Του Στράτου Στρατηγάκη
Μαθηματικού – Ερευνητή
[email protected],
www.stadiodromia.gr
Είναι φυσιολογικό να ψάχνουν οι άνθρωποι ποια επαγγέλματα θα έχουν ζήτηση στο μέλλον. Αν κάποιος βρει και ακολουθήσει ένα επάγγελμα με καλές προοπτικές θα έχει λιγότερους κινδύνους στην επαγγελματική του ζωή. Ενώ το ενδιαφέρον για τα επαγγέλματα που θα έχουν ζήτηση είναι μεγάλο, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση, διότι ο κόσμος μας αλλάζει πολύ γρήγορα και απρόβλεπτα και μαζί του και τα επαγγέλματα.
Υπάρχουν δύο ομάδες στα επαγγέλματα του μέλλοντος: Αυτά που θα δημιουργηθούν στο μέλλον και αυτά που ήδη υπάρχουν αλλά θα έχουν αυξημένη ζήτηση στο μέλλον. Υπάρχουν ακόμη τα επαγγέλματα που θα έχουν ζήτηση στη χώρα μας, υπακούοντας στην τοπική ζήτηση.
Τα επαγγέλματα που θα δημιουργηθούν στο μέλλον είναι τα πιο επικίνδυνα στην πρόβλεψη, διότι συνδυάζεται η πραγματικότητα με τη φαντασία. Εδώ η απάντηση “δεν γνωρίζουμε” είναι η πιο ασφαλής. Αν πριν 15 χρόνια σας έλεγα ότι ένα από τα επαγγέλματα που θα έχουν μεγάλη ανάπτυξη είναι ο δημιουργός app, θα με ρωτούσατε τι είναι αυτό το app; Πάντα μου άρεσε να διαβάζω τις προβλέψεις για τα επαγγέλματα του μέλλοντος, αλλά 10 χρόνια μετά τη δημοσίευση της κάθε μελέτης, ώστε να γνωρίζω τι πραγματοποιήθηκε από τις προβλέψεις τους.
Το 2010 δημοσιεύτηκε η μελέτη The shape of jobs to come από το www.fastfuture.com. Στη μελέτη αναφέρονταν τα επαγγέλματα που θα ξεκινούσαν από το 2010 μέχρι το 2030. Στη λίστα με τα επαγγέλματα που θα ξεκινούσαν μέχρι το 2030 υπάρχουν οι χειρουργοί αύξησης μνήμης, οι διαστημικοί πιλότοι, τουριστικοί ξεναγοί στο διάστημα, οι κατασκευαστές μελών ανθρωπίνου σώματος, η αστυνομία καιρικών αλλαγών, οι προσωπικοί παρουσιαστές ειδήσεων, οι χρηματιστές χρόνου και άλλοι.
Κάποια από τα παραπάνω μπορεί να δημιουργηθούν, πιθανόν μετά το 2030, άλλα μπορεί όχι, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Μπορεί να τα διαβάζει κανείς με ενδιαφέρον, αλλά δεν είναι λογικό να στηρίξει τις επαγγελματικές του αποφάσεις σε τέτοιες μελέτες.
Τα επαγγέλματα που ήδη υπάρχουν, αλλάζουν, σύμφωνα με την εξέλιξη της κοινωνίας μας, και κάποια από αυτά θα έχουν μεγαλύτερη ζήτηση ενώ κάποια άλλα θα φθίνουν. Η τεχνολογία εισβάλει σε όλα τα επαγγέλματα και τα αναμορφώνει. Οι επαγγελματίες που δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις μένουν άνεργοι.
Ο μηχανικός αυτοκινήτων έχει ως ένα από τα εργαλεία της δουλειάς του το διαγνωστικό μηχάνημα. Αν δεν ξέρει να το χειριστεί δεν μπορεί να επισκευάσει κανένα αυτοκίνητο, τώρα πια. Ο εκπαιδευτικός έχει ως ένα εργαλείο της δουλειάς του τη χρήση υπολογιστή για την επικοινωνία με τους μαθητές, αλλά και για το μάθημα. Αν δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτό το εργαλείο δεν θα μπορεί να εργαστεί σωστά.
Φυσικά το ερώτημα που προκύπτει είναι αν τα μηχανήματα θα υποκαταστήσουν τους ανθρώπους. Η αυτοματοποίηση πόσο θα προχωρήσει; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα θα μας δώσει απαντήσεις για το μέλλον κάποιων επαγγελμάτων. Είναι λογικό ότι εργασίες επαναλαμβανόμενες που δεν απαιτούν κρίση και λήψη απόφασης είναι πολύ εύκολο να αντικατασταθούν από μηχανήματα. Οι υπάλληλοι στα διόδια δεν θα έχουν για πολύ καιρό ακόμη δουλειά. Η αυτόνομη οδήγηση, όμως, έχει πολύ δρόμο ακόμη μπροστά της μέχρι να αναπτυχθεί τόσο όσο να καταργήσει τις θέσεις εργασίας των επαγγελματιών οδηγών αυτοκινήτων, φορτηγών, πλοίων και αεροπλάνων.
Από την άλλη οι εργασίες που απαιτούν τη λήψη κάποιας απόφασης, την πρωτοβουλία του εργαζομένου δεν θα αντικατασταθούν γρήγορα από μηχανές, όσο και αν οι μηχανές μαθαίνουν μέσω της τεχνητής νοημοσύνης. Είναι σαφές ότι ο δάσκαλος δεν πρόκειται να αντικατασταθεί από κάποια διαδικτυακή πλατφόρμα. Η απομάκρυνση του δασκάλου από τους μαθητές του με τον κορονοϊό άφησε πολύ μεγάλα μαθησιακά κενά στους μαθητές. Ίσως στην εκπαίδευση ενηλίκων μπορεί να υποκατασταθεί ο εκπαιδευτής από μηχανή, για συγκεκριμένα μαθήματα, αλλά μέχρι εκεί.
Για να δούμε ποια επαγγέλματα θα έχουν αύξηση της απασχόλησης στο μέλλον, πρέπει να δούμε ποιες είναι οι ανάγκες της κοινωνίας και πού θα γίνουν οι επενδύσεις. Οι δυτικές κοινωνίες γερνούν με ταχύτατους ρυθμούς. Η χώρα μας έχει μείωση πληθυσμού, αφού οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις. Ταυτόχρονα αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής˙ οι άνθρωποι ζουν περισσότερα χρόνια και όσο περισσότεροι φθάνουν σε μεγαλύτερες ηλικίες τόσο μεγαλύτερη ανάγκη θα υπάρχει για ιατρική φροντίδα. Έτσι αναμένεται να χρειαστούν περισσότεροι επαγγελματίες υγείας. Από φροντιστές, νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές μέχρι γιατρούς θα χρειαστούμε στο μέλλον. Ο τομέας της υγείας αναμένεται, λοιπόν να έχει καλές προοπτικές.
Η Τεχνολογία γνωρίζει εκρηκτική ανάπτυξη, πρωτοφανή για τα ιστορικά δεδομένα της ανθρωπότητας. Εμπλέκεται πλέον με όλες τις επιστήμες. Από τους αρχαιολόγους μέχρι τους μηχανικούς αυτοκινήτων όλοι εργάζονται και με υπολογιστή. Φυσικά δημιουργεί και δικούς της δρόμους, μέσα από τα κινητά τα apps και πολλά άλλα πράγματα. Είναι, προφανές λοιπόν, ότι όσοι ασχοληθούν με την τεχνολογία έχουν αυξημένες ελπίδες να βρουν εργασία.
Η ενέργεια αλλάζει, καθώς υιοθετούνται όλο και περισσότερο οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και υπάρχει η τάση εγκατάλειψης των ορυκτών καυσίμων. Η αναμόρφωση του τρόπου παραγωγής ενέργειας θα φέρει νέες θέσεις εργασίας και θα καταργήσει παλιές. Είδαμε το παράδειγμα των λιγνιτικών εργοστασίων παραγωγής ρεύματος, που το κλείσιμό τους αφήνει χιλιάδες ανέργους. Η αναμόρφωση του τρόπου παραγωγής ενέργειας αποτελεί ένα υποσύνολο των μέτρων που πρέπει να ληφθούν για την κλιματική αλλαγή, που συνολικά θα γνωρίσει άνθηση ως προς τις επενδύσεις που θα γίνουν και, φυσικά, τις θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν.
Αυτοί οι τρεις τομείς αναμένεται να δημιουργήσουν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στο μέλλον. Σ’ αυτούς, όμως, τους τομείς οι επιχειρήσεις που θα δημιουργηθούν θα απασχολούν και άλλους εργαζόμενους, που, εκ πρώτης όψεως, δεν είναι προφανής η ύπαρξη τους. Μία εταιρεία ΑΠΕ, για παράδειγμα, χρειάζεται νομικό σύμβουλο, λογιστή, οικονομικό διευθυντή, τμήμα μάρκετινγκ, εκπαιδευτές και πολλά άλλα πέρα από μηχανικούς, όπως όλες οι επιχειρήσεις.
Κάποιοι κάνουν απλοποιήσεις που είναι πολύ επικίνδυνες. Ένας πατέρας μου είπε ότι τώρα, που θα ανακαλυφθούν πετρέλαιο και φυσικό αέριο, θα χρειαστούν μηχανικοί ορυκτών πόρων, οπότε αυτό το επάγγελμα θα έχει μεγάλη ζήτηση. Τώρα οι βάσεις αυτών των σχολών είναι πολύ χαμηλές, οπότε είναι μια καλή ευκαιρία για το γιο του. Πιστεύω ότι τέτοιες σκέψεις δεν μπορεί να είναι αιτία επιλογής σπουδών, ακριβώς λόγω του απρόβλεπτου της εποχής μας.
Η οικονομία της Ελλάδας πώς θα αναπτυχθεί; Από αυτή την ανάπτυξη θα εξαρτηθεί το είδος και η ποιότητα των θέσεων εργασίας που θα αναπτυχθούν. Αν συνεχίσουμε με τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού δεν θα χρειαστούμε επιστήμονες. Θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης, με θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης και αμοιβής. Αν η οικονομία μας εξελιχθεί διαφορετικά θα χρειαστούμε περισσότερους επιστήμονες. Ο στόχος της ΕΕ για το 2030 είναι πάνω από το 45% των νέων ηλικίας 25-34 ετών να είναι πτυχιούχοι. Τον στόχο σχεδόν τον πιάνουμε, αλλά αν αυτοί οι πτυχιούχοι θα βρουν δουλειά πάνω σ’ αυτό που σπούδασαν εξαρτάται από την εξέλιξη της οικονομίας μας.
Είναι ευχάριστο, λοιπόν, να διαβάζουμε τις προβλέψεις για τα επαγγέλματα του μέλλοντος, αρκεί να μην επιλέγουμε σπουδές με βάση τα συμπεράσματά τους, διότι οι προβλέψεις είναι προβλέψεις και όχι βεβαιότητες. Ας μην ξεχνάμε το πιο σημαντικό: τα επαγγέλματα του μέλλοντος θα δημιουργηθούν… στο μέλλον.
