Τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου είναι συνήθως συνδεδεμένα με στιγμές χαλάρωσης και γαλήνια τοπία. Το τελευταίο διάστημα, όμως, η Αμοργός, η Ανάφη και η Σαντορίνη, βρίσκονται αντιμέτωπα με έναν φαινομενικά ατελείωτο καταιγισμό σεισμών.
Το National Geographic παρουσιάζει όλα τα δεδομένα και προσπαθεί να δώσει απάντηση στο τι συμβαίνει.
«Τις τελευταίες ημέρες, οι κάτοικοι έχουν τρομοκρατηθεί από σεισμικές δονήσεις που φτάνουν έως και 5,2 Ρίχτερ. Περισσότερα από τα δύο τρίτα των κατοίκων της Σαντορίνης έχουν επιλέξει να εγκαταλείψουν το νησί, ενώ οι αρχές έχουν διατάξει το κλείσιμο των σχολείων και αποτρέπουν τις μαζικές συναθροίσεις σε εσωτερικούς χώρους. Οι άνθρωποι έχουν σύσταση να παραμείνουν μακριά από την ακτογραμμή και τις απότομες πλαγιές του νησιού.
Έχει κηρυχθεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όμως ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει καλέσει σε ψυχραιμία. Σε πρόσφατη συνεδρίαση διαχείρισης κρίσης, δήλωσε πως η κυβέρνηση έχει εμπιστοσύνη στην επιστήμη, αλλά σημείωσε ότι οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν ένα εξαιρετικά περίπλοκο φαινόμενο», γράφει το National Geographic.
Ένα αίνιγμα
Όπως επισημαίνει η εκκωφαντική αλληλουχία αυτών των ασυνήθιστα ισχυρών σεισμών, που λαμβάνει χώρα μέσα στο γεωλογικά περίπλοκο τοπίο της περιοχής, έχει μπερδέψει τους ερευνητές. «Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί έχουμε αυτήν την επαναλαμβανόμενη ακολουθία σεισμών», λέει ο ηφαιστειολόγος Ντέιβιντ Πάιλ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Είναι πραγματικά ένα αίνιγμα».
Αν και η Σαντορίνη είναι ένα εν μέρει βυθισμένο, αλλά ακόμη ενεργό, ηφαιστειακό νησί, η επικρατούσα άποψη είναι ότι οι σεισμοί δεν συνδέονται με ηφαιστειακή δραστηριότητα. Αντίθετα, φαίνεται να οφείλονται σε μια ασυνήθιστη, δύσκολα προβλέψιμη τεκτονική διεργασία—μια διαδικασία που είτε μπορεί να εξασθενήσει σύντομα είτε να κλιμακωθεί επικίνδυνα.
Η κατάσταση εξελίσσεται συνεχώς, και τα πράγματα είτε θα επιδεινωθούν είτε (ελπίζουμε) θα βελτιωθούν. Προς το παρόν, «δεν υπάρχει λόγος για πανικό», λέει ο γεωφυσικός Γιόνας Πράιν από το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Γουντς Χολ, «αλλά σίγουρα υπάρχει λόγος ανησυχίας».
Μία γιγαντιαία «μαγματική κατσαρόλα»
Η θάλασσα του Αιγαίου δεν είναι ξένη προς τους σεισμούς και τις ηφαιστειακές εκρήξεις. Στα νότια και δυτικά της Ελλάδας βρίσκεται η βαθέως νερού Ελληνική Τάφρος, όπου ένα αρχαίο κομμάτι ωκεάνιου φλοιού βυθίζεται στον μανδύα της Γης. Αυτή η διαδικασία δεν είναι ήρεμη, αλλά χαοτική, και η συνεχής πίεση στον φλοιό ανωθεν διαλύει την Ελλάδα σε πολλαπλές κατευθύνσεις.
Αυτό το γεωλογικό χάος έχει δημιουργήσει δίκτυα ρηγμάτων και πλήθος ηφαιστείων, τόσο πάνω όσο και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι επιστήμονες, γνωρίζοντας τους κινδύνους, παρακολουθούν στενά την περιοχή.
Η Σαντορίνη—μια γιγαντιαία μαγματική «κατσαρόλα» με δύο μικρά ηφαιστειακά νησάκια στο βυθισμένο της κέντρο—έχει μια μακρά και επικίνδυνη ηφαιστειακή ιστορία 650.000 ετών. Η έκρηξη του 1560 π.Χ. βοήθησε στον αφανισμό ενός πολιτισμού, μια άλλη το 726 μ.Χ. ήταν εξαιρετικά ισχυρή, ενώ η πιο πρόσφατη καταγράφηκε το 1950.
Η περιοχή εξακολουθεί να φιλοξενεί ενεργά ηφαιστειακά συστήματα, ενώ κοντά της βρίσκεται το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο, που εξερράγη το 1650, προκαλώντας ψηλά τσουνάμι και ένα τοξικό νέφος αερίων.
→Όλες οι εξελίξεις από το liveblog της Ναυτεμπορικής
Γιατί η τρέχουσα «καταιγίδα» είναι ασυνήθιστη
Η τρέχουσα σεισμική καταιγίδα, αν και μόλις πρόσφατα έγινε πρωτοσέλιδο, εξελίσσεται εδώ και καιρό. «Ξεκίνησε προς το τέλος του περασμένου έτους, όταν άρχισε να αυξάνεται ελαφρώς η σεισμικότητα, αλλά κανείς δεν το παρατήρησε», λέει η ηφαιστειολόγος Ίζομπελ Γιό από το Εθνικό Ωκεανογραφικό Κέντρο του Σαουθάμπτον.
Στα τέλη Ιανουαρίου, η ένταση και η συχνότητα των σεισμών αυξήθηκε ραγδαία· τις τελευταίες ημέρες σημειώνονται σχεδόν χίλιοι σεισμοί την ημέρα. «Πρέπει να είναι φρικτή εμπειρία», λέει ο Πάιλ.
Οι σεισμοί δεν συμβαίνουν μόνο σε ένα σημείο. Η αναταραχή ξεκίνησε μέσα στη Σαντορίνη, αλλά το επίκεντρο μετατοπίστηκε γρήγορα εκτός νησιού.
Η ακολουθία των σεισμών δεν ακολουθεί την κλασική πορεία ενός σεισμικού γεγονότος. Συνήθως, ένας μεγάλος σεισμό – ο κύριος σεισμός – συνοδεύεται από μια σειρά ασθενέστερων μετασεισμών. Εδώ, όμως, δεν υπάρχει ξεκάθαρος κύριος σεισμός.
Αντίθετα, η περιοχή σείεται από έναν καταιγισμό σεισμών παρόμοιου μεγέθους, μερικοί από τους οποίους γίνονται όλο και πιο ισχυροί. «Αυτό είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο», λέει ο Πράιν.
Τι προκαλεί αυτούς τους σεισμούς;
Το ερώτημα είναι αν πρόκειται για ηφαιστειακή ή τεκτονική δραστηριότητα.
Στην αρχή, αρκετοί σεισμοί ταρακούνησαν τη βόρεια καλδέρα της Σαντορίνης, γεγονός που προκάλεσε φόβους για πιθανή εισροή μάγματος. Όμως, οι σεισμοί αυτοί ήταν προσωρινοί. Τώρα, οι περισσότεροι σεισμοί προέρχονται από τη σεισμική ζώνη Σαντορίνης – Αμοργού, έναν κατακερματισμένο βυθό μεταξύ των δύο νησιών.
Οι επιστήμονες δεν βλέπουν σημάδια ανόδου μάγματος, ούτε κάποια παραμόρφωση του εδάφους που να υποδηλώνει επερχόμενη ηφαιστειακή έκρηξη. Αυτή τη στιγμή, πρόκειται για τεκτονική δραστηριότητα, συμφωνούν οι περισσότεροι επιστήμονες.
Το κύριο ανησυχητικό σενάριο είναι ένας ισχυρός σεισμός με κατολισθήσεις ή τοπικά τσουνάμι. Παρότι μια ηφαιστειακή έκρηξη δεν φαίνεται πιθανή, η επιστημονική κοινότητα παραμένει σε επαγρύπνηση.
«Οι ελληνικές αρχές διαχειρίζονται την κρίση με διαφάνεια και αποτελεσματικότητα, αλλά το μέλλον παραμένει αβέβαιο», καταλήγει το National Geographic.
