Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Το Brexit, η αλματώδης αύξηση του λαϊκισμού, αλλά και οι γεωπολιτικές εξελίξεις, κυρίως η πρόθεση του Ντόναλντ Τραμπ να αποδομήσει την Ε.Ε., προβληματίζουν έντονα τις Βρυξέλλες, το Βερολίνο, το Παρίσι και τις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη σημαντικών αλλαγών.
Σήμερα η Κομισιόν πρόκειται να δημοσιεύσει μια Λευκή Βίβλο, η οποία θα αποτελέσει τη βάση της συζήτησης που θα ξεκινήσει στις 25 Μαρτίου, στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής στη Ρώμη, όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συναντηθούν στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 60 χρόνια από τη σύσταση της σημερινής Ε.Ε. Στην παρούσα φάση οι αλλαγές θα επιχειρηθούν με τις 27 χώρες που θα απομείνουν μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, ωστόσο εάν δεν υπάρξει προθυμία, τότε οι 19 της Ευρωζώνης θα χαράξουν κοινή πορεία και όσοι θέλουν ακολουθούν. Η Ευρώπη των διαφορετικών ταχυτήτων, που αποτελούσε ταμπού εξαιτίας των αντιδράσεων του Ηνωμένου Βασιλείου, φαίνεται σήμερα ως μοναδική διέξοδος.
Η μόνη ελπίδα αποφυγής αυτού που μέχρι πριν από λίγα χρόνια έμοιαζε αδιανόητο, δηλαδή της κατάρρευσης της Ε.Ε., είναι η έμφαση στη βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη. Δεν είναι τυχαίο ότι η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ, αλλά και ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, που μέχρι πρότινος ήταν κατά μίας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων, έχουν βγει τώρα μπροστά και ζητούν τη γενίκευση της ρήτρας της συνθήκης για «ενισχυμένη συνεργασία» μεταξύ όσων θέλουν περαιτέρω ολοκλήρωση της Ε.Ε.
«Έχει παρέλθει πλέον η εποχή που κυριαρχούσε η άποψη ότι θα πρέπει να κάνουμε τα πάντα, όλοι μαζί» ανέφερε ο κ. Γιούνκερ πριν από λίγες μέρες σε φοιτητές βελγικού πανεπιστημίου, απαντώντας στο ερώτημα που ο ίδιος είχε θέσει νωρίτερα, σχετικά με το αν «θέλουμε να πάμε όλοι μαζί ή θα πρέπει αυτοί που θέλουν να προχωρήσουν να το κάνουν χωρίς να δημιουργήσουν πρόβλημα στους άλλους».
Η προετοιμασία έχει ξεκινήσει, ο κ. Γιούνκερ θα παρουσιάσει σήμερα στην Ευρωβουλή τη Λευκή Βίβλο με τις κεντρικές ιδέες της Κομισιόν για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Στόχος είναι να ληφθούν οριστικές αποφάσεις τον προσεχή Δεκέμβριο, στην τακτική Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., ενώ επιθυμία όλων είναι να αποφευχθεί η τροποποίηση της συνθήκης γιατί οι επικυρώσεις με δημοψηφίσματα σε ορισμένα κράτη-μέλη έχουν οδηγήσει στο παρελθόν σε δυσάρεστες εκπλήξεις.
Είναι προφανές ότι η Ε.Ε. έχει χάσει προ πολλού την επαφή με τους πολίτες. Δεν είναι τυχαίο πως όλα τα δημοψηφίσματα που έγιναν την τελευταία δεκαετία με θέμα την Ευρώπη εξελίχθηκαν σε ψήφο διαμαρτυρίας κατά των Βρυξελλών. Ακόμη και για άσχετα θέματα οι πολίτες ψήφιζαν αντίθετα, απλώς και μόνο για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για τον τρόπο λειτουργίας της Ε.Ε. H προσφυγική κρίση και η απαράδεκτη συμπεριφορά των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες σήκωσαν φράκτες, ξεχνώντας ότι κάποτε ήταν οι ίδιες πίσω από τον φράκτη του σοβιετικού μπλοκ, ήταν απλώς η σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει.
Με έναυσμα Brexit και Τραμπ
Το Brexit ήταν το «ηλεκτροσόκ», δηλαδή το χτύπημα για την Ε.Ε. και ταυτόχρονα η ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα και η εμφάνιση του Τραμπ η προειδοποίηση ότι οι αλλαγές πρέπει να γίνουν γρήγορα. Στις 25 Μαρτίου θα υπάρξει μια πρώτη δήλωση των «27» με τις κατευθυντήριες γραμμές, ενώ θα ακολουθήσουν διεξοδικές συζητήσεις με στόχο να υπάρξουν αποφάσεις στο τέλος του έτους. Την ίδια στιγμή που οι «27» θα διαπραγματεύονται με τους Βρετανούς το Brexit θα συζητάνε και μεταξύ τους για τις αλλαγές στη λειτουργία της Ε.Ε. Όσοι δεν ακολουθήσουν τώρα, εκ των πραγμάτων μετά από κάποια χρόνια θα υποχρεωθούν να αποχωρήσουν. Πολωνοί, Ούγγροι, Τσέχοι, Σλοβάκοι θα πρέπει να κάνουν την επιλογή τους, συνειδητοποιώντας ότι η Ε.Ε. δεν είναι μόνο διαρθρωτικά ταμεία και κοινοτικά κονδύλια, είναι και υποχρεώσεις, είναι και αλληλεγγύη. Σουηδοί και Δανοί επίσης θα πρέπει να πάρουν τις αποφάσεις τους. Πάντως, Βερολίνο, Παρίσι και Βρυξέλλες συμφωνούν ότι σε περίπτωση που δεν ακολουθήσουν όλες οι χώρες, οι 19 της ΟΝΕ είναι αποφασισμένες να προχωρήσουν μόνες τους.
Πέντε έγγραφα για πέντε τομείς
Η Λευκή Βίβλος θα περιλαμβάνει τους τομείς που θα πρέπει να γίνουν οι αλλαγές. Στη συνέχεια και μέχρι το τέλος Ιουνίου η Επιτροπή θα εγκρίνει πέντε έγγραφα με ανάλυση του κάθε τομέα, αλλά και σκέψεις για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Τα έγγραφα αυτά θα αναφέρονται στα εξής:
1. Στην κοινωνική διάσταση της Ευρώπης και σε έναν πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το έγγραφο αυτό έχει προγραμματιστεί για τον Απρίλιο.
2. Στον τρόπο αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπειών της παγκοσμιοποίησης. Το σχετικό έγγραφο αναμένεται να δημοσιοποιηθεί στα μέσα Μαΐου.
3. Στην εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης με βάση την έκθεση των προέδρων των πέντε θεσμικών οργάνων της Ε.Ε.
4. Στο μέλλον της στρατιωτικής συνεργασίας και της κοινής άμυνας της Ε.Ε. Το έγγραφο αναμένεται τον Ιούνιο.
5. Το μέλλον των ιδίων πόρων και η συνεισφορά των κρατών-μελών στον προϋπολογισμό της Ε.Ε.
Τα τρία στάδια ολοκλήρωσης της ΟΝΕ
Αναφορικά με τις αλλαγές που προωθούνται στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, η Κομισιόν στην πρότασή της που θα υποβάλει τον Μάιο θα βασίζεται στην έκθεση για την εμβάθυνση των προέδρων των πέντε θεσμικών οργάνων (Κομισιόν, Ευρωβουλή, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ΕΚΤ, Εurogroup).
Η έκθεση αυτή καθορίζει τρία διαφορετικά στάδια για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ:
- Στάδιο 1 ή «Εμβάθυνση στην πράξη» (1η Ιουλίου 2015 – 30 Ιουνίου 2017): χρήση των υφιστάμενων μηχανισμών και των ισχυουσών συνθηκών για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και της διαρθρωτικής σύγκλισης, την επίτευξη υπεύθυνων δημοσιονομικών πολιτικών, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της ζώνης του ευρώ, την ολοκλήρωση της χρηματοοικονομικής ένωσης και την ενδυνάμωση της δημοκρατικής λογοδοσίας.
- Στάδιο 2 ή «Ολοκλήρωση της ΟΝΕ»: δράσεις πιο εκτεταμένου χαρακτήρα με σκοπό μια πιο δεσμευτική διαδικασία σύγκλισης μέσω, π.χ., μιας δέσμης κοινά συμφωνηθέντων στόχων αναφοράς για τη σύγκλιση οι οποίοι θα μπορούσαν να λάβουν νομική μορφή, καθώς και τη μορφή ενός δημόσιου ταμείου (προϋπολογισμός Ευρωζώνης).
- Τελικό Στάδιο (το αργότερο έως το 2025): μόλις τεθούν πλήρως σε εφαρμογή όλα τα μέτρα, η βαθιά και ουσιαστική ΟΝΕ θα δημιουργήσει έναν χώρο σταθερότητας και ευημερίας για όλους τους πολίτες των κρατών-μελών της Ε.Ε. που συμμετέχουν στο ενιαίο νόμισμα, έναν χώρο ελκυστικό για τα άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να προσχωρήσουν, εφόσον είναι έτοιμα να το πράξουν.
Στη συζήτηση που θα ξεκινήσει για τις αλλαγές στην ΟΝΕ, η Ευρωβουλή έχει ήδη καταθέσει τη δική της συνεισφορά στη συζήτηση προτείνοντας μεταξύ άλλων και τα εξής: Τη σύσταση Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, την πρόβλεψη κοινού χρηματοδοτικού εργαλείου, καθώς και την εισαγωγή κώδικα με στόχο τη σύγκλιση στους τομείς της φορολογίας, της αγοράς εργασίας, της παραγωγικότητας και των επενδύσεων. Εκτός από την ΟΝΕ, η Ευρωβουλή έχει εγκρίνει άλλα δύο έγγραφα ως συνεισφορά στη συζήτηση, που θα ξεκινήσει το πρώτο για το μέλλον της Ε.Ε. και το δεύτερο για τους ιδίους πόρους.
