Στις υποκλοπές και τις δολοφονίες του Γιώργου Καραϊβάζ το 2021 και του Σωκράτη Γκιόλια το 2010 αναφέρεται μεταξύ άλλων η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ελευθερία του Τύπου.
Η έκθεση αναφέρει ότι, δύο χρόνια μετά τη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, υπήρξε μικρή πρόοδος στην έρευνα, ενώ τον Απρίλιο του 2023 τα μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν ότι δύο ύποπτοι είχαν συλληφθεί. Σε άλλο σημείο, επισημαίνεται ότι μια αποστολή στην Ελλάδα το 2023 από οργανώσεις για την ελευθερία του Τύπου, έκανε σειρά συστάσεων προς τις αρχές αναφορικά με τις καθυστερήσεις που σχετίζονται με έρευνες για υποθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας του Γιώργου Καραϊβάζ το 2021. Γίνεται επίσης αναφορά στη δολοφονία του Σωκράτη Γκιόλια στις 19 Ιουλίου 2010, ενώ επισημαίνεται ότι ουδείς έχει συλληφθεί για την υπόθεση.
Στην έκθεση αναφέρεται ότι το λογισμικό κατασκοπείας Pegasus χρησιμοποιήθηκε για την παρακολούθηση δημοσιογράφων στο Αζερμπαϊτζάν, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ισπανία, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Όπως τονίζεται, οι ποινικές έρευνες για τη χρήση spyware στο τηλέφωνο του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη και άλλων προσώπων είναι ασαφείς και δεν εγγυώνται ότι η παρακολούθηση ήταν απαραίτητη και νόμιμη. Στην έκθεση επισημαίνεται ότι τον Οκτώβριο του 2023, οι αρχές κατηγορήθηκαν ότι υπονόμευσαν την έρευνα για την παρακολούθηση του Θ. Κουκάκη και άλλων προσώπων που είχε ξεκινήσει από την Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια και το Απόρρητο των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ). Όπως αναφέρεται στην έκθεση, εισαγγελέας του Ανωτάτου Δικαστηρίου διέταξε την αναβάθμιση των ερευνών.
Συμβούλιο της Ευρώπης: «Η ελευθερία της έκφρασης βρίσκεται σε κίνδυνο στην Τουρκία»
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι η Ελλάδα ψήφισε νόμο τον Δεκέμβριο του 2022 για την πλήρη απαγόρευση κάθε χρήσης spyware, αλλά τα νομικά ζητήματα σχετικά με τις υποκλοπές δημοσιογράφων παραμένουν θολά. Όπως αναφέρεται, έχουν υποβληθεί νομικές καταγγελίες, ωστόσο δεν έχουν αποδοθεί ευθύνες για παραβίαση του ιδιωτικού απορρήτου ή του απορρήτου των δημοσιογραφικών πηγών. Επισημαίνεται επίσης ότι ο Θ. Κουκάκης παραπέμπει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Σε άλλο σημείο της έκθεσης, αναφέρεται ότι τόσο η Ουγγαρία όσο και η Ελλάδα βρέθηκαν στο στόχαστρο επικρίσεων στην έκθεση της Επιτροπής PEGA του Ευρωκοινοβουλίου. Η Επιτροπή έκανε στοχευμένες συστάσεις στην Ουγγαρία, την Πολωνία, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ισπανία.
Αναφέρεται επίσης ότι η Ελλάδα δημιούργησε το 2022 μια ειδική ομάδα με εκπροσώπους της κυβέρνησης και της κοινωνίας των πολιτών, επιφορτισμένη με την παρακολούθηση του εργασιακού περιβάλλοντος για τους δημοσιογράφους και την υποβολή προτάσεων για την ενίσχυση της ασφάλειας.
Τα κύρια ζητήματα που θίγουν την ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη
Γενικότερα, όπως αναφέρεται στην έκθεση, η πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ασφάλεια των δημοσιογράφων (Safety of Journalists Platform) καταγράφει αύξηση των απειλών και των πιέσεων σε βάρος των δημοσιογράφων.
Η έκθεση αναφέρει ότι τα κυριότερα ζητήματα που θίγουν την ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη είναι οι απειλές και οι εκφοβισμοί, οι κρατήσεις δημοσιογράφων, η περιοριστική νομοθεσία, οι αγωγές ή μηνύσεις που κατατίθενται από κάποιο ισχυρό πρόσωπο ή οργανισμό ενάντια σε μη κυβερνητικά πρόσωπα, οργανισμούς και δημοσιογράφους και οι επιθέσεις σε δημόσια μέσα ενημέρωσης.
Η έκθεση αξιολογεί τις κύριες απειλές για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ευρώπη (στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και τη Ρωσία και τη Λευκορωσία) με βάση τις ειδοποιήσεις που δημοσιεύθηκαν το 2023 από τις 15 Οργανώσεις για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τις δημοσιογραφικές οργανώσεις που είναι εταίροι της πλατφόρμας.
Κατά την παρουσίαση της έκθεσης, σήμερα, σε συνέντευξη Τύπου με θέμα «η κατάσταση της ελευθερίας των Μέσων Ενημέρωσης στην Ευρώπη», στη Θεσσαλονίκη, ο Ρικάρντο Γκουτιέρες, Γενικός Γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (European Federation of Journalists), που είναι ο μεγαλύτερος δημοσιογραφικός οργανισμός στην Ευρώπη και εκπροσωπεί 300.000 δημοσιογράφους σε 45 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, επισήμανε ότι «η κατάσταση δεν βελτιώνεται» και πρόσθεσε: «Έχουμε όλο και περισσότερες περιπτώσεις επιθέσεων εναντίον δημοσιογράφων, εκφοβισμού και παρενόχλησής τους, παράνομης παρακολούθησής τους».
Ειδικά για τα Βαλκάνια δήλωσε ότι έχουν γίνει κάποιες πλατφόρμες για την αναφορά περιστατικών, γεγονός που δείχνει ότι παρά τις δύσκολες συνθήκες εργασίας, υπάρχει δραστηριοποίηση από την πλευρά των δημοσιογράφων για να βελτιωθεί η κατάσταση.
Μεταξύ άλλων, επισήμανε ότι περιστατικά κατά της ελευθερίας του Τύπου καταγράφονται στην πλατφόρμα που δημιουργήθηκε το 2015 για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, έκανε λόγο για αυξανόμενο αριθμό ειδοποιήσεων από τότε μέχρι σήμερα, ενώ σχολίασε ότι αποτυπώνονται εκεί και ορισμένες τάσεις. «Για παράδειγμα, η παρακολούθηση δεν ήταν πρόβλημα το 2015. Τώρα είναι μεγάλο πρόβλημα καθώς υπάρχουν όλο και περισσότερες περιπτώσεις χρήσης του Predator, του Pegasus και όλου του κακόβουλου λογισμικού κατασκοπείας κατά των δημοσιογράφων, κατά της προστασίας των πηγών τους, γεγονός που σκοτώνει τη δημοσιογραφία γιατί χωρίς προστασία των πηγών δεν υπάρχει δημοσιογραφία» σημείωσε ο ίδιος, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στο περιθώριο της συνέντευξης Τύπου.
Όπως ανέφερε, ένας από τους σκοπούς των ετήσιων αναφορών είναι να πειστούν τα μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, τα κράτη και οι κυβερνήσεις να αναλάβουν δράση για να προστατέψουν την ελευθερία του Τύπου και τη δημοσιογραφία, και να επιτρέψουν στους δημοσιογράφους να κάνουν τη δουλειά τους και να εκτελέσουν την αποστολή τους. Όπως είπε, κάνοντάς το αυτό δεν προστατεύεται κάποιο προνόμιο για τους δημοσιογράφους αλλά το δικαίωμα των πολιτών να έχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση. Παράλληλα επισήμανε ότι η πίεση που ασκείται στους δημοσιογράφους προέρχεται από το ίδιο το κράτος και τα κρατικά όργανα, από ιδιωτικές πηγές αλλά και από άγνωστες πηγές που δεν μπορεί να αποδειχτεί από που προέρχονται. Σε ό,τι αφορά τις χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό περιστατικών κατά της ελευθερίας του Τύπου ανέφερε πως αυτές είναι από το 2015 μέχρι σήμερα η Τουρκία, η Ρωσία και η Ουκρανία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που αναρτήθηκαν στην πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, από το 2015 μέχρι σήμερα έχουν χάσει τη ζωή τους 49 δημοσιογράφοι ενώ 119 δημοσιογράφοι και άλλοι παράγοντες των μέσων ενημέρωσης βρίσκονται υπό κράτηση και υπάρχουν 32 περιπτώσεις ατιμωρησίας για φόνο.
Επίσης στο σύνολο των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης από το 2015 μέχρι σήμερα καταγράφονται, μεταξύ άλλων, 249 ειδοποιήσεις για θέματα ελευθερίας του Τύπου στην Τουρκία, 207 στη Ρωσία, 150 στην Ουκρανία, 123 στη Γαλλία, 80 στη Σερβία, 77 στην Ιταλία, 69 στην Ελλάδα, 63 στο Αζερμπαϊτζάν, 60 στην Πολωνία και 53 στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο κ. Γκουτιέρες επισήμανε ότι η πλατφόρμα είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την καταγραφή της κατάστασης της ελευθερίας του Τύπου ωστόσο τόνισε πως δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτήν όλα τα περιστατικά που σχετίζονται με το θέμα. Ως παράδειγμα καλής καταγραφής της κατάστασης έφερε την περίπτωση της Γαλλίας, για την οποία ανέφερε ότι υπάρχουν ισχυρές δημοσιογραφικές ενώσεις στην χώρα που καταγράφουν με λεπτομέρεια τις σχετικές ειδοποιήσεις.
Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί, υπογράμμισε την ανάγκη κινητοποίησης των δημοσιογράφων μέσα από τις ενώσεις τους, συνεργασίας μεταξύ των δημοσιογραφικών οργανισμών και αλληλεπίδρασής τους με τις κρατικές αρχές. Ειδικά για την Ελλάδα σημείωσε ότι ήταν θετικό βήμα η ίδρυση του Διεθνούς Κέντρου Εκπαίδευσης για την Ασφάλεια των δημοσιογράφων και άλλων επαγγελματιών ΜΜΕ. Αναφέρθηκε, εξάλλου, στο θέμα της αυτολογοκρισίας, για την οποία σχολίασε ότι σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε σε χίλιους δημοσιογράφους, ποσοστό 30% από αυτούς παραδέχτηκε ότι έχει αυτολογοκριθεί. Επιπλέον τόνισε με έμφαση ότι δεν είναι μέρος της δουλειάς των δημοσιογράφων να αντιμετωπίζουν απειλές ή βία ενώ χαρακτήρισε ως πολύ θετικό βήμα την ανάληψη δράσεων από πολλούς οργανισμούς για την προαγωγή της ηθικής και της δεοντολογίας στη δημοσιογραφία.
Ακολουθεί ολόκληρη η έκθεση:
Annual Report 2024 Platform for the Safety of Journalists WEB PDFΜε πληροφορίες και από ΑΠΕ-ΜΠΕ
