Ευπρόσβλητοι προβάλλουν οι πολιτικοί συσχετισμοί όπως διαμορφώθηκαν στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου. Στο πλαίσιο επιστημονικής ημερίδας του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών, του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, οι μελετητές του παρόντος εξουσιοδότησαν τους ιστορικούς του μέλλοντος να δώσουν τίτλο στη σύνθετη εκλογική αναμέτρηση που ακολούθησε τον «πολιτικό σεισμό» του 2012. Τι καταδεικνύουν οι μετρήσεις για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του εκλογικού σώματος.
Τεστ πολιτικής ανθεκτικότητας
Πολιτικοί αναλυτές διατείνονται ότι το κομματικό σύστημα βρίσκεται ακόμη σε φάση μετάβασης και εγείρουν ερωτήματα γύρω από τη συνοχή του ΣΥΡΙΖΑ υπό το βάρος των κυβερνητικών ευθυνών, διερωτώμενοι χαρακτηριστικά «πόσο θα αντέξουν οι υφιστάμενοι συσχετισμοί» και «με ποιο πολιτικό όχημα θα δοθεί η μάχη» για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Περιγράφοντας τον αντίκτυπο της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, μιλούν για σταθεροποίηση «του ακροδεξιού πόλου και της ροπής στις κυβερνήσεις συνεργασίας», αξιολογώντας ως επισφαλείς τις προβολές στο ελληνικό πολιτικό μέλλον. Χαρακτηρίζουν την κυβερνητική συμμαχία ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ «εντυπωσιακή συνέπεια της κρίσης, ασύγχρονη με τις εξελίξεις» και θεωρούν την κεντροαριστερά «ανέστια δύναμη» η οποία σε αυτήν τη φάση εκπροσωπείται κατεξοχήν από τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά μένει να αποδειχθεί αν θα μπορέσει τελικά να εκφραστεί μέσα από τις δομές και τη στρατηγική του κόμματος.
Το βαρόμετρο της 25ης Ιανουαρίου
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μετρήσεις αναφορικά με τα ποιοτικά στοιχεία στη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος. Μέσα από τις μετρήσεις των exit polls, ως διακύβευμα της πρόσφατης εκλογικής αναμέτρησης για την κοινή γνώμη δεν αναδεικνύεται το Ευρώ (8 στους 10 ψηφοφόρους τάσσονται υπέρ της συμμετοχής στην Ευρωζώνη) αλλά η επένδυση στην «ελπίδα», όπως χαρακτηριστικά διατυπώνεται στις αντίστοιχες αναλύσεις. Συνοψίζοντας τα βασικά συμπεράσματα, θα έλεγε κανείς ότι αφενός η φορολογική πολιτική της έπληξε ανεπανόρθωτα την προηγούμενη κυβέρνηση, αφετέρου το κλίμα φόβου το οποίο εκ του αποτελέσματος διαμορφώθηκε θεωρήθηκε κατασκευασμένο και τελικά απέτυχε να ασκήσει επιρροή στο εκλογικό σώμα. Άλλωστε, ως «σημαντικότερο για την Ελλάδα τον επόμενο χρόνο» αξιολογήθηκε από την κοινή γνώμη πρωτίστως «η ριζική αλλαγή του πολιτικού συστήματος», έπειτα «οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις» και κατόπιν «η κατάργηση των μνημονίων».
Οι πρώτες εβδομάδες της κυβέρνησης
Τα ευρήματα σφυγμομετρήσεων που διενεργήθηκαν μετά το αποτέλεσμα των εκλογών και τη συγκρότηση της κυβέρνησης καταδεικνύουν από την πλευρά τους μια σαφή «επιστροφή της αισιοδοξίας στη χώρα». Ζητούμενο αποτελεί πόσο αυτή θα διατηρηθεί εν μέσω της σταδιακής εξειδίκευσης των οικονομικών μέτρων. Σημειωτέον, οι πολίτες φέρονται να ανάγουν σε μείζον οικονομικό ζήτημα ένα «πακέτο επενδύσεων» και έπειτα μια «μείωση του χρέους». Σημαντική παράμετρος, η οποία έχει ενδεχομένως τη σημασία της και για τις συνθήκες υπό τις οποίες διαμορφώθηκε το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα, είναι το γεγονός ότι στην υπόθεση «αν φύγει η Ελλάδα από το Ευρώ» το 37% απαντά «θα ταλαιπωρηθούμε, αλλά σε λίγα χρόνια θα τα καταφέρουμε» και το 34% απαντά «θα καταστραφούμε».
Κοινή συνισταμένη στην ευρωπαϊκή κρίση
Παρ’ όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελληνικής περίπτωσης, η πολιτική ρευστότητα αποτελεί ευρύτερο φαινόμενο τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης. Μελετητές των διεθνών πολιτικών εξελίξεων σπεύδουν να επισημάνουν ότι καταγράφεται επίταση της κρίσης εμπιστοσύνης στους θεσμούς και στο πολιτικό προσωπικό, τιμωρητική ψήφος στα κόμματα που έχουν συγκροτήσει κυβερνήσεις, αύξουσα μεταβλητότητα της ψήφου, αύξηση των κομμάτων που επενδύουν στην πόλωση και ευρύτερα ματαίωση των αυξημένων προσδοκιών από τη συμμετοχή στην ΕΕ. Σημειωτέον, όπως προκύπτει μέσα από σχετικές μετρήσεις, πουθενά στη διεθνή σκηνή δεν εντοπίζονται χώρες οι οποίες διαθέτουν χαμηλής ποιότητας θεσμούς και είναι συγχρόνως ευημερούσες.
Γιάννης Βούλγαρης, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Παρ’ όλη την αστάθεια η οποία εξακολουθεί να επικρατεί στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, μέσα από τη σκιαγράφηση των επιλογών του εκλογικού σώματος, προκύπτουν μεταξύ άλλων τα χαρακτηριστικά της τιμωρητικής ψήφου στα κόμματα που κυβέρνησαν σε συνθήκες κρίσης και της αύξησης των κομμάτων που επένδυσαν στην πόλωση. Αυτήν τη στιγμή, δεν γνωρίζουμε τον βαθμό συνοχής του ΣΥΡΙΖΑ, υπό το βάρος των κυβερνητικών ευθυνών. Μετά τον εκλογικό σεισμό του 2012, εν μέσω της κρίσης που επιμένει, είναι επισφαλείς οι προβολές του ελληνικού πολιτικού συστήματος στο μέλλον. Ο κυβερνητικός συνασπισμός ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ αποτελεί μια εντυπωσιακή συνέπεια της κρίσης. Οφείλει να εξετάσει κανείς, μέσα σε αυτές τις συνθήκες, πώς θα εξελιχθεί ο χώρος μεταξύ της κεντροδεξιάς και του ΣΥΡΙΖΑ.
Ηλίας Νικολακόπουλος, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Το δίλημμα «πρώτη φορά Αριστερά για την Ελλάδα και την Ευρώπη», το οποίο έθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, εν τέλει πέτυχε και οδήγησε στην αύξηση του εκλογικού του ποσοστού κατά 10% σε σύγκριση με τις εκλογές του Ιουνίου 2012. Η Βουλή των 7 κομμάτων, τα οποία χαρακτηρίζει τεράστια ιδεολογική απόκλιση, καταδεικνύει τον πολωμένο πολυκομματισμό του σημερινού πολιτικού συστήματος. Σημαντική παράμετρο αποτελεί η χαμηλή κομματική ταύτιση, καθώς μόλις το 55% των ψηφοφόρων των 7 κομμάτων δήλωσε ότι βρισκόταν κοντά στο κόμμα που είχε ψηφίσει πριν από λίγα λεπτά (exit polls). Πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για μια συγκυριακή ψήφο και από αυτό το στοιχείο θα καθοριστεί η συνέχεια.
Δημήτρης Μαύρος, MRB
Πριν από τις τελευταίες εκλογές, οι ψηφοφόροι δήλωναν ότι αισθάνονταν κατά σειρά: «απογοήτευση», «οργή», «φόβο» και «ντροπή». Το 72% θεωρούσε πως τίποτα δεν θα μπορούσε να αλλάξει την κατάσταση στη χώρα, αν προηγουμένως δεν άλλαζαν τα πράγματα στην Ευρώπη. Μετά τις εκλογές, οι ψηφοφόροι δήλωναν ότι αισθάνονταν κατά σειρά: «ελπίδα», «ανησυχία», «περηφάνια» και «αυτοπεποίθηση». Στον τομέα των κοινωνικών αξιών, το εκλογικό σώμα φαίνεται να κινείται μεταξύ της «αλλαγής» και του «εγώ». Ως προς την προσέγγιση των κομμάτων, ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται μεταξύ του «νέου» και του «συστήματος», η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ μεταξύ του «συστήματος» και του «παλιού», το Ποτάμι μεταξύ του «νέου» και του «αντισυστήματος», το ΚΚΕ και οι ΑΝΕΛ μεταξύ του «αντισυστήματος» και του «παλιού».
Στράτος Φαναράς, Metron Analysis
Στο ερώτημα των exit polls «ποια κυβέρνηση μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα στην οικονομία», το 39% είχε απαντήσει «μια κυβέρνηση Τσίπρα» και το 36% «μια κυβέρνηση Σαμαρά». Τα ποσοστά διαμορφώθηκαν σε 51% και 24%, αντίστοιχα, στο ερώτημα «ποια κυβέρνηση μπορεί να μειώσει τους φόρους». Μετά τις εκλογές καταγράφεται αλματώδης βελτίωση του δείκτη της «οικονομικής εμπιστοσύνης» της κοινής γνώμης, από το -48 στο -16. Φαίνεται να διακόπτεται η ανατροφοδότηση της κρίσης, από την πολιτική και κοινωνική της διάσταση. Προκύπτει λοιπόν μια κοινωνική δυναμική, η οποία όμως μένει να δείξει αν θα διατηρηθεί. Θα έλεγε κανείς ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προέβη εκ του αποτελέσματος σε μια εκλογική λεηλασία του κέντρου και της κεντροαριστεράς. Μοναδικό σταθερό κοινό της δεξιάς αποτελούν οι αγρότες. Την κεντροδεξιά ακολουθεί η ανώτερη τάξη, που έδινε βάρος στις μεταρρυθμίσεις. Η εργατική τάξη και οι μικρομεσαίοι παραμένουν πιστοί στην αριστερά.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
[email protected]
@VasKostoulas
