Μπορεί η Ευρώπη να απέφυγε μια βαθιά ύφεση, όμως τα προβλήματα της καθημερινότητας παραμένουν άκρως οξυμένα, με τα φαινόμενα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε άνοδο και αυτό θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της κάλπης στις ευρωεκλογές του Ιουνίου.
Τα χρόνια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της Ευρώπης θα αποτυπωθούν στο εκλογικό αποτέλεσμα, γι’ αυτό και υπάρχει διάχυτη ανησυχία για άνοδο της ακροδεξιάς ως μια φωνή διαμαρτυρίας απέναντι στις αλλεπάλληλες κρίσεις στις οποίες έχει διολισθήσει το τελευταίο διάστημα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Η ακρίβεια
Οι τιμές αγαθών πρώτης ανάγκης, κυρίως στα τρόφιμα, παραμένουν στα ύψη έπειτα από τρία χρόνια υψηλού πληθωρισμού και αυτό έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων πολιτών απέναντι στους θεσμούς και στις ευρωπαϊκές πολιτικές. Το κλίμα είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικό στη Γαλλία, όπου οι προσπάθειες του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να σταματήσει την προέλαση των εθνικιστών της Μαρίν Λεπέν στις ευρωεκλογές δεν αποδίδουν, τουλάχιστον προς το παρόν, καρπούς.
«Ήρθε η ώρα να σκεφτείτε τους πολίτες», είναι το μήνυμα που στέλνουν Ευρωπαίοι εργαζόμενοι, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να δοθεί έμφαση σε ζητήματα όπως η προσιτή στέγη και όχι στην υποστήριξη της Ουκρανίας.
Ο θυμός για την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης είναι πλέον διάχυτος σε εκατομμύρια Ευρωπαίους και αυτό αναμένεται να κάμψει τη στήριξη στα παραδοσιακά εδραιωμένα κόμματα.
Αίσθηση εγκατάλειψης
Από τις τελευταίες εκλογές του 2019, η ευρωπαϊκή οικονομία ήρθε αντιμέτωπη με την κρίση του κορονοϊού και την κρίση του κόστους διαβίωσης που πυροδότησε άνοδο του πληθωρισμού και επιδεινώθηκε τα μέγιστα από την ενεργειακή κρίση που έφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία και η αποκοπή της Ευρώπης από το ρωσικό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Τα μαζικά κρατικά προγράμματα στήριξης προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις βοήθησαν στο να αποφευχθεί μια βαθιά ύφεση, όμως η πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών βλέπει τις συνθήκες διαβίωσής της να υποβαθμίζονται ολοένα και περισσότερο, καθώς ο «βαθύς πυρήνας», η Γερμανία, βρίσκεται σε κρίση και οι πιο ανθηρές οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου δεν αντικατοπτρίζονται στην πραγματική ζωή των πολιτών.
«Είναι πράγματι εντυπωσιακό πώς η Ευρώπη κατάφερε να μείνει ενωμένη μέσα από όλες αυτές τις τεράστιες κρίσεις. Όμως, αυτή η ανθεκτικότητα δεν κάνει κανέναν αισιόδοξο. Υπάρχει μια αίσθηση εγκατάλειψης», αναφέρει ο Ζερόμιν Ζετλμάιερ, διευθυντής του οικονομικού ινστιτούτου Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες.
Ανάπτυξη και ανεργία
Πέρυσι, το ΑΕΠ της Ε.Ε. αναπτύχθηκε με ρυθμό μόλις 0,5%, με την ανεργία κοντά στο ιστορικό χαμηλό του 6,5%, όμως εκατομμύρια Ευρωπαίοι, ακόμη και αυτοί που έχουν εργασία, δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα.
Ενώ ο πληθωρισμός άγγιξε απόγειο κοντά στο 11% το 2022, οι αυξήσεις των μισθών δεν ήταν ανάλογες με αποτέλεσμα οι Ευρωπαίοι καταναλωτές να έχουν χάσει και να εξακολουθούν να χάνουν αγοραστική δύναμη.
Το μέσο νοικοκυριό είδε το διαθέσιμο εισόδημά του να συρρικνώνεται κατά 2% μέσα σε έναν χρόνο, με τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος να πλήττονται περισσότερο, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Ε.Ε. Το ποσοστό των πολιτών που βρίσκονται στο όριο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού διαμορφώνεται στο 21,6%, κατά 0,5% υψηλότερα από τα επίπεδα του 2019, που σημαίνει έναν αριθμό 2,9 εκατ. ατόμων – πρόκειται για την πρώτη αύξηση σε αυτή την κατηγορία πολιτών έπειτα από μία δεκαετία συνεχιζόμενης ετήσιας μείωσης.
Σύμφωνα με μελέτη του γερμανικού ασφαλιστικού ομίλου R+V, οι τρεις κορυφαίες ανησυχίες των Γερμανών έχουν να κάνουν αμιγώς με την οικονομία: υψηλότερες δαπάνες για τα βασικά είδη διατροφής, μη προσιτή στέγη και φόβοι για μείωση των κοινωνικών επιδομάτων, καθώς οι κυβερνήσεις καλούνται να περιορίσουν τις δαπάνες τους. «Αυτό που απασχολεί σήμερα εκατομμύρια νοικοκυριά είναι πώς θα τα βγάλουν πέρα με τα εισοδήματα που διαθέτουν», σημειώνει η Ίζαμπελ Μπορούκι, καθηγήτρια πολιτικής στο Philipps-Universitaet Marburg.
Ανομοιογένεια
Βεβαίως, η εικόνα δεν είναι ομοιόμορφη σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για παράδειγμα, στην Ισπανία, το γεγονός ότι πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιών έχουν στεγαστικά δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο, τους καθιστά πιο εκτεθειμένους στα σημερινά υψηλά επιτόκια. Στην Πολωνία, το κλίμα αβεβαιότητας και έντασης έχει κάνει τους πολίτες να περιορίσουν στο έπακρο τις δαπάνες τους και να στραφούν στην αποταμίευση, σύμφωνα με το Γραφείο Πιστωτικών Πληροφοριών.
Το οξύμωρο είναι ότι σε μια ήπειρο που εξακολουθεί να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις ως προς την ποιότητα της ζωής, τα τρία τέταρτα των Ευρωπαίων πιστεύουν ότι οι συνθήκες διαβίωσης θα επιδεινωθούν, ενώ περισσότεροι από το 1/3 δηλώνουν ότι δεν μπορούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο. Και ενώ οι έρευνες δείχνουν ότι η πλειονότητα των πολιτών υποστηρίζει τη δράση για την κλιματική αλλαγή, ανησυχούν τα μέγιστα για το κόστος αυτής της επώδυνης πράσινης μετάβασης.
Οι διαμαρτυρίες των αγροτών σε πολλές χώρες της Ε.Ε. κατά των πράσινων κανόνων και του ελεύθερου εμπορίου έχουν σίγουρα απήχηση σε πολλούς ψηφοφόρους, που βλέπουν την ευρωπαϊκή αγροτική παραγωγή να συρρικνώνεται, με κίνδυνο οι αυξήσεις στις τιμές αγροτικών αγαθών να γίνουν διαρκείας.
Πληθυσμιακή συρρίκνωση
Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και το τεράστιο πρόβλημα της συρρίκνωσης των πληθυσμών στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε., την ώρα που η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα υπολείπονται έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας.
Από την άλλη, οι επιχειρήσεις διαμαρτύρονται ότι η γραφειοκρατία αυξάνεται ολοένα και περισσότερο, καθιστώντας τες λιγότερο ανταγωνιστικές, ενώ η περαιτέρω ενοποίηση της Ευρωζώνης προς μια οικονομική, τραπεζική και αμυντική ένωση παραμένει στάσιμη, εν μέσω διαφορετικών εθνικών κατευθύνσεων και απουσίας ενιαίας γραμμής σε σημαντικά ζητήματα, κάτι που δείχνει ότι εν τέλει δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για βελτίωση και εξέλιξη. Οι κυβερνήσεις αδυνατούν να καταλήξουν σε συναίνεση στα μεγάλα θέματα που θα διαμορφώσουν το μέλλον της Ευρώπης, ενίοτε υπό τις πιέσεις της Ουάσιγκτον, και αυτό οι πολίτες το εκφράζουν με απώλεια αξιοπιστίας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και κατ’ επέκταση με αμφισβήτηση του πολιτικού κατεστημένου
