Αν και είναι ένας από τους πιο αγαπητούς Αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η ιστορική ύπαρξή του Φανουρίου δεν ήταν γνωστή στους Συναξαριστές μέχρι τον 14ο αιώνα, ή κατ’ άλλους μέχρι τον 15ο αιώνα, οπότε και ενευρέθη εικόνισμά του, στο νησί της Ρόδου.
Στην εικόνα ο Άγιος φορά στρατιωτικά ρούχα και περνάει 12 μαρτύρια.
Σε αυτά ο Μάρτυς παρουσιάζεται:
- να στέκεται ανάμεσα σε στρατιώτες και να δικάζεται από τον ηγεμόνα
- να πλήττεται απ’ αυτούς με πέτρες στο στόμα και την κεφαλή
- να μαστιγώνεται πάλι απ’ αυτούς απλωμένος κατά γης
- να κάθεται γυμνός και να ξέεται το σώμα του με σιδερένια νύχια
- να είναι κλεισμένος στη φυλακή· να βασανίζεται μπροστά στο βήμα του ηγεμόνα
- να καίεται στα μέλη του σώματος του με αναμμένες λαμπάδες
- να είναι δεμένος σε μάγγανο και να βασανίζεται· να βρίσκεται ανάμεσα σε θηρία αβλαβής
- να είναι ξαπλωμένος κατά γης και να πιέζεται το σώμα από ένα μεγάλο λίθο
- να είναι μέσα σε ειδωλολατρικό ναό βαστάζοντας στις παλάμες του αναμμένα κάρβουνα και ο διάβολος να δραπετεύει στον αέρα με θρήνους
- να στέκεται μέσα σε ένα καμίνι φωτιάς έχοντας υψωμένα τα χέρια σε σχήμα δεήσεως.
Τον αρχαίο ναό, όπου βρέθηκε η εικόνα, ανοικοδόμησε, ύστερα από πολλές προσπάθειες, ο Νείλος και τον αφιέρωσε στο όνομα του Αγίου Φανουρίου, που όπως φαίνεται συνέταξε και την Ακολουθία του.
Τα θαύματά του
Ένα από τα πολλά θαύματα του Αγίου Φανουρίου, η μνήμη του οποίου τιμάται στις 27 Αυγούστου, είναι το ακόλουθο.
Τα χρόνια εκείνα εξουσίαζαν την Κρήτη οι Ενετοί, οι οποίοι δεν επέτρεπαν την παρουσία Ορθοδόξου Αρχιερέως στη μεγαλόνησο. Σύμφωνα με το saint.gr, τέσσερεις άνδρες για να λάβουν τη χειροτονία ταξίδευσαν από την Κρήτη στην Κορώνη της Πελοποννήσου και κατά την επιστροφή αιχμαλωτίστηκαν από τους Αγαρηνούς, οι οποίοι φόνευσαν τον ένα και τους άλλους τρεις μετέφεραν στα Παλάτια (Μίλητο).
Όταν ο πνευματικός τους πατήρ, ονόματι Ιωνάς, πληροφορήθηκε το γεγονός, ταξίδεψε μέχρι τη Ρόδο και εκεί διαπραγματεύθηκε την απελευθέρωσή τους με τον άρχοντα Γεώργιο Πετρανή, ο οποίος είχε εμπορικές σχέσεις με τους τούρκους των Παλατίων. Λόγω όμως πολεμικών αναταραχών στην περιοχή η προσπάθεια να αφεθούν ελεύθεροι έγινε δυσχερέστερη. Ο Ιωνάς, κατά την εκκλησιαστική συνήθεια, επισκέφθηκε τον μακάριο Νείλο και εκείνος του έκανε λόγο για τον Άγιο Φανούριο και τα θαύματά του, προτρέποντάς τον να επικαλεστεί την αντίληψη και βοήθειά του για το πρόβλημα που τον απασχολούσε.
Πράγματι ο πνευματικός έπραξε όπως τον προέτρεψε ο Μητροπολίτης και μετά μερικές μέρες έφθασε μήνυμα από τα Παλάτια ότι οι εξελίξεις ήταν θετικές. Οι αιχμάλωτοι Ιερείς με θαυμαστό τρόπο αφέθηκαν ελεύθεροι και ο πνευματικός τους πατήρ Ιωνάς από ευγνωμοσύνη προς τον Μεγαλομάρτυρα, επιστρέφοντας, μετέφερε στην Κρήτη αντίγραφο της Εικόνας του και τελούσε έκτοτε πανηγυρικά τη μνήμη του.
Πολιούχος της Ρόδου, προστάτης και των καραγκιοζοπαιχτών
Από την εύρεση της εικόνας θεωρείται προστάτης του νησιού της Ρόδου. Η φήμη του απλώθηκε πολύ γρήγορα στα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Χίο, τη Λέσβο, την Πάτρα και τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Σήμερα, υπάρχουν πολλές εκκλησίες κτισμένες στο όνομά του.
Μολονότι ο βίος του αγίου Φανουρίου δεν έχει καμία σχέση με την θεατρική τέχνη, είναι προστάτης άγιος των καραγκιοζοπαιχτών, ακριβώς επειδή τους φανερώνει δουλειές. Υπήρχε και λάβαρο του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών με την απεικόνιση του αγίου Φανουρίου, το οποίο δυστυχώς δεν διασώζεται σήμερα παρά μόνο σε μεταπολεμικό ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό.
