Καύσωνες-ρεκόρ, πλημμύρες, πυρκαγιές: τα ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνονται, αλλά την ίδια στιγμή οι κλιματικοί στόχοι τίθενται υπό αμφισβήτηση. Ένας από τους βασικούς λόγους που συμβαίνει αυτό δεν συζητείται ωστόσο συχνά: η διαφθορά.
Ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς (Corruption Perceptions Index, CPI) για το 2024 της Διεθνούς Διαφάνειας (Transparency International) διαπιστώνει πως σε πολλές χώρες η διαφθορά και η κατάχρηση εξουσίας αποτελούν εμπόδια για την προστασία του κλίματος. Με τη θερμοκρασία να αυξάνεται σε ολόκληρο τον πλανήτη, τη δημοκρατία σε κίνδυνο και τη μη προτεραιοποίηση της προστασίας του κλίματος, ο κόσμος βρίσκεται «με την πλάτη στον τοίχο».
Η κρίση διαφθοράς επιδεινώνει την κλιματική κρίση
«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε άμεσα τη διαφθορά, προτού αυτή οδηγήσει τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του κλίματος σε απόλυτη αποτυχία», γράφει η διευθύντρια της Διεθνούς Διαφάνειας, Μάιρα Μαρτίνι, στην έκθεση του CPI, καλώντας τις κυβερνήσεις και τους πολυμερείς οργανισμούς να θέσουν την καταπολέμηση της διαφθοράς στο επίκεντρο των στρατηγικών τους για την προστασία του κλίματος.
Σήμερα οι διεφθαρμένες δυνάμεις «καθορίζουν την πολιτική», αλλά και αναγκάζουν «δημοσιογράφους, ακτιβιστές και όλους όσοι τάσσονται υπέρ της ισότητας και της αειφορίας να σιωπούν», συνεχίζει η Μαρτίνι. Για την αποτελεσματική προστασία του κλίματος είναι απαραίτητη η αποφασιστική αντιμετώπιση αυτής της απειλής.
Διαφθορά και υπεξαιρέσεις εκατομμυρίων σε ΗΠΑ και Ρωσία
Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, μία εταιρεία ενέργειας φέρεται να επένδυσε 60 εκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία ενός συστήματος δωροδοκιών, με στόχο να επηρεάσει πολιτικές αποφάσεις και να καθυστερήσει τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σύμφωνα με την εισαγγελία, αποδέκτης των χρημάτων ήταν ένας πολιτικός και οι συνεργάτες του, στους οποίους ανατέθηκε η προώθηση της υποστήριξης δύο πυρηνικών σταθμών με δαπάνες δισεκατομμυρίων. Με αυτόν τον τρόπο, η επιχείρηση μπόρεσε να ανταγωνιστεί τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις νέες και φθηνότερες μορφές ενέργειας και να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Στη Ρωσία έρευνα συνέλεξε ισχυρές ενδείξεις πως καταχράστηκαν εκατομμύρια δολάρια από ένα πρότζεκτ του Παγκόσμιου Ταμείου για το Περιβάλλον, το οποίο διαχειρίζεται το Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (UNDP). Το συγκεκριμένο πρότζεκτ, το οποίο έλαβε χώρα από το 2011 έως το 2017, είχε ως στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και τη μείωση των εκπομπών αερίων – σύμφωνα όμως με τον CPI δεν πέτυχε κανέναν από τους κλιματικούς στόχους του. Αντίστοιχα περιστατικά παρατηρούνται και σε άλλες χώρες ανά την υφήλιο, όπως για παράδειγμα στη Λιβύη και το Βιετνάμ.
Τα περισσότερα κράτη έχουν πρόβλημα με τη διαφθορά
Στον CPI η Διεθνής Διαφάνεια κατατάσσει 180 χώρες βάσει μίας βαθμολογίας ανάλογης της διαφθοράς που υπάρχει στον δημόσιο τομέα του κάθε κράτους – σε μία κλίμακα από το 0 (απόλυτα διεφθαρμένο κράτος) έως το 100 (καθόλου διεφθαρμένο κράτος). Ο δείκτης βασίζεται στα δεδομένα 13 εξωτερικών πηγών, στις οποίες συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων η Παγκόσμια Τράπεζα, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ιδιωτικές συμβουλευτικές εταιρείες, δεξαμενές σκέψης και άλλοι οργανισμοί.
Πάνω από τα δύο τρίτα των χωρών συλλέγουν λιγότερους από 50 βαθμούς – και αυτό έχει «τεράστιες και δυνητικά καταστροφικές προεκτάσεις για τα παγκόσμια μέτρα για την προστασία του κλίματος». Σε αυτά τα κράτη ζουν 6,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Οι χώρες που συγκεντρώνουν τη χειρότερη βαθμολογία είναι κατά κύριο λόγο χώρες με δικτατορικά καθεστώτα ή κράτη που βρίσκονται σε ένοπλες συγκρούσεις – όπως για παράδειγμα το Νότιο Σουδάν (8), η Σομαλία (9), η Βενεζουέλα (10) και η Συρία (12).
Τα κράτη που βρίσκονται στην κορυφή της βαθμολογίας από την άλλη πλευρά είναι η Δανία (90), η οποία καταλαμβάνει το ρετιρέ για έβδομο συναπτό έτος, ενώ ακολουθούν από κοντά η Φινλανδία (88) και η Σιγκαπούρη (84).
Η δε Γερμανία μοιράζεται τη 15η θέση με τον Καναδά με 75 βαθμούς. «Από το 2012 η Γερμανία βρίσκεται πάνω-κάτω στην ίδια θέση, αν και φέτος συγκέντρωσε τρεις βαθμούς λιγότερους σε σύγκριση με πέρυσι – γεγονός που δείχνει πως η χώρα δεν τα πηγαίνει τόσο καλά όσο άλλες χώρες στην πάταξη της διαφθοράς», παρατηρεί η Αλεξάντρα Χέρτσογκ, επικεφαλής του γερμανικού παραρτήματος της Διεθνούς Διαφάνειας.
Στα ίδια η Ελλάδα, βελτίωση στην Κύπρο
Όσον αφορά την Ελλάδα, αυτή συγκαταλέγεται στα κράτη που συλλέγουν κάτω από 50 βαθμούς. Φέτος, όπως και πέρυσι, η Ελλάδα συγκέντρωσε 49 βαθμούς στην κλίμακα αξιολόγησης του CPI, βαθμολογία που την κατατάσσει στην 59η θέση, ισόβαθμη με την Ιορδανία, τη Ναμίμπια και τη Σλοβακία και κάτω από χώρες όπως η Μαλαισία (57η), η Πολωνία (53η) και η Ρουάντα (45η).
Από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας έως σήμερα η Ελλάδα έχει κάνει αρκετά βήματα στην αντιμετώπιση της διαφθοράς: το 2012 η χώρα συγκέντρωνε μόλις 36 βαθμούς, ενώ το 2022 κατάφερε να φτάσει στους 52, το οποίο αποτελεί και το υψηλότερο σκορ της χώρας σε αυτό το διάστημα.
Η πτώση στους 49 βαθμούς το 2023 δεν πέρασε πάντως απαρατήρητη από τη Διεθνή Διαφάνεια, η οποία ανέφερε πέρυσι πως στην Ελλάδα υπάρχει «μία κρίση του κράτους δικαίου, η οποία υπονομεύει τη δεκαετή πρόοδο της χώρας ενάντια στη διαφθορά. Η κυβέρνηση φέρεται να παρακολουθεί δημοσιογράφους και προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, καταγράφονται επιθέσεις ενάντια στην ελευθερία του Τύπου, ενώ υπάρχει πρόβλημα και με την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης – και εξαιτίας όλων αυτών η χώρα καταγράφει τη μεγαλύτερη πτώση στην ΕΕ όσον αφορά το κράτος δικαίου.
[…] Η Ελλάδα κατατάσσεται επίσης τελευταία στην ΕΕ στον Παγκόσμιο Δείκτη για την Ελευθερία του Τύπου, ενώ κατατίθενται και στρατηγικές αγωγές με στόχο τη φίμωση των δημοσιογράφων και την παρεμπόδιση ρεπορτάζ σχετικά με τη διαφθορά. Και η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης βρίσκονται σε χέρια ιδιωτών με στενούς δεσμούς με την πολιτική ηγεσία».
Η Διεθνής Διαφάνεια πρότεινε πως «η κυβέρνηση θα πρέπει να προστατεύσει την ασφάλεια των δημοσιογράφων, να ενισχύσει τη νομοθεσία σχετικά με το lobbying και τη χρηματοδότηση των κομμάτων και να δημιουργήσει μία ανεξάρτητη αρχή κατά της διαφθοράς», μιας και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, που ιδρύθηκε το 2019 και έμοιαζε πολλά υποσχόμενη, δεν αντεπεξέρχεται στις προσδοκίες, διότι «οι επικεφαλής της διορίζονται από την κυβέρνηση, υπάρχουν θέσεις που παραμένουν κενές για μεγάλα διαστήματα, ενώ καταγράφονται παραιτήσεις στελεχών της εξαιτίας σκανδάλων».
Το γεγονός βέβαια ότι η χώρα δεν παρουσιάζει καμία βελτίωση στον CPI 2024 καταδεικνύει πως μάλλον δεν λήφθηκε κανένα αποτελεσματικό μέτρο σύμφωνα με τις προτάσεις της Διεθνούς Διαφάνειας – και ως εκ τούτου η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, μεταξύ άλλων στη δικαιοσύνη και τη δημόσια διοίκηση, παραμένει εξίσου επιτακτική.
Η Κύπρος, αντιθέτως, βελτίωσε την περσινή της βαθμολογία κατά τρεις πόντους, συγκεντρώνοντας 56 βαθμούς και καταλαμβάνοντας έτσι την 49η θέση στη λίστα, δέκα θέσεις υψηλότερα από την Ελλάδα.
Πηγή: Deutsche Welle
