκειται για πραγματική μείωση των περιστατικών και όχι τη μη δημοσιοποίησή τους για να μη γίνεται διαφήμιση των πράξεων και πυροδοτείται έτσι η αύξησή τους.
Πρέπει ακόμη εμείς οι μεγάλοι να δούμε το θέμα με τα κινητά τηλέφωνα και τα social media. Δεν αρκεί η απαγόρευση των κινητών από τα σχολεία. Το παιδί έχει άλλες 18 ώρες κάθε μέρα. Τι κάνει με το κινητό του; Περνάει τις 13 από αυτές στο Tik Tok; Κάποια παιδιά ναι και επειδή δεν πρόκειται για μόνο ελληνικό φαινόμενο η Οξφόρδη έβγαλε ως λέξη της χρονιάς το Brain rot (σήψη του μυαλού). Αυτό δημιουργεί η συνεχής ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα. Πρέπει να πείσουμε τα παιδιά να περιορίσουν τη χρήση των social για αν βρουν και λίγο χρόνο για διάβασμα. Δύο γονείς από μόνοι τους δεν μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα. Χρειάζεται κινητοποίηση όλης της κοινωνίας προκειμένου να καταφέρουμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από την ελευθερία να καταστρέφουν τη ζωή τους.
*Ο Στράτος Στρατηγάκης είναι μαθηματικός – ερευνητής
[email protected]
www.stadiodromia.gr
