Για την επόμενη μέρα στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο μας μιλά ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας Πανεπιστημίου Αθηνών, υποψήφιος για το Συμβούλιο Διοίκησης του ΕΚΠΑ, Νίκος Θωμαΐδης. Η έρευνα, όπως μας λέει, είναι η πυραμίδα της επιστήμης και το μέλλον την Ελλάδας στον τομέα αυτό είναι λαμπρό και ελπιδοφόρο.
Όραμά του για ένα καλύτερο μέλλον είναι να έχει η χώρα μας ένα πανεπιστήμιο το οποίο θα λειτουργεί με διαφάνεια και δημόσια λογοδοσία, με ισχυρή παρέμβαση στην πολιτική έρευνας, που θα αναπτύσσει συστηματικά υποδομές που προάγουν το ακαδημαϊκό περιβάλλον και που θα συνδέονται τα ερευνητικά αποτελέσματα, μέσα από την καινοτομία με την επιχειρηματικότητα.
Κύριε Θωμαΐδη ξεκινώντας από το Μανχάϊμ της Γερμανίας μέχρι τα έδρανα του ΕΚΠΑ τι έχετε να θυμηθείτε από αυτή την τεράστια πορεία σας στο χώρο;
Είναι πολλά και συναρπαστικά, αλλά επιτρέψτε μου να σταθώ σε μια κοινή συνισταμένη όλων αυτών: Το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εκεί όπου πέρασα τα καλύτερά μου χρόνια στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ως προπτυχιακός φοιτητής και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ως υποψήφιος διδάκτορας πλέον. Εκεί όπου επέστρεψα ως λέκτορας το 2003 και φέτος πια συμπληρώνω 20 χρόνια διδασκαλίας, συγγραφής και έρευνας, αλλά και ενεργούς συμμετοχής στα κοινά, σε ένα από τα κορυφαία κατά τη γνώμη μου πανεπιστήμια της Ευρώπης.
Γιατί επιλέξατε τη Χημεία; Είναι τελικά όλα «μια χημεία» στη ζωή μας;
Η χημεία μεταβάλλει τη φύση, άρα τις ζωές μας, όταν υπάρχει τις φέρνει κοντά και όταν δεν υπάρχει είναι ένα σήμα να κρατήσουμε «αποστάσεις». Η Χημεία ασχολείται με τις μεταβολές της ύλης, το περιβάλλον, την «νοητή» ύπαρξη στην οποία δίνει υπόσταση, κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη, φροντίζει την υγεία μας, κάνει τη ζωή μας πιο ευχάριστη και βιώσιμη. Η Αναλυτική Χημεία, που πολλοί την ανακάλυψαν λόγω της πανδημίας που ξέσπασε το 2020, ασχολείται με τον προσδιορισμό του τι υπάρχει στη φύση και πόσο από αυτό υπάρχει στη φύση. Με βάση τις αναλύσεις που κάνουμε, λαμβάνουμε αποφάσεις τόσο για την υγεία μας, όσο και για την ποιότητα όλων αυτών που χρησιμοποιούμε, τα τρόφιμα, το νερό, τα υλικά που χρησιμοποιούμε. Έχει άμεση επίδραση και επίπτωση στην οικονομική και κοινωνική ζωή μας, στα πάντα ουσιαστικά.
Τι είναι αυτό που σας ιντριγκάρει στην έρευνα δεδομένου ότι έχετε λάβει μέρος σε αρκετές κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας σας;
Η έρευνα είναι η πυραμίδα της επιστήμης. Είναι ο τρόπος να παραχθεί νέα γνώση και να αναπτυχθεί ο επιστημονικός τρόπος σκέψης, ο οποίος μόνος αυτός μας βοηθά να προσεγγίσουμε την αλήθεια. Συνδυάζει τα εμπειρικά δεδομένα με την πραγματική ζωή. Είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση του ανθρώπου, η επικράτηση της ορθής σκέψης έναντι του ανεξήγητου και του παράλογου. Η έρευνα όσο δυσάρεστα αποτελέσματα και να έχει, αποτυπώνει την πραγματικότητα, μας προειδοποιεί, μας φέρνει σε εγρήγορση συνεχώς. Εδώ να αναφέρω πως η ανάπτυξη ευφυών συστημάτων επιδημιολογικής επιτήρησης και παρακολούθησης δημόσιας υγείας με βάση την Επιδημιολογία Λυμάτων, στην οποία έχω προσωπικά αφιερώσει πολύ χρόνο και κόπο, αποδείχθηκε εξαιρετικά χρήσιμη και πολύτιμη στο διάστημα της έξαρσης της πανδημίας.
Έχει μέλλον στην έρευνα η Ελλάδα και αν ναι τι βήματα πρέπει να γίνουν ακόμα για να είμαστε εφάμιλλοι των υπολοίπων κρατών-μελών;
Έχει και παρόν λαμπρό και μέλλον ελπιδοφόρο. Αρκεί να γίνουν τα σωστά βήματα και να ληφθούν οι κατάλληλες αποφάσεις. Ειδικά για το Πανεπιστήμιο Αθηνών, έχω καταθέσει στο πλαίσιο της υποψηφιότητάς μου για το Συμβούλιο Διοίκησης συγκεκριμένες προτάσεις για την ανάπτυξη της έρευνας. Όραμά μου αποτελεί το Πανεπιστήμιο Αθηνών που θα υποστηρίζει την έρευνα σε τομείς αιχμής με έμφαση στις επιστήμες υγείας και θετικών επιστημών, και στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, σύμφωνα με την ψηφιακή εποχή. Ένα πανεπιστήμιο όπου θα ενισχύσουμε την έρευνα στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες ανεξάρτητα και σταθερά, αλλά και με στροφή στον ψηφιακό μετασχηματισμό, όπου είναι εφικτό, για να αυξηθεί η πρόσβαση τους στις χρηματοδοτήσεις, αλλά και οι θετικές επιστήμες να συνεργαστούν με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, ώστε να «απαντήσουν» ισχυρότερα στις ανάγκες της κοινωνίας και να ενισχύσουν το επιστημονικό και κοινωνικό αποτύπωμα.
Το ΕΚΠΑ κατά καιρούς αναγνωρίζεται ως ένα από τα καλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα διεθνώς. Ποια είναι η γνώμη σας για την επόμενη μέρα του. Ποιες αλλαγές χρειάζονται για να πάει ακόμα πιο μπροστά το ελληνικό πανεπιστήμιο;
Υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν κι εφόσον οι συνάδελφοί μου με τιμήσουν με την ψήφο τους, έχω την ισχυρή βούληση να τα υλοποιήσουμε. Να έχουμε, δηλαδή, ένα Πανεπιστήμιο που λειτουργεί με διαφάνεια και δημόσια λογοδοσία, που εξηγεί, τεκμηριώνει, αφουγκράζεται και προσφέρει υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας και υποστήριξης σε όλα τα μέλη του. Ένα πανεπιστήμιο με ισχυρή παρέμβαση στην πολιτική έρευνας στη χώρα μας, ένα πανεπιστήμιο το οποίο αναπτύσσει συστηματικά υποδομές που προάγουν το ακαδημαϊκό περιβάλλον και είναι προσβάσιμο σε όλες τις πτυχές του. Όπου είναι απαραίτητο και δυνατό, να συνδέονται τα ερευνητικά αποτελέσματα, μέσα από την καινοτομία με την επιχειρηματικότητα. Απαιτείται ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης Σχολών και Τμημάτων προς την κατεύθυνση της δημιουργίας νέων ξενόγλωσσων προγραμμάτων, αλλά και διμερών συμφωνιών ανταλλαγών, ώστε να δώσουμε προοπτική ιδιαίτερα σε τμήματα που έχουν ανάγκη τέτοιες συνεργασίες για την ενίσχυση του προφίλ τους και της εξωστρέφειας τους. Το αμέσως επόμενο βήμα είναι η επίσκεψη και η σύναψη συμφωνιών. Με αυτή τη διαδικασία πετύχαμε την πολύ σημαντική συνεργασία με το Yale University. Πάνω από όλα το ΕΚΠΑ είναι το εμβληματικότερο ίδρυμα στη χώρα με σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο και έντονη παρέμβαση στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, οπότε η επόμενη μέρα του θα πρέπει να σηματοδοτεί τις ακαδημαϊκές αξίες, την αξιοκρατία, τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα στη διοίκηση για όλους. Το Πανεπιστήμιο όλων μας.
Κύριε Θωμαΐδη πως βλέπετε την επόμενη μέρα μετά την πανδημία. Τι άφησε πίσω της; Μας δίδαξε κάτι όλη αυτή η εμπειρία που ζήσαμε; Αποκομίσαμε κάποια θετικά ή μόνο αρνητικά νομίζετε;
Κάθε υγειονομική κρίση συμβάλλει στην εξέλιξη της επιστημονικής έρευνας αλλά και του ίδιου του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο κορονοϊός δεν είναι η πρώτη επιδημία στην ιστορία της ανθρωπότητας, απέδειξε όμως την ανθεκτικότητα τους από τη μια μεριά αλλά και την δυνατότητα της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας να «αντιδρά» ορθά, ταχύτατα και αποτελεσματικά από την άλλη.
Σε προσωπικό επίπεδο, πέρα από τη χημεία και τα πανεπιστήμια ποιος είναι ο Νίκος Θωμαΐδης και ποια είναι τα όνειρά του για ένα καλύτερο αύριο;
Θα ήθελα να απαντήσω ολιγόλογα σε αυτό σας το ερώτημα: Είμαι ένα «τέκνο» της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης της χώρας μας, με παραστάσεις, εμπειρίες και ερευνητική δραστηριότητα στο εξωτερικό και θεωρώ χρέος μου και ευθύνη μεγάλη να προσφέρω τόσο διδακτικά και ερευνητικά, όπως ήδη πράττω, όσο και διοικητικά, σε αυτή ακριβώς τη δημόσια ανώτατη εκπαίδευση στην πατρίδα μας και ιδίως στο πανεπιστήμιο που θεωρώ «σπίτι» μου, το ΕΚΠΑ. Σε προσωπικό επίπεδο προσπαθώ καθημερινά να πραγματοποιούμε «μικρές επαναστάσεις» κάνοντας κάθε μέρα κάτι νέο, έστω και μια μικρή αλλαγή, δίνοντας το παράδειγμα στα παιδιά μου, φυσικά και πνευματικά.
