Τα Χριστούγεννα είναι μια περίοδος αγάπης, ζεστασιάς – και συχνά…μεγάλων οικογενειακών καυγάδων, που ξεσπούν γύρω από ένα τραπέζι γεμάτο εορταστικά εδέσματα.
Είτε είναι η ήπια δυσαρέσκεια για την ποιότητα του φαγητού, η σιωπηλή πικρία για την ενδεχόμενη μεροληψία, είτε μια έντονη διαφωνία για τις πολιτικές μας θέσεις και κοινωνικές αξίες, οι οικογενειακές συγκεντρώσεις συχνά βγάζουν τον χειρότερο μας εαυτό.
Ενώ οι οικογενειακές αντιπαραθέσεις μπορεί να είναι πηγή ψυχαγωγίας σε δράματα όπως το Succession, οι πραγματικές συνέπειες δεν είναι καθόλου αστείες. Γιατί λοιπόν πηγαίνουμε σε οικογενειακά τραπέζια;
«Γιατί δεν αντέχουμε το αίσθημα της απομόνωσης», εξηγεί στο BBC η Lucy Blake, αναπτυξιακή ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αγγλίας και συγγραφέας του βιβλίου No Family Is Perfect: A Guide to Embracing the Messy Reality. Ωστόσο μπορεί τελικά να αισθανθούμε ακόμη πιο αποξενωμένοι σε ένα τέτοιο τραπέζι.
Δεν υπάρχει εύκολη λύση για να θεραπεύσουμε τα σπασμένα οικογενειακά δεσμά. Ωστόσο, μια καλύτερη κατανόηση της δυναμικής της οικογένειας μπορεί να μας βοηθήσει να προετοιμαστούμε για τα αναπόφευκτα σημεία έντασης και να αποκαλύψουμε τρόπους για να αντιμετωπίσουμε το στρες.
Οι άνθρωποι συχνά διστάζουν να μιλήσουν για τα ατυχή οικογενειακά γεγονότα. Μπορεί ακόμα να υποθέσουμε ότι κάτι πάει στραβά με εμάς, επειδή έχουμε τέτοιες δυσκολίες στις σχέσεις μας. Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να ενισχύσουν την αίσθηση απομόνωσης, μαζί με εκείνη της ντροπής, σημειώνει η Blake. «Συχνά βλέπουμε μια ‘παράσταση’ της οικογένειας, κάτι που μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ακόμα πιο μόνοι». Λίγοι άνθρωποι θα αναρτήσουν στα social media μια φωτογραφία από έναν καυγά. Eίναι πολύ πιο πιθανό να δούμε τα γελαστά πρόσωπα πριν το φαγητό παρά τα δάκρυα μετά από έναν καυγά.
Συμβαίνει σε όλους
Τα δεδομένα από ανώνυμες έρευνες δείχνουν ωστόσο ότι οι οικογενειακές σχέσεις που πλήττονται από συγκρούσεις είναι εξαιρετικά συχνές. Η Blake αναφέρει μια μελέτη από τις ΗΠΑ, που ρώτησε 633 ενήλικες μέσης ηλικίας για τις σχέσεις τους με τους γονείς τους και τα παιδιά τους.
Σχεδόν το ένα τρίτο των σχέσεων που μελετήθηκαν είχαν ελάχιστη επαφή, αν και οι περισσότεροι από αυτούς αισθάνονταν κάποιους συναισθηματικούς δεσμούς – αναφέροντας τόσο καλές όσο και κακές σχέσεις με τους συγγενείς τους. Από εκείνους που είχαν πιο τακτική επαφή, πολλοί θεωρούσαν τις σχέσεις τους «συγκρουσιακές» ή «διχασμένες». Μόνο το 28% των δεσμών γονέα – παιδιού ήταν ταυτόχρονα ενεργοί και αρμονικοί.
Δεν είναι όλες οι συγκρούσεις τέτοιες που να οδηγούν σε βαθιές ρήξεις, αλλά ακόμη και οι ήπιες οικογενειακές διαφωνίες μπορούν να είναι πολύ επώδυνες – και τείνουν να έχουν κοινές αιτίες.
Οι αιτίες των συγκρούσεων
Ενώ οποιαδήποτε σχέση μπορεί να έχει την δυνατότητα έντασης, οι οικογενειακοί καυγάδες προκύπτουν συχνά από συγκρουόμενες ερμηνείες του παρελθόντος, το οποίο μπορεί να φέρει στην επιφάνεια και η πιο αδιάφορη παρατήρηση. Και σε αντίθεση με τις φιλίες έξω από την οικογένεια, οι συναισθηματικές συνέπειες είναι εξαιρετικά υψηλές.
«Στις οικογένειες, υπάρχει μια σχεδόν πρωτόγονη αίσθηση ότι τα πιο σημαντικά μου πιστεύω αμφισβητούνται. Ότι η αγάπη μου αμφισβητείται», λέει στο BBC η Terri Apter, ψυχολόγος στη Βρετανία και συγγραφέας πολλών βιβλίων για τις τεταμένες οικογενειακές σχέσεις, όπως Difficult Mothers και The Sister Knot. «Υπάρχει πάντα η απειλή της απώλειας του κύρους στην οικογένεια, και της απώλειας της σύνδεσης».
Οι αιτίες αυτών των απογοητεύσεων, και οι τρόποι έκφρασής τους, εξαρτώνται φυσικά από τις θέσεις μας στην οικογενειακή ιεραρχία. Ένας γονέας μπορεί να πιστεύει ακόμα ότι έχει την εξουσία να καθοδηγεί το ενήλικο παιδί του – είτε για την εμφάνιση του, τις επαγγελματικές του επιλογές, είτε για τις προσωπικές του σχέσεις. Οι καλές προθέσεις του όμως μπορεί να υπενθυμίσουν στο παιδί του τις συνεχείς αδικίες και επικρίσεις από την εφηβεία του.
Ανάμεσα στα αδέλφια, εν τω μεταξύ, μπορεί να υπήρξαν ανταγωνισμοί για το ποιος παίρνει την περισσότερη προσοχή από τους γονείς ή ποιος αισθάνεται πιο κυρίαρχος. Μια πικρή παρατήρηση από τον μεγαλύτερο αδελφό μπροστά σε άλλους στο γιορτινό τραπέζι, μπορεί να σας δώσει την εντύπωση ότι ακόμα πιστεύει ότι τα ξέρει όλα ή ότι προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή για να είναι το επίκεντρο.
Αν ζούσατε αυτά τα γεγονότα απομονωμένα, ίσως τα βλέπατε με διαφορετικό τρόπο. Η συμβουλή του αδελφού σας – από μόνη της – μπορεί να είναι λίγο εκνευριστική, αλλά θα μπορούσατε να δείτε ότι ήταν καλοπροαίρετη. Μπροστά σε όλη την οικογένεια, όμως, η παραμικρή υπενθύμιση μιας παλαιότερης δυσαρέσκειας μπορεί να σας κάνει να νιώθετε σαν να είστε παγιδευμένοι σε μια ατελείωτη αναπαραγωγή παλαιών αρνητικών συναισθημάτων.
