«Θα θέλαμε να είμαστε πιο ευχάριστοι, αλλά η σεισμική ακολουθία στην περιοχή της Σαντορίνης θα συνεχιστεί για εβδομάδες», εκτιμά σε συνέντευξή του στη Ναυτεμπορική ο Κωνσταντίνος Παπαζάχος καθηγητής Σεισμολογίας στο ΑΠΘ και πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ).
«Το φαινόμενο είναι σταθερό, δεν έχει αλλάξει, εμφανίζει τα ίδια χαρακτηριστικά. Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια εκτόνωση. Υπάρχει ένα φαινόμενο το οποίο συνεχίζεται με την ίδια ένταση και αυτό επαναλαμβάνω. Θα θέλαμε να είμαστε πιο ευχάριστοι. Δυστυχώς στην παρούσα φάση, δεν μπορούμε.
Αρα κύριε καθηγητά έχουμε μπροστά μας εβδομάδες ή και μήνες με αυτό το φαινόμενο; Πρέπει οι κάτοικοι να προετοιμαστούν για κάτι τέτοιο;
Αυτό είναι αναμφισβήτητο. Για εβδομάδες, είναι σίγουρο. Δεν έχουμε κάποιο στοιχείο, που να μας λέει κάτι διαφορετικό. Δεν περιμένουμε κάτι διαφορετικό , για να σας πω την αλήθεια.
Από την αρχή μιλούσαμε για εβδομάδες σεισμικής ακολουθίας. Δεν έχει αλλάξει αυτή η αρχική εκτίμηση. Υπήρξαν απλά κάποια φαινόμενα που έχουν εμφανιστεί στο ενδιάμεσο και δημιουργούσαν την προσδοκία της ύφεσης. Δεν έχουν επαληθευτεί όμως και γι` αυτό πρέπει να παραμείνουμε σε ένα αρκετά συντηρητικό σενάριο ότι αυτή η διαδικασία θα κρατήσει τουλάχιστον κάποιες εβδομάδες.
«Κόπωση κινδύνου»
Κύριε καθηγητά μιλήσατε για «κόπωση κινδύνου»;
Ακριβώς. Τι σημαίνει κόπωση κινδύνου; Κάποιος ο οποίος είναι συνεχώς εκτεθειμένος σε ένα κίνδυνο ,αρχίζει από κάποιο σημείο και μετά έχει ψυχολογικά και κουράζεται. Η τοπική κοινωνία θα κουραστεί, η πολιτεία θα κουραστεί, οι επιστήμονες θα κουραστούν .Γιατί ο κόσμος περιμένει και θα ήθελε να δει κάτι, να του πούν ότι είναι εμφανώς διαφορετικό, κάτι το οποίο θα αλλάξει σημαντικά. Αυτό δυστυχώς από ότι φαίνεται δεν θα συμβεί το επόμενο διάστημα, τουλάχιστον όχι για τις επόμενες μία δύο εβδομάδες.
Στην περιοχή υπάρχουν δύο ηφαίστεια. Το ηφαίστειο της Σαντορίνης στην Καλδέρα και το Κολούμπο που είναι εκτός Σαντορίνης. Υπάρχει κάποια πιθανότητα σύνδεσης της ηφαιστειακής δράσης, ανόδου μάγματος δηλαδή, με τους σεισμούς;
Κύριε Ψύλο, είστε και γεωλόγος και ούτως ή άλλως γνωρίζετε πώς υπάρχει σε εξέλιξη μία ήπια ηφαιστειακή δραστηριότητα μέσα στην Καλδέρα, η οποία έχει ξεκινήσει από το καλοκαίρι, από τα μέσα περίπου, του περασμένου καλοκαιριού, για την οποία υπήρχε και ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτικής Προστασίας . Η ανακοίνωση έκανε λόγο για ένα φαινόμενο σε εξέλιξη, το οποίο συνεχίζει και το οποίο το παρακολουθούμε. Άρα το γεγονός ότι υπάρχει ηφαιστειακή δραστηριότητα, τουλάχιστον ένα ηφαίστειο, είναι γνωστό και ανακοινωμένο και από επίσημα χείλη. Άρα αυτό δεν μπορεί να αμφισβητηθεί γιατί είναι κάτι το οποίο παρατηρούμε και παρατηρούμε με προσοχή.
Σε σχέση με το ηφαίστειο του Κολούμπο, τα στοιχεία τα οποία έχουν μέχρι στιγμής εμφανιστεί, δεν μας δείχνουν κάτι το οποίο να είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που ίσχυε και πριν. Δεν υπάρχει καμία σοβαρή ένδειξη δηλαδή, για την ενεργοποίηση του συγκεκριμένου ηφαιστείου.
Η περίπτωση του νησιού Μαγιότ στις Κομόρες
Καθηγητά σας ρωτώ, γιατί φαινόμενο με «σμήνος σεισμών» είχε εμφανιστεί το 2018 στο νησί Μαγιότ, μεταξύ Μοζαμβίκης και Αφρικής. Προκλήθηκαν κάπου 1.800 σεισμοί πάνω από 3 Ρίχτερ, που όπως αποδείχθηκε, οφείλονταν στη γέννηση ενός ηφαιστείου ,που ήταν 50 χιλιόμετρα μακριά από το νησί. Μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο και στην περιοχή της Σαντορίνης;
Κύριε Ψύλο, στην επιστήμη δεν μπορούμε να μιλάμε με υποθέσεις. Και ο λόγος είναι ότι υπάρχουν περιπτώσεις και περιπτώσεις και το ξέρετε. Αυτός ο σεισμικός όγκος δεν συμβαίνει μόνο εκεί που έχουν εμφανιστεί νέα ηφαίστεια .Τέτοια κοσμοϊστορικά φαινόμενα είναι σχετικά σπάνια και αυτή τη στιγμή, επαναλαμβάνω, δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις. Δεν έχουμε δηλαδή ηφαιστειακή δραστηριότητα η οποία να ανεβαίνει σε πολύ ρηχά βάθη με τέτοιο τρόπο, να εμφανίζεται τακτικά ώστε να προϊδεάζει για κάτι τέτοιο. Συνεπώς άμα τυχόν φτάσουμε σε φάση να συμβεί, θα το δούμε, θα το διαπιστώσουμε. Το να λέμε ότι μπορεί να συμβεί κάτι και να έχουμε μια κοσμογονία, ένα φαινόμενο πάρα πάρα πολύ σπάνιο αυτή τη στιγμή, δεν εξυπηρετεί. Δεν πρόκειται να κερδίσουμε τίποτα κάνοντας τέτοιου είδους συζήτηση, πολύ απλά γιατί δεν έχουμε κανένα στοιχείο στα χέρια μας που να λέει κάτι τέτοιο. Επαναλαμβάνω, στην περιοχή έχουν προστρέξει ερευνητικά σκάφη, έχουμε πυκνώσει το δίκτυο παρακολούθησης. Έχουμε πάρα πολλά στοιχεία. Αν τυχόν διαπιστωθεί κάποια αλλαγή, προφανώς και θα ενημερώσουμε.
«Οικογένεια ρηγμάτων»
Κύριε καθηγητά, μιλάμε πάντως για έναν «σεισμικό όγκο», που περιλαμβάνει πολλά, μικρά ρήγματα, που είναι η αιτία τελικά, της μεγάλης σεισμικότητας και του σμήνους των σεισμών που παρατηρούμε;
Αυτό είναι σαφές από την πρώτη στιγμή .Δεν βλέπουμε σεισμούς σε μία μόνο επιφάνεια. Σε ένα ξεκάθαρο ρήγμα δηλαδή, το οποίο είναι ένα και μοναδικό.
Αυτή τη στιγμή η αίσθηση είναι πώς έχουμε με λίγα λόγια μία διέγερση σε μία οικογένεια ρηγμάτων. Είναι το πλέον πιθανό σενάριο. Η ενεργοποίηση μίας εξωγενούς ζώνης όταν γίνονται πολύ σεισμοί είναι συνηθισμένο φαινόμενο που συμβαίνει σε αρκετές ακολουθίες.
Άρα και να γίνει ένας μεγάλος σεισμός, για παράδειγμα 6 Ρίχτερ, δεν σημαίνει ότι η σεισμική ενέργεια θα εκτονωθεί;
Πιστεύω ότι θα πάμε σε μια αρκετά διαφορετική κατάσταση. Είναι πολύ σπάνιο να έχουμε τη γέννηση ενός ισχυρού σεισμού που θα σπάσει ένα μεγάλο κομμάτι του ρήγματος και να μην μπούμε σε μία μετασεισμική ακολουθία. Μιλάμε για ένα σενάριο εντελώς πρωτόγνωρο, αν σκεφτούμε κάτι διαφορετικό. Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε καμία ένδειξη για κάτι τέτοιο.
Μόνο χερσαίοι σεισμογράφοι
Κύριε καθηγητά μια τελευταία ερώτηση. Όταν ξεκίνησαν όλα αυτά τα σεισμικά φαινόμενα, υπήρχαν στην περιοχή τα απαραίτητα όργανα καταγραφής; Ενδεχομένως και προειδοποίησης; Τι πρέπει να κάνει η πολιτεία για να συμβάλει υλικά στις προσπάθειες των επιστημόνων για την παρακολούθηση του φαινομένου ;
Όταν ξεκινήσαμε υπήρχε ένα αρκετά καλό δίκτυο σεισμογράφων στο νησί της Σαντορίνης, το οποίο συντηρείται κυρίως, από το Ινστιτούτο Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου της Σαντορίνης. Πρόκειται για έναν μη κερδοσκοπικό φορέα που τυχαίνει να είμαι πρόεδρος και στον οποίο, πολλοί επιστήμονες συνεισφέρουν στην παρακολούθηση του ηφαιστείου. Αυτό συνέβαινε ούτως ή άλλως στο νησί.
Το ευρύτερο δίκτυο στην περιοχή δεν ήταν αυτό που θα θέλαμε, πολύ απλά γιατί δεν υπήρχαν οι δυνατότητες, οι πόροι. Όμως με το που ξεκίνησε η σεισμική ακολουθία, υπήρξε ανταπόκριση και το δίκτυο έχει πυκνώσει. Έχουν μπει μηχανήματα από εμάς στην Άνυδρο και από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στην Ανάφη, την Αμοργό και στην Αστυπάλαια από το Πανεπιστήμιο της Αθήνας.
Σημαντικά περιθώρια βελτίωσης του δικτύου
Το σεισμογραφικό δίκτυο έχει βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Για μόνιμα υποθαλάσσια όργανα, που να ενσωματώνονται όμως στο δίκτυο, δεν υπάρχει η δυνατότητα και δεν υπάρχει καν η τεχνογνωσία. Δεν υπάρχουν μηχανήματα που μπορούν να μπουν στο θαλάσσιο πυθμένα και να μεταδίδουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο στο εθνικό δίκτυο. Άρα πρέπει να βασιστούμε στα μηχανήματα τα οποία εγκαθιστούμε κυρίως στις χερσαίες περιοχές, τα οποία είναι ικανά να μας δώσουν μία πολύ καλή εικόνα της σεισμικότητας. Έχουν εγκαταστήσει πρόσθετα μηχανήματα στη Σαντορίνη και αλλού, οπότε θεωρώ ότι το δίκτυο σε τρεις μήνες θα έχει επεκταθεί σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό. Φυσικά υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης.
Έχουν έρθει και ξένοι σεισμολόγοι στην περιοχή;
Πολλοί και θα έλθουν ακόμη περισσότεροι, το επόμενο διάστημα».
