Η καθιέρωση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ) το 2021 και τα 4 χρόνια της εφαρμογής της δημιούργησαν χιλιάδες κενές θέσεις και άδειασαν Τμήματα της επαρχίας, δημιουργώντας πολύ μεγάλη σπατάλη πόρων. Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή.
Η καθιέρωση της ΕΒΕ σημαίνει την επίσημη ομολογία του Υπουργείου Παιδείας ότι όσοι τελειώνουν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση δεν είναι ικανοί, δεν έχουν δηλαδή το κατάλληλο γνωστικό υπόβαθρο, για να φοιτήσουν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Είναι διαφορετικό πράγμα να είμαι ικανός αλλά να μην υπάρχουν αρκετές θέσεις και άλλο δεν είμαι ικανός να παρακολουθήσω τις σπουδές, οπότε ακόμη και αν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις μένω εκτός ΑΕΙ. Αποτελεί, δηλαδή, την ομολογία, με κάθε επισημότητα, της αποτυχίας της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Από την άλλη φοιτητές που περνούν το όριο της ΕΒΕ, κρίνονται, δηλαδή, ικανοί για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, δεν μπορούν στην πράξη να παρακολουθήσουν τις σπουδές τους στο Τμήμα που μπορούν να εισαχθούν. Οι υποψήφιοι από το 4ο Πεδίο μπορούν, για παράδειγμα, να εισαχθούν στις σχολές Περιβάλλοντος, αν περάσουν το όριο της ΕΒΕ, αλλά δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις σπουδές τους, που απαιτούν γνώσεις Χημείας και Βιολογίας, που αποτελούν άγνωστα αντικείμενα για τους υποψηφίους του 4ου Πεδίου.
Η ΕΒΕ, λοιπόν, αποκλείει υποψηφίους από Τμήματα με τη δικαιολογία ότι δεν είναι ικανοί γι’ αυτές τις σπουδές και εισάγει άλλους που είναι προφανές ότι δεν είναι ικανοί για τις σπουδές σ’ αυτά τα Τμήματα. Η ΕΒΕ, λοιπόν, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στον στόχο που υποτίθεται ότι υπηρετεί.
Πέρα από την αποτυχία να εξυπηρετήσει το σκοπό της δημιουργεί και πολλές παρενέργειες. Μία σημαντική αποτυχία της είναι ότι δημιουργεί άνιση κατανομή των φοιτητών στα αντίστοιχα Τμήματα, με αποτέλεσμα αλλού να υπάρχουν πολλοί καθηγητές και λίγοι φοιτητές και αλλού λίγοι καθηγητές και πολλοί φοιτητές.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Τμήμα Μαθηματικών της Σάμου. Το Υπουργείο Παιδείας όρισε τον αριθμό των εισακτέων 135. Οι τελικές θέσεις στο Τμήμα ήταν 145. Εισήχθησαν με τις Πανελλαδικές Εξετάσεις 14 φοιτητές και 5 με την κατηγορία του 10%. Συνολικά 19 φοιτητές. Δεν ξέρουμε πόσοι από αυτούς τους 19 φοιτητές φοιτούν, διότι ίσως κάποιοι να αποφάσισαν να ξαναδώσουν Πανελλαδικές ή να κάνουν κάτι άλλο. Το Τμήμα έχει 20 μέλη ΔΕΠ. Το Τμήμα έχει, λοιπόν, περισσότερα μέλη ΔΕΠ από πρωτοετείς φοιτητές. Προφανώς αυτοί οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να κάνουν εξαιρετικές σπουδές. Η αναλογία των πρωτοετών ως προς τα μέλη ΔΕΠ είναι 0,95.
Από την άλλη το Τμήμα Μαθηματικών της Πάτρας είχε 224 θέσεις εισακτέων από το Υπουργείο Παιδείας, που έγιναν τελικά 231. Εισήχθησαν 231 με τις Πανελλαδικές και 18 με την κατηγορία του 10%. Ήρθαν και 14 με μετεγγραφή, συνολικά έχουμε 263 φοιτητές, χωρίς να γνωρίζουμε πόσοι από αυτούς πραγματικά φοιτούν. Το Τμήμα έχει μόνο 23 μέλη ΔΕΠ. Η αναλογία των πρωτοετών ως προς τα μέλη ΔΕΠ είναι 11,43.
Το Τμήμα Μαθηματικών Θεσσαλονίκης είχε 112 θέσεις εισακτέων που ορίστηκαν από το Υπουργείο Παιδείας. Εισήχθησαν μέσω των Πανελλαδικών 47 φοιτητές. Άλλοι 26 εισήχθησαν με την κατηγορία του 10% ή ήλθαν στο Τμήμα με μετεγγραφή. Συνολικά 73 φοιτητές έχει το Τμήμα, χωρίς και πάλι να γνωρίζουμε πόσοι από αυτούς παρακολουθούν. Το Τμήμα έχει 24 μέλη ΔΕΠ. Η αναλογία των πρωτοετών ως προς τα μέλη ΔΕΠ είναι 3,041.
Το Τμήμα Μαθηματικών Θεσσαλονίκης επέλεξε συντελεστή ΕΒΕ το 1,2, το μέγιστο δυνατό που έδωσε το 2024 ΕΒΕ 14,58. Τα Τμήματα της Πάτρας και της Σάμου επέλεξαν συντελεστή ΕΒΕ το 0,8, το ελάχιστο δυνατό, που έδωσε ΕΒΕ 9,72. Αυτές οι επιλογές των Τμημάτων δημιούργησαν αυτό το φαινόμενο. Το Υπουργείο Παιδείας το επέτρεψε.
Τα τρία αυτά Τμήματα έχουν περίπου τον ίδιο αριθμό μελών ΔΕΠ. Λογικό θα ήταν, λοιπόν, να δέχονται τον ίδιο αριθμό φοιτητών. Αν ισομοιράζαμε τον αριθμό των φοιτητών θα είχαμε 118 φοιτητές σε κάθε τμήμα και θα είχαμε και στα 4 έτη 472 εισαχθέντες με αναλογία και στα 4 έτη σπουδών 21,45 φοιτητές ανά μέλος ΔΕΠ, αριθμός που στην πράξη θα ήταν λίγο μικρότερος αφού δεν φοιτούν όλοι όσοι εισάγονται. Πρόκειται για διεθνώς αποδεκτή αναλογία φοιτητών ανά μέλος ΔΕΠ.
Το κόστος αυτής της ρύθμισης θα ήταν μηδενικό για το κράτος. Θα ήταν ευεργετικό για τους φοιτητές, που θα μπορούσαν να έχουν υψηλού επιπέδου σπουδές. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου δεν θα άδειαζε από φοιτητές, όπως έχει γίνει τώρα μετά από 4 χρόνια εφαρμογής της ΕΒΕ και θα στηριζόταν στην πράξη από το κράτος μας και όχι μόνο στα λόγια, όπως τώρα.
Φυσικά θα υπήρχε εξτρά κόστος για τις 100 επιπλέον οικογένειες το χρόνο, 400 και στα 4 έτη σπουδών, που θα έπρεπε, στο παράδειγμά μας, να στείλουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν στη Σάμο, πέρα από αυτούς που ήδη φοιτούν. Στήριξη του κράτους στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου θα σήμαινε ότι θα εξασφάλιζε στέγη και τροφή στους φοιτητές στη Σάμο με ένα συμβολικό κόστος, ας πούμε 100 ευρώ το μήνα. Έτσι θα μπορούσαν να σπουδάσουν και τα παιδιά από τις φτωχότερες οικογένειες, που θα επέλεγαν τη Σάμο έναντι της Πάτρας ή της Θεσσαλονίκης (αν δεν είχαν εντοπιότητα σ’ αυτές τις πόλεις) και όλοι οι φοιτητές θα είχαν εξαιρετικές σπουδές.
Το πρόβλημα που δημιούργησε η ΕΒΕ δεν είναι μόνο στα Τμήματα Μαθηματικών. Απλά το χρησιμοποίησα ως παράδειγμα. Στον πίνακα μπορείτε να δείτε και άλλα παραδείγματα. Το πρόβλημα δημιουργείται σε πάρα πολλά Τμήματα που έχουν βάση μικρότερη από 15.000 μόρια. Τα Τμήματα με βάση μεγαλύτερη από τα 15.000 μόρια ανήκουν στα περιζήτητα Τμήματα και δεν επηρεάζονται από την ύπαρξη της ΕΒΕ.
Το πρόβλημα που δημιουργεί η ΕΒΕ είναι ότι τα αντίστοιχα Τμήματα λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Οι αποφάσεις του ενός επηρεάζουν και τα υπόλοιπα. Αν, για παράδειγμα, όλα τα Τμήματα Μαθηματικών εκτός της Σάμου επέλεγαν συντελεστή ΕΒΕ το 1,2, τότε θα γέμιζε με φοιτητές το Τμήμα της Σάμου. Αυτό σημαίνει ότι είναι λάθος να επιλέγει το κάθε Τμήμα μόνο τον συντελεστή της ΕΒΕ, αφού επηρεάζονται και άλλα Τμήματα.
Η διαχείριση των πόρων της Ανώτατης Εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικό θέμα για να αφήνουμε την ΕΒΕ να δημιουργεί τόσα προβλήματα και τελικά να έχουμε κακοδιαχείριση των πόρων των Πανεπιστημίων μας, με άλλα Τμήματα να ασφυκτιούν από φοιτητές και να μην έχουν αίθουσες να βάλουν τους φοιτητές τους και άλλα, στο ίδιο επιστημονικό αντικείμενο, να μην έχουν φοιτητές. Αυτός είναι, πιστεύω, ο σημαντικότερος λόγος που πρέπει να καταργηθεί η ΕΒΕ, όπως τουλάχιστον εφαρμόζεται.
* Ο Στράτος Στρατηγάκης είναι Μαθηματικός – Ερευνητής
