Διαβάζουμε συνεχώς ότι δεν υπάρχει προσωπικό για την εστίαση το καλοκαίρι στα νησιά, ότι οι εταιρείες δεν βρίσκουν κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, ότι υπάρχει έλλειψη ταλέντων. Ακούμε εργοδότες να γκρινιάζουν για την έλλειψη επαγγελματισμού των νέων, ότι εύκολα τα παρατάνε, ότι δεν έχουν φιλοδοξίες και πολλά άλλα.
Λογικό είναι να αναρωτιούνται πολλοί που βρίσκονται οι νέοι μετά το σχολείο. Όπως βλέπουμε στον πίνακα το 58% βρίσκεται στην εκπαίδευση και το υπόλοιπο 42% όχι. Αυτοί που βρίσκονται στην εκπαίδευση δεν εργάζονται στη μεγάλη τους πλειοψηφία. Το 5% εργάζεται και το 1% είναι άνεργοι. Στον πίνακα βλέπουμε τη σύγκριση με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, δύο χώρες με παρόμοιο πληθυσμό που επίσης πέρασαν την οικονομική κρίση τη δεκαετία του 2010, όπως και εμείς. Βλέπουμε, όμως σημαντικές διαφορές. Στην Ιρλανδία το 29% των νέων που σπουδάζουν εργάζονται παράλληλα, ενώ στην Ελλάδα και την Πορτογαλία τα ποσοστά είναι 5% και 7%. Πρόκειται για διαφορά κουλτούρας και οικογενειακών σχέσεων υποθέτω.
Το ποσοστό των νέων που σπουδάζουν είναι το ίδιο και στις τρεις χώρες 57% έως 58%. Η μόνη διαφορά είναι στο ποσοστό των εργαζόμενων σπουδαστών. Εκεί που οι διαφορά είναι πολύ μεγάλη είναι στο ποσοστό των νέων που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης και εργάζονται. Στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία ένας στους τρεις εργάζεται· αυτός είναι και ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ. Στην Ελλάδα ένας στους 4,5 εργάζεται. Υπάρχει μία διαφορά 10 ποσοστιαίων μονάδων από την Πορτογαλία και 11 από την Ιρλανδία. Πιστεύω ότι η πραγματική διαφορά ίσως δεν είναι τόσο μεγάλη, όσο δείχνουν οι αριθμοί καθώς στην Ελλάδα έχουμε και την ανασφάλιστη εργασία, που δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε το μέγεθός της. Αυτοί που εργάζονται χωρίς ασφάλιση δεν φαίνονται πουθενά και κατατάσσονται στους ανενεργούς, τους λεγόμενους NEETs (Not in Education, Employment, or Training, αυτοί, δηλαδή, που δεν εργάζονται ούτε βρίσκονται στην εκπαίδευση ή την κατάρτιση).
Σχετικά κοντά σε εμάς βρίσκεται η Πορτογαλία με το 13,2% των νέων της να είναι NEETs, αλλά πολύ μακριά είναι η Ιρλανδία με το ποσοστό τους να είναι στο 8,6%.
Στην ηλικία των 25-29 ετών τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Οι NEETs διαφοροποιούνται πολύ ανάλογα με την εκπαίδευση που έλαβαν. Στην Ελλάδα ένας στους πέντε πτυχιούχους ή απόφοιτους Λυκείου είναι ανενεργός, ενώ στους αποφοίτους της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ένας στους τρεις είναι ανενεργός. Η διαφορά είναι πολύ μεγάλη, η μεγαλύτερη από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Βλέπουμε ότι στην Ελλάδα το 20,84% των αποφοίτων της Γενικής Εκπαίδευσης είναι NEETs, έναντι 33,29% των αποφοίτων της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Φυσικά και εδώ το θέμα της ασφάλισης είναι σημαντικό, καθώς αρκετοί απόφοιτοι της επαγγελματικής εκπαίδευσης εργάζονται στις κατασκευές, όπου υπάρχει πολλή ανασφάλιστη εργασία. Ακόμη και έτσι, όμως, η ανασφάλιστη εργασία δεν αποτελεί σοβαρή επαγγελματική απασχόληση. Πρόκειται μάλλον για αναγκαστική επιλογή.
Στις χώρες του νότου Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία η διαφορά μεταξύ αποφοίτων γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι μικρή με μικρότερο το ποσοστό στη γενική εκπαίδευση, ενώ στην Πολωνία, τη Γερμανία και τη Βουλγαρία οι απόφοιτοι της επαγγελματικής εκπαίδευσης έχουν καλύτερες προοπτικές, με αποκορύφωμα την Πολωνία που έχει 0% ανενεργούς. Προφανώς εκεί υπάρχει πολύ υψηλού επιπέδου επαγγελματική εκπαίδευση και οι Πολωνοί τεχνίτες βρίσκουν πολύ εύκολα εργασία. Θα θυμάστε τις ιστορίες με τον Πολωνό υδραυλικό που χρησιμοποίησαν ως παράδειγμα οι οπαδοί του Brexit στην Αγγλία.
Ένα από τα μεγάλα μας προβλήματα είναι λοιπόν με την επαγγελματική μας εκπαίδευση. Δεν αρκεί να θέλουμε να στρέψουμε τους νέους στην επαγγελματική εκπαίδευση, πρέπει να εκπαιδεύουμε σωστά τους αποφοίτους της, ώστε η μετάβασή τους από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας να έχει επιτυχία. Όταν θέσεις εργασίας υπάρχουν και υπάρχουν και NEETs είναι προφανές ότι υπάρχει έλλειψη οργάνωσης της κοινωνίας.
Όπως έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό NEETs στην επαγγελματική εκπαίδευση, έχουμε το τέταρτο μεγαλύτερο ποσοστό NEETs στους αποφοίτους των ΑΕΙ, πίσω μόνο από τη Νότια Αφρική, τη Χιλή και την Τουρκία. Προφανώς και εδώ η μετάβαση από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας είναι προβληματική. Βέβαια εδώ υπάρχει και ένα άλλο θέμα: κατά πόσο η αγορά εργασίας χρειάζεται τόσους πτυχιούχους και με τις σπουδές που έχουν. Για μία ακόμη φορά διαπιστώνουμε ότι η κακή εκπαίδευση δε δημιουργεί μόνο αγράμματους ανθρώπους αλλά δημιουργεί πολλά προβλήματα πέρα από την ίδια την κοινωνία και στην αγορά εργασίας έχοντας από τη μία NEETs και από την άλλη κενές θέσεις εργασίας.
Όλοι αυτοί οι ανενεργοί νέοι στερούνται ελπίδας για ένα φωτεινό μέλλον, ελπίδα που έχουν οι συνομήλικοί τους, που τα καταφέρονουν. Τι κάνουν;
Κάποιοι ποτίζουν το δένδρο της ακροδεξιάς, κάποιοι γίνονται χούλιγκανς ή μπαχαλάκηδες ή και τα δύο, κάποιοι καταλήγουν στις ουσίες κάποιοι άλλοι έχουν ψυχικές νόσους και οδηγούνται στην παραίτηση και πολλά άλλα. Η προοπτική μιας κανονικής ζωής γι’ αυτά τα παιδιά, πέρα από ότι σώζει τα ίδια τα παιδιά, που είναι το σημαντικότερο, έχει και παράπλευρα οφέλη για όλη την κοινωνία: κοινωνική ειρήνη και φρένο στην ακροδεξιά. Όλοι μας θα ωφεληθούμε, λοιπόν, αν η προσπάθεια ένταξης αυτών των παιδιών στεφθεί με επιτυχία.
