Η έκθεση έργων του ζωγράφου Πάνου Σαραφιανού (1919-1968) και της κεραμίστριας Μαίρης Χατζηνικολή (1928-2020) είναι το σημαντικό εικαστικό γεγονός των καλλιτεχνικών δρώμενων της Αθήνας. Η έκθεση «Πάνος Σαραφιανός- Μαίρη Χατζηνικολή, Η τέχνη ως κοινό δώρο» εγκαινιάστηκε πρόσφατα και θα διαρκέσει έως τις 30.6.2024 στον χώρο πολιτισμού «Λόφος art project», Βελεβενδού 39, στην Κυψέλη.
Οι δύο σπουδαίοι καλλιτέχνες, που ενώθηκαν στη ζωή και την τέχνη, συνέβαλαν καθοριστικά στη συγκρότηση της φυσιογνωμίας της σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Το όραμα του Πάνου Σαραφιανού ήταν να δημιουργήσει τον Λόφο, ένα ανοιχτό στην κοινωνία καλλιτεχνικό κίνημα – δράση, που προετοίμαζε μαζί με μαθητές του, ως χώρο πραγματικής ελευθερίας και δημιουργίας. Δυστυχώς, πέθανε νωρίς, στα σαράντα εννέα του χρόνια και σήμερα, δεκαετίες μετά υλοποίησαν το όραμά του τα παιδιά του.
Το έργο των δύο σπουδαίων καλλιτεχνών παρουσιάζεται με τη φροντίδα των γιών τους Δημήτρη και Γιώργου Σαραφιανού και με τη βοήθεια της δρ Ιστορίας της Τέχνης Φαίης Τζανετουλάκου, στον χώρο«Λόφος art project» που δημιούργησαν στην Κυψέλη με στόχο τη λειτουργία μίας εστίας πολιτισμού, στην οποία τιμάται και το πολυσήμαντο έργο των γονιών τους.
Πάνος Σαραφιανός: Αγαπημένος δάσκαλος δεκάδων καλλιτεχνών
Ο Πάνος Σαραφιανός γεννήθηκε στη Λαμία, διδάχτηκε από τον αγιογράφο πατέρα του, σπούδασε στην ΑΣΚΤ και αδιαφορούσε για τη δημοσιότητα και το «χρηματιστήριο» της τέχνης. Μοναδική του έγνοια ήταν η δημιουργία και η μετάδοση γνώσης στους επερχόμενους, ενώ δεν έπαψε να αγωνίζεται για τα ιδανικά του ανθρωπισμού. Δεν ήταν μόνον σπουδαίος ζωγράφος, αλλά και ο αγαπημένος δάσκαλος δεκάδων καλλιτεχνών, στους οποίους εμφύσησε την αγάπη για την τέχνη και τον συνάνθρωπο. Δεν είναι λίγοι οι μετέπειτα σημαντικοί ζωγράφοι, που δεν είχαν στέγη λόγω φτώχειας στα πρώτα τους βήματα και φιλοξενήθηκαν στο εργαστήρι του Σαραφιανού.
Μεταξύ των μαθητών του ήταν οι: Διοχάντη, Δημήτρης Αληθεινός, Βλάσσης Κανιάρης, Γιάννης Ψυχοπαίδης, Χρόνης Μπότσογλου, Κυριάκος Ρόκος, Παύλος Σάμιος, Σωτήρης Σόρογκας, Κυριάκος Κατζουράκης, Αλέκος Φασιανός, Γιώργος Σταθόπουλος, Δήμος Σκουλάκης, Πέτρος Ζουμπουλάκης, Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, Γιάννης Βαλαβανίδης, Βρασίδας Βλαχόπουλος, Ρουμπίνα Σαρελάκου, Κυριάκος Μορταράκος, Ηλίας Δεκουλάκος, Άγγελος Ραζής, Βαγγέλης Δημητρέας, Κλεοπάτρα Δίγκα, Γρηγόρης Σεμιτέκολο, Βάσω Κυριάκη, Φώτης και Λυδία Σαρρή, Γιάννης Παπαδάκης, Γιώργος Μήλιος, Αντώνης Απέργης, Λευτέρης Κανακάκης, Ρένα Παπασπύρου, Ζαχαρίας Αρβανίτης και πολλοί άλλοι.
Ο Σαραφιανός έμεινε στην ιστορία της τέχνης ως ένας ζωγράφος με μεγάλο ταλέντο, πρωτότυπος, ουσιώδης, σημαντικός εκπρόσωπος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Ήταν άνθρωπος ευθύς, σεμνός, με κοινωνικές ευαισθησίες και αισθητικούς προβληματισμούς. Οραματιστής και δάσκαλος-εμψυχωτής, που ενθάρρυνε προς την ελεύθερη έκφραση και ενίσχυε την προσωπικότητα των νέων καλλιτεχνών, με τους οποίους διατηρούσε σχέσεις ζωής.
Οι γιοί του, κατέγραψαν όλα τα έργα του, δημιούργησαν έναν ιστότοπο (https://www.lofosartproject.com/) πλούσιο σε έργα και πληροφορίες, και άνοιξαν τις πύλες του «Λόφος art project». Για την απόφαση δημιουργίας αυτού του χώρου πολιτισμού, ο Δημήτρης Σαραφιανός μεταξύ άλλων λέει: «Καθώς ο Πάνος Σαραφιανός υποστήριζε τη συλλογική δράση και εμφυσούσε την ελευθερία, ήθελε έναν χώρο όπου ομάδες καλλιτεχνών θα δούλευαν από κοινού και θα έφτιαχναν έργα σε δημόσιο χώρο. Μάλιστα είχε βρει τον “Λόφο” στον Μαραθώνα. Σε αυτό το πνεύμα, με έμφαση στον κοινωνικό ρόλο της τέχνης, δημιουργείται τώρα, πενήντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, το “Λόφος art project”, ένα περιβάλλον όπου η παρουσίαση έργων τέχνης θα συνοδεύεται από συζητήσεις γύρω από την τέχνη, γύρω από τις συνθήκες παραγωγής και πρόσληψης των έργων, ένα περιβάλλον που θα δίνει εναύσματα για έμπνευση και δημιουργία. Γιατί κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα της καλλιτεχνικής έκφρασης και πρόσληψης. Και εν τέλει όλοι και όλες εκφραζόμαστε και συνδημιουργούμε, όταν συμμετέχουμε σε συλλογικές δραστηριότητες. Στο “Λόφος art project” θα στηθεί η μόνιμη έκθεση της συλλογής των έργων του Πάνου Σαραφιανού και της Μαίρης Χατζηνικολή, ενώ θα πραγματοποιούνται περιοδικές εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, συζητήσεις και δημιουργικές δραστηριότητες, προβολές με διαθεματικό χαρακτήρα και προσανατολισμό στη δημιουργία δικτύων διεθνών πολιτιστικών ανταλλαγών, που θα προβάλλονται και στον ιστότοπο του «Λόφου».
Ήδη στα πεπραγμένα του «Λόφου» συγκαταλέγεται μια μεγάλη ομαδική έκθεση υπό τον τίτλο «Πάνος Σαραφιανός, Πολιτικές Φροντίδας: Εμπνέοντας Τρεις Γενιές Ζωγραφικής». Η έκθεση παρουσίασε έργα του Πάνου Σαραφιανού, ζωγράφων-μαθητών του, αλλά και νεότερων σύγχρονων ζωγράφων που συνδιαλέγονται μαζί του υφολογικά και εννοιολογικά. Συμμετείχαν 45 καλλιτέχνες. Η ιστορικός τέχνης, συνεπιμελήτρια της έκθεσης Φαίη Τζανετουλάκου, ανέφερε για τον Πάνο Σαραφιανό: «Ολη η ζωγραφική περιπέτεια, από την κατάκτηση της μορφής στην τελική αποδόμησή της, εξελίσσεται στα έργα του Σαραφιανού. Ο προαιώνιος λόγος που οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να κάνουν τέχνη, η αγωνία, η έκσταση και η κάθαρση που εκβάλλει από αυτή τη βαθιά εννοιολογική διεργασία είναι εκεί. Στα ύστερα έργα του, που χαρακτηρίζονται από ευθυτενή σινιάλα εβένινης κόλλας και εφαρμόζονται με εκρηκτικά ενεργητικές γραμμές, ο Σαραφιανός γονιμοποιεί τις ερχόμενες γενιές εικαστικών που εκφράζονται μέσα από το μέσο μιας δυναμικής ζωγραφικής που υπάρχει για να απελευθερώνει την Ιδέα».
Μαίρη Χατζηνικολή – Σαραφιανού: «Από τότε που το συνειδητοποίησα, ζω κάνοντας κεραμική…».
Η Μαίρη Χατζηνικολή – Σαραφιανού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928. Σπούδασε ζωγραφική στο εργαστήρι του Πάνου Σαραφιανού και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. με τον Αντρέα Γεωργιάδη, πήρε δίπλωμα από την Academia di Belle Arti της Ρώμης και σπούδασε κεραμική στο Centro CALAL της Ρώμης.
Η δουλειά της παρουσιάστηκε σε μια και μοναδική ατομική έκθεση στην Γκαλερί «Νέες Μορφές» (1961) και κυρίως σε ομαδικές εκθέσεις (πανελλήνιες 1960, 1963, 1973, 1975, 1987 με γλυπτικά, ζωγραφικά, κεραμικά κ.ά. έργα, καθώς και σε εκθέσεις κεραμικής από το 1962 έως και τον Ιούνιο του 2019). Βραβεύτηκε με μετάλλια και τιμητικές διακρίσεις. Δίδαξε στο Κολλέγιο Αγίας Παρασκευής και στη ΧΕΝ. Ανέπτυξε πλούσια κοινωνική και συνδικαλιστική δράση για την επαγγελματική υπόσταση των εικαστικών καλλιτεχνών. Εκπροσώπησε το ΕΕΤΕ στις συνδικαλιστικές οργανώσεις του κλάδου των εκπαιδευτικών – καθηγητών εικαστικών μαθημάτων και συμμετείχε σε ΝΕΛΕ.
Από το 1968, λίγο πριν φύγει από τη ζωή ο Πάνος Σαραφιανός, ασχολήθηκε για πρώτη φορά με το σπουδαστήριο καλών τεχνών που διατηρούσε εκείνος, στην οδό Ιθάκης, το οποίο και διατήρησε ζωντανό για αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του με βοηθούς συνεργάτες μαθητές του. Το 1970 οργάνωσε στην αίθουσα τέχνης «Ώρα» την πρώτη αναδρομική έκθεση του Πάνου Σαραφιανού. Θ’ ακολουθήσουν άλλες δύο αναδρομικές εκθέσεις του.
Όπως δήλωνε η ίδια: «Δεν μπαίνω στη λογική των εκθέσεων και των εμπορικών κυκλωμάτων. Διαφωνώ τελείως με τον τρόπο που αυτή τη στιγμή πλασάρεται το καθετί, γιατί πλασάρεται για ένα ορισμένο κοινό. Μιλάω πάντα για τις γκαλερί. Δεν μιλάω για Πινακοθήκες, Μουσεία κλπ. Μ’ αυτή τη λογική είμαι ο ξένος σ’ αυτήν την ιστορία. …Σπούδασα την κεραμική όχι ως εφαρμοσμένη τέχνη, όπως η εδώ κουλτούρα την εννοούσε, αλλά ως ένα ουσιαστικό δημιουργικό – εκφραστικό μέσο με τεράστιες τεχνικές δυνατότητες. Ακριβώς αυτές οι δυνατότητες κάλυψαν μια έμφυτη ανάγκη μου για αναζήτηση και δημιουργία υφής και ύλης, που τη θεωρούσα προϋπόθεση για την παγίωση μιας μορφής και τη μορφοποίηση μιας έννοιας. Από τότε που το συνειδητοποίησα, ζω κάνοντας κεραμική…».
Ο «Λόφος art project», δεν είναι μία ακόμα αίθουσα τέχνης, αλλά ένας χώρος πολιτιστικών δράσεων όπου ο επισκέπτης ζει ένα στοχαστικό ταξίδι ποιοτικής αναβάθμισης και αισθητικής απόλαυσης.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: «Λόφος art project»: Βελβενδού 39, Κυψέλη / www.lofosartproject.com/ τηλ. 6938675348, 212-1212186. Διάρκεια έκθεσης: Έως τις 30 Ιουνίου 2024. Καθημερινά 18.00-21.00 εκτός Δευτέρας.
