Η γενιά Z έχει ενηλικιωθεί κολυμπώντας μέσα σε ένα ακατάστατο χυλό ψηφιακού περιεχομένου. Κάθε μέρα περιηγούνται σε memes, φωτογραφίες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συζητήσεις με τους φίλους τους, στιγμιότυπα βίντεο, influencers, άρθρα ειδήσεων από ένα εκατομμύριο μέρη σε όλο το διαδίκτυο. Πώς οι έφηβοι και οι νεότεροι ενήλικες ταξινομούν όλη αυτή την ψηφιοποιημένη μάζα για να καθορίσουν τι είναι σημαντικό, ή χρήσιμο, ή αληθινό;
Πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν να ξέρουν. Τα κοινωνικά δίκτυα θέλουν νέους χρήστες. Τα μέσα ενημέρωσης θέλουν συνδρομητές. Οι πολιτικοί θέλουν ψήφους. Οι καθηγητές θέλουν να μάθουν γιατί οι μαθητές τους δεν διαβάζουν βιβλία. Όλοι, όπως φαίνεται, έχουν συμφέρον να κατανοήσουν τα παιδιά αυτών των ημερών.
Πώς «μεταβολίζουν» οι νέοι ό,τι βλέπουν στο διαδίκτυο
Τα τελευταία δύο χρόνια, οι ερευνητές της Jigsaw, μιας θυγατρικής της Google που επικεντρώνεται στην πολιτική και την πόλωση στο διαδίκτυο, μελετούν τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι της Gen Zer χωνεύουν και μεταβολίζουν ό,τι βλέπουν στο διαδίκτυο. Οι ερευνητές ήλπιζαν ότι το έργο τους θα παρείχε μία από τις πρώτες σε βάθος, εθνογραφικές μελέτες του «πληροφοριακού αλφαβητισμού» της Gen Z. Αλλά μόλις ξεκίνησαν, η πιο θεμελιώδης παραδοχή τους σχετικά με τη φύση της ψηφιακής πληροφόρησης κατέρρευσε.
«Μέσα σε μια εβδομάδα πραγματικής έρευνας, πετάξαμε τον όρο πληροφοριακή παιδεία», λέει η Yasmin Green, διευθύνουσα σύμβουλος της Jigsaw. Η γενιά Z, όπως αποδείχθηκε, «δεν βρίσκεται σε ένα γραμμικό ταξίδι για να αξιολογήσει την ειλικρίνεια του οτιδήποτε». Αντ’ αυτού, ασχολούνται με αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «ευαισθησία στην πληροφόρηση» – μια «κοινωνικά ενημερωμένη» πρακτική που βασίζεται σε «λαϊκά ευρήματα αξιοπιστίας». Με άλλα λόγια, οι Gen Zers γνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ των στερεών ειδήσεων και των memes που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη. Απλά δεν τους ενδιαφέρει.
Πρόσω ολοταχώς για τα σχόλια
Τα ευρήματα της Jigsaw προσφέρουν μια αποκαλυπτική ματιά στην ψηφιακή νοοτροπία της γενιάς Z. Εκεί που οι παλαιότερες γενιές αγωνίζονται να ελέγξουν τις πληροφορίες και να αναφέρουν τις πηγές, οι γενιές Z δεν μπαίνουν καν στον κόπο. Απλώς διαβάζουν τους τίτλους και στη συνέχεια περνούν με ταχύτητα στα σχόλια, για να δουν τι λένε όλοι οι άλλοι. Αναθέτουν τον προσδιορισμό της αλήθειας και της σημασίας σε ομοϊδεάτες, έμπιστους παράγοντες επιρροής. Και αν ένα άρθρο είναι πολύ μεγάλο, απλά το προσπερνούν. Δεν θέλουν να βλέπουν πράγματα που μπορεί να τους αναγκάσουν να σκεφτούν πολύ σκληρά ή που τους αναστατώνουν συναισθηματικά. Αν έχουν έναν στόχο, διαπίστωσε η Jigsaw, αυτός είναι να μάθουν αυτά που πρέπει να γνωρίζουν για να παραμείνουν ψύχραιμοι και συνομιλητές στις κοινωνικές ομάδες που έχουν επιλέξει.
«Η παλιά φρουρά είναι σαν να λέει: Ναι, αλλά τελικά πρέπει να ενδιαφέρεστε για την αλήθεια», λέει ο Green. «Η άποψη της γενιάς Z περιλαμβάνεται στο εξής: «Μπορείς να μου πεις την αλήθεια σου και τι θεωρείς σημαντικό»». Αυτό που καθορίζει τη σημασία ενός ισχυρισμού δεν είναι κάποια καθιερωμένη έννοια της αυθεντίας. Είναι τα κοινωνικά σήματα που λαμβάνουν από τους συνομηλίκους τους.
Τα «φίλτρα» της γενιάς Ζ
Η έρευνα της Jigsaw δεν ισχυρίζεται ότι είναι στατιστικά σημαντική. Δεν έκαναν δημοσκόπηση σε μια μεγάλη ομάδα χρηστών της γενιάς Z σχετικά με τις ψηφιακές τους συνήθειες. Αντ’ αυτού, βασίστηκαν σε εντατικές συνεντεύξεις με μια ομάδα 13 έως 24 ετών από ένα αντιπροσωπευτικό φάσμα δημογραφικών στοιχείων, τάξεων και φύλων. Έκαναν αυτό που κάνουν οι ανθρωπολόγοι στο πεδίο – αναζητούσαν ποιοτικό βάθος αντί για ποσοτικά δεδομένα.
Αυτό που άκουσαν τους εξέπληξε. Οι νέοι βασικά λένε ότι δεν βλέπουν καμία διαφορά μεταξύ του να μπουν στο διαδίκτυο για ειδήσεις σε σχέση με την κοινωνική αλληλεπίδραση. Οι νέοι της Gen Z προσεγγίζουν το μεγαλύτερο μέρος της ψηφιακής τους εμπειρίας σε αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «timepass mode», απλά κοιτάζοντας να μην βαρεθούν. Αν θέλουν να απαντήσουν σε μια ερώτηση ή να μάθουν κάτι καινούργιο, μπορεί να στραφούν σε μια μηχανή αναζήτησης, αλλά αποκτούν νέες πληροφορίες κυρίως μέσω των κοινωνικών τους δικτύων, τα οποία είναι αλγοριθμικά ρυθμισμένα ώστε να αντικατοπτρίζουν αυτά που τους ενδιαφέρουν και αυτούς που εμπιστεύονται. Εν ολίγοις, έχουν δημιουργήσει τα δικά τους φίλτρα για να επεξεργάζονται μια πλημμυρίδα ψηφιοποιημένων πληροφοριών. Μόνο τα σημαντικά πράγματα εμφανίζονται, και αν κάτι εμφανίζεται, πρέπει να είναι σημαντικό.
Δεν διαβάζουν μακροσκελή άρθρα. Και δεν εμπιστεύονται τίποτα με διαφημίσεις, ή paywalls, ή αναδυόμενα παράθυρα που ζητούν δωρεές ή συνδρομές. «Αν κάνεις clickbait, έχεις μηδενική εμπιστοσύνη στο περιεχόμενό σου», είπε ένα άτομο στους ερευνητές. «Και οι ειδησεογραφικές πηγές – ακόμη και το CNN και οι New York Times – κάνουν clickbait. Πετάω αυτά τα άρθρα αμέσως».
Ο ρόλος των influencers
Για τη γενιά Z, ο διαδικτυακός κόσμος μοιάζει με τη στρωματοποιημένη, κλιμακούμενη τραπεζαρία μιας εφηβικής ταινίας της δεκαετίας του 1980. Αντί να ακούνε τους παλιούς, αποπνικτικούς δασκάλους, όπως το CNN και οι Times, παίρνουν τις συμβουλές τους από τους διαδικτυακούς παράγοντες επιρροής – τις βασίλισσες μέλισσες και τα αδέρφια quarterback στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας. Η προσωπική εμπειρία των influencers τους καθιστά αυθεντικούς και μιλούν τη γλώσσα της Gen Z.
«Η γενιά Z θα έχει έναν αγαπημένο influencer ή ένα σύνολο influencers στους οποίους ουσιαστικά αναθέτουν την εμπιστοσύνη τους και στη συνέχεια είναι απίστευτα πιστοί σε ό,τι λέει αυτός ο influencer», λέει η Beth Goldberg, επικεφαλής έρευνας της Jigsaw. «Γίνεται εξαιρετικά δαπανηρό να πέσει κανείς έξω από την ομάδα αυτού του influencer, επειδή παίρνουν όλες τις πληροφορίες τους από αυτόν».
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι η γενιά Z είναι λιγότερο έξυπνη ή επιμελής από τις άλλες γενιές. Ξέρουν πώς να ερευνούν κάτι πιο βαθιά. Απλώς, συνήθως, δεν το θέλουν. «Αξιοποιούν αυτές τις δεξιότητες κρίσιμου γραμματισμού σε ένα πολύ μικρό ποσοστό του χρόνου που περνούν στο διαδίκτυο», λέει ο Goldberg. Αν προετοιμάζονται για μια διαφωνία που ξέρουν ότι θα έχουν, ή όταν πρέπει να πάρουν μεγάλες αποφάσεις για τη ζωή τους σχετικά με σχολεία ή επενδύσεις, είναι πρόθυμοι να ασχοληθούν με την αγγαρεία της αναζήτησης στοιχείων. Και όταν πρόκειται για πράγματα όπως η διατροφή ή η ευεξία, οι άνθρωποι της γενιάς Z απλά θα τα δοκιμάσουν στο σώμα τους και θα δουν αν δουλεύουν. Το αντιλαμβάνονται ως έναν ασφαλή τρόπο για να κάνουν τη δική τους έρευνα, κυρίως επειδή δεν βλάπτουν κανέναν άλλο. Αν αυτή η νέα δίαιτα ή το πρόγραμμα άσκησης «λειτουργεί» στο δικό τους σώμα, αυτό είναι πιο πιστευτό από τα δεδομένα που δείχνουν τα αποτελέσματά του σε έναν ολόκληρο πληθυσμό.
Αν καταφέρουν να τρυπώσουν στα feeds της γενιάς Z πράγματα που ακούγονται σαν γεγονότα – ισχυρισμοί σχετικά με το τι συνιστά υγιεινή διατροφή ή τι θα έκανε ο Τραμπ ως πρόεδρος ή αν η Ουκρανία ή η Ρωσία φταίει για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία – είναι πιθανό να κατευθυνθούν κατευθείαν στα σχόλια. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι γνωρίζουν ότι το ψηφιακό κοινό θα ξεσκεπάσει γρήγορα κάθε ψεύτικη είδηση. Αλλά είναι επίσης επειδή ανησυχούν για το αν η είδηση – ή μια συγκεκριμένη αντίδραση σε αυτήν – μπορεί να αποδειχθεί πιθανό περιεχόμενο προς ακύρωση.
Cancel culture
«Η κουλτούρα της ακύρωσης (cancel culture) έγινε ένα γεγονός καθώς μεγάλωναν. Εκπαιδεύτηκαν και παρακολούθησαν πώς να αποδίδουν και να μην αποδίδουν, για να το αποφύγουν αυτό», λέει ο Goldberg. «Παίρνουν αξιόπιστες πληροφορίες από κλειστές ομαδικές συνομιλίες ή από οπαδούς με ιδιωτικές ροές, οπότε είναι σε θέση να ερμηνεύσουν ότι ανήκουν σε ένα in group και μπορούν να αποδώσουν συγκεκριμένα κοινωνικά σήματα». Για τη γενιά Z, ο έλεγχος του τι λένε οι άλλοι στα σχόλια δεν είναι επιφανειακός. Είναι ζήτημα κοινωνικής ζωής ή θανάτου.
Αν αυτό ακούγεται σαν μια γενιά που θα πιστέψει κάθε φάρσα που θα συναντήσει και δεν θα εγγραφεί ποτέ σε εφημερίδα, τότε οι ερευνητές της Jigsaw ανησυχούν και γι’ αυτό. Αλλά τα καλά νέα είναι ότι οι Gen Zers δεν βλέπουν τόσα πολλά εσκεμμένα ψέματα όσο νομίζετε. Οι έρευνες δείχνουν ότι η περισσότερη παραπληροφόρηση γίνεται και καταναλώνεται από μια μειωμένη μειοψηφία χρηστών που την αναζητούν, και όχι από αλγοριθμικά ψεκασμένα μάτια εύπιστων εφήβων που σερφάρουν στο διαδίκτυο. «Η περιστασιακή κατανάλωση ανόητων TikToks είναι πολύ απίθανο να οδηγήσει κάποιον σε μια σκοτεινή γωνιά μίσους ή παραπληροφόρησης», λέει ο David Rothschild, οικονομολόγος στη Microsoft Research που μελετά τη διαδικτυακή συμπεριφορά. «Είναι πολύ πιθανό ότι αν φτάσουν εκεί, επέλεξαν να φτάσουν εκεί».
Όλοι μας καταναλώνουμε λιγότερο επίσημο ειδησεογραφικό περιεχόμενο αυτές τις μέρες, όπως η τηλεόραση ή οι εφημερίδες. Και όπως και η Gen Z, όλοι μας βασιζόμαστε όλο και περισσότερο στα κοινωνικά μας δίκτυα για να μας ενημερώνουν για το τι συμβαίνει. Μια πρόσφατη μελέτη του Pew Research Center διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι χρήστες στο Facebook, το Instagram, το X και το TikTok συναντούν συχνά ειδήσεις. Στο X, αυτές προέρχονται συχνότερα από τα μέσα ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους που πραγματικά παρήγαγαν τις ειδήσεις. Στο Facebook και το Instagram, έρχονται μέσω της οικογένειας και των φίλων των οποίων τις απόψεις, καλώς ή κακώς, γνωρίζετε ήδη. Αλλά στο TikTok – με τη δυσανάλογα νεότερη βάση χρηστών του – η πηγή είναι συνήθως οι influencers. Αυτοί συγκεντρώνουν, μετα-αναλύουν και προ-αναλύουν αυτά που λένε άλλες πηγές. Ίσως γι’ αυτό οι χρήστες στο TikTok, σε σύγκριση με άλλες πλατφόρμες, λένε ότι είναι απίθανο να «φθαρούν» από τις ειδήσεις που βλέπουν. Κάποιος άλλος έχει ήδη κάνει τη σκληρή δουλειά- αυτοί παίρνουν την περίληψη.
Πηγή: Business Insider
Επιμέλεια: Μαρία Γεωργακοπούλου
