Πολλοί προσμένουν την περίοδο των εορτών, με ανυπομονησία και τη θεωρούν ως την πιο ευχάριστη στιγμή του χρόνου, για επανασύνδεσή με αγαπημένους τους ανθρώπους. Ωστόσο, αυτή η περίοδος, γεμάτη από οικογενειακή θαλπωρή, κοινωνικές εκδηλώσεις, δώρα, γεύσεις, μυρωδιές και πολλές ευχές που αναμφισβήτητα μεταφέρουν το εσωτερικό αίτημα για χαρά και αγάπη, κατά τη διάρκεια των ογκολογικών θεραπειών, μπορεί να προκαλέσει ευερεθιστότητα και θλίψη, η οποία εκδηλώνεται με ένα ανάμικτο συναίσθημα άγχους και λύπης.
Σαράντα ιατροί, από είκοσι εννέα κέντρα, που ασχολούνται καθημερινά με τον καρκίνο, δημιούργησαν ένα διαδικτυακό βιβλιαράκι, με πρακτικούς τρόπους, βελτίωσης της ποιότητας ζωής, των ασθενών, αυτές τις άγιες ημέρες. Διατίθεται δωρεάν διαδικτυακά μέσω της ιστοσελίδας του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου Κρήτης, στο σύνδεσμο https://www.pagni.gr/mycode/pdf/eortes2022.pdf. Το βιβλιαράκι δημιουργήθηκε με την ευγενική στήριξη της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ), του Συλλόγου στήριξης ασθενών με νεοπλασματική νόσο-ΕΥ ΖΩ με τον καρκίνο, της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (Παραρτήματος Χανίων), της Ελληνικής Εταιρείας Επιστημόνων Εργαζομένων Ακτινοθεραπείας και της Διοίκησης του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου Κρήτης.
Ας δούμε κάποιες προτάσεις…
Προσπαθήστε να είστε ο εαυτός σας, ζώντας τη στιγμή, και αποφύγετε να σκέφτεστε αρνητικά ή διαρκώς την πάθησή σας.
Ρωτήστε τον γιατρό σας για τις πιθανές παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει η νόσος ή η θεραπεία σας. Είναι αγχωτικό να ψάχνετε αυτές τις ημέρες φαρμακείο. Φροντίστε να έχετε προμηθευτεί τα κατάλληλα φάρμακα. Τα πιο συνηθισμένα φάρμακα που μπορεί να σας χρησιμεύσουν είναι τα παυσίπονα, αντιεμετικά, αντιδιαρροικά και σκευάσματα για τη δυσκοιλιότητα. Ενημερωθείτε τι μπορεί να σας χρησιμεύσει και προμηθευτείτε το.
Ρωτήστε τον γιατρό σας εάν είστε ανοσοκατασταλμένος. Κάποιοι λαθεμένα πιστεύουν πως λόγω της θεραπείας τους, έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν τις κοινωνικές συναναστροφές. Όμως δεν το προκαλούν όλες οι χημειοθεραπείες, ακτινοθεραπείες ή άλλες αντικαρκινικές αγωγές. Μην στερηθείτε άσκοπα την παρέα αγαπημένων σας προσώπων.
Μην απομονωθείτε! Προσπαθήστε να είστε κοινωνικά και σωματικά δραστήριοι, ακόμη και αν δεν έχετε πολύ όρεξη για αυτό. Κρατήστε την πόρτα, το τηλέφωνό και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανοιχτά. Παραμείνετε έστω και διαδικτυακά ενεργοί και κοινωνικοί, κατεβάστε εφαρμογές και εγγραφείτε σε ομάδες όπου μπορείτε να ανταλλάσσετε πληροφορίες και κάνετε νέες γνωριμίες με ανθρώπους που σας καταλαβαίνουν. Σε ορισμένες εφαρμογές, μπορείτε να πιείτε ένα εικονικό ποτό με τον φίλο σας ή παίξτε ένα διαδικτυακό παιχνίδι.
Εστιάστε στο παρόν και μιλήστε για τα συναισθήματά σας με ανθρώπους που εμπιστεύεστε, συγκινηθείτε και εάν νιώσετε την ανάγκη κλάψτε πιο έντονα. Αν σας κάνει καλό να μοιραστείτε το πρόβλημά σας, κάντε το, απλά ίσως σας κάνει καλό να είστε όσο το δυνατόν πιο σύντομοι, για να χαρείτε το υπόλοιπο της ημέρας.
Αγκαλιάστε όσο το δυνατόν πιο συχνά, τους δικούς σας ανθρώπους η/και το κατοικίδιό σας.
Πείτε τους εάν υπάρχει κάτι που χρειάζεστε και εάν μπορούν να κάνουν κάτι για να σας βοηθήσουν. Π.χ. να αγοράσουν κάποια δώρα ή να στείλουν κάποια ευχετήρια κάρτα σε κάποιον δικό σας που είναι μακριά σας.
Καθαρίστε και τακτοποιείστε το σπίτι και τον κήπο σας ή ζητήστε να σας βοηθήσουν. Εάν είναι εφικτό, αλλάζετε δωμάτιο ή τη διακόσμηση του δωματίου που περνάτε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας.
Αναλάβετε το στολισμό του σπιτιού σας. Αν είστε κουρασμένοι, κάντε τη διακόσμηση πιο διασκεδαστική, μαζεύοντας φίλους και συγγενείς για να σας βοηθήσουν και εσείς απολαύστε την παρέα τους.
Εάν δεν σας αρέσει η νέα εικόνα του σώματός σας, προσπαθήστε να ενισχύσετε την αυτοπεποίθηση σας, με τους ακόλουθους τρόπους.
- Να κάνετε ντους με το αγαπημένο σας αφρόλουτρο και σαμπουάν.
- Καλέστε μια κομμώτρια ή/και αισθητικό στο σπίτι να σας περιποιηθεί.
- Να φορέσετε καθαρά ρούχα και παπούτσια.
- Βάλτε μακιγιάζ, την κολώνια και το after shave σας.
Σκεφτείτε ποια είναι τα αγαπημένα σας φαγητά, γλυκά, ροφήματα και ποτά. Ετοιμάστε έναν κατάλογο με τα υλικά που χρησιμεύουν για την προετοιμασία τους. Ζητήστε από το γιατρό σας να σας σημειώσει ποια υλικά επιτρέπονται και σε ποια ποσότητα.
Εάν κάποιο υλικό δεν επιτρέπεται ρωτήστε με ποιο άλλο θα μπορούσατε να το αντικαταστήσετε.
Ενημερωθείτε ποιο εστιατόριο, ζαχαροπλαστείο, θέατρο, σινεμά ή καφετέρια, θα παραμείνει ανοιχτό κοντά σας.
Κάποιες θεραπείες μπορεί να προκαλέσουν διαφορετική γεύση στα τρόφιμα (π.χ. μεταλλική γεύση). Αλλάξτε μάρκα νερού, δοκιμάστε την προσθήκη κάποιων μπαχαρικών.
- Αποπειραθείτε να δοκιμάσετε νέες συνταγές αλμυρών, γλυκών ή και ροφημάτων/ποτών από άλλους νομούς της Ελλάδος ή από άλλες χώρες του κόσμου.
- Δοκιμάστε διαφορετικές ελληνικές συνταγές (από αυτές που φτιάχνατε έως και σήμερα) από κουραμπιέδες, μελομακάρονα, ξεροτήγανα, βασιλόπιτα, χριστόψωμο κτλ.
- Τολμήστε να ακολουθήσετε εορταστικές συνήθειες από άλλους λαούς. Κάποια παραδείγματα είναι τα ακόλουθα: α) Στόλεν Γερμανίας (είδος ψωμιού από ξερά φρούτα, ξηρούς καρπούς και άχνη ζάχαρη), β) Brunsli Ελβετίας (σοκολατένια μπισκότα, με κανέλα, γαρύφαλλο και κρυσταλλική ζάχαρη στην επιφάνειά τους), γ) Banketstaaf Ολλανδίας (αμυγδαλωτό τυλιγμένο σε ζύμη και μαρμελάδα πορτοκάλι), δ) Truchas de Navidad, Κανάριων νησιών (πιτούλες σε σχήμα μισοφέγγαρου με γέμιση από γλυκοπατάτα και αμύγδαλο)κτλ. Καλό είναι να κάνετε μια αναζήτηση στο διαδίκτυο για να βρείτε όποια συνταγή σας ευχαριστεί περισσότερο και έχει τα επιτρεπόμενα υλικά.
Υιοθετείστε εορταστικές συνήθειες άλλων λαών.
- Η Ισλανδία έχει ένα ξεχωριστό έθιμο, το Jolabokaflod ή «χριστουγεννιάτικη βιβλιοπλημμύρα». Οι οικογένειες στην Ισλανδία ανταλλάσσουν τα χριστουγεννιάτικα δώρα τους την παραμονή των Χριστουγέννων. Τα δώρα τους είναι βιβλία, τα οποία στη συνέχεια τα μέλη της οικογένειας διαβάζουν μαζί πίνοντας ζεστό κακάο.
- Διοργανώστε μια γιορτούλα με φόρμες ή πιτζάμες. Φορώντας ρούχα που δεν μας πιέζουν, όλοι είμαστε πιο χαλαροί.
- Παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια (π.χ. σκάκι, τάβλι), τραγουδήστε εύθυμα τραγούδια, χορέψτε και μην φοβάστε να γιορτάσετε, καθορίζοντας το πρόγραμμά σας με γνώμονα το ερώτημα «τι είναι σημαντικό για μένα» και «τι με κάνει να νιώθω καλά».
Μην αλλάζετε καθημερινές αγαπημένες συνήθειες που σας χαλαρώνουν, όπως η γυμναστική, λόγω των αργιών. Μπορείτε να ψάξετε για εορταστικό ωράριο γυμναστηρίων ή εναλλακτικούς τρόπους εκγύμνασης (π.χ. από το youtube) για αυτές τις μέρες!
Το χιούμορ κάνει καλό! Βρείτε έξυπνα ανέκδοτα, ευχάριστες ταινίες και βιβλία, που θα σας φτιάξουν τη διάθεση.
Διαβάστε ενδιαφέροντα βιβλία (και ηχητικά e-books).
Παρακολουθήστε συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις (στην τηλεόραση), ή πραγματοποιείστε επισκέψεις σε μουσεία (υπάρχουν και οι εικονικές).
Κάντε δώρα έκπληξη στον εαυτό σας και στους αγαπημένους σας, έχοντας κάνει διαδικτυακά τις αγορές σας. Είναι πολύ βολική η παραλαβή στο σπίτι σας, μέσω ταχυμεταφορών.
Απολαύστε ένα χαλαρωτικό μασάζ ή περιποίηση χεριών και ποδιών. Θα μπορούσαν να προστεθούν η ρεφλεξολογία και η γιόγκα, με σκοπό τις διατάσεις και την χαλάρωση του σώματος..
Ταξιδέψτε! Είτε πρόκειται για μια μικρή διαδρομή με το αυτοκίνητο είτε για το ταξίδι των ονείρων σας, μην χάσετε το εορταστικό σκηνικό!
Εάν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν να βγείτε μια βόλτα έξω με τα πόδια ή το αυτοκίνητο στο στολισμένο χριστουγεννιάτικο τοπίο για να απολαύσετε τον χριστουγεννιάτικο στολισμό!
Να βρεθείτε με παλιούς/νέους φίλους, να πιείτε ή να φάτε κάτι ζεστό στο φαντασμαγορικό χριστουγεννιάτικο περιβάλλον.
Εάν έχετε καιρό να συναντήσετε ή να επικοινωνήσετε με κάποιον αγαπημένο σας γνωστό, μη διστάσετε να το κάνετε.
Φλερτάρετε ή μη φοβηθείτε να ερωτευτείτε! Η περίοδος των γιορτών είναι περίοδος έκρηξης συναισθημάτων και πολύ καλή ευκαιρία για νέες γνωριμίες μέσω των πολλαπλών συναντήσεων που περιλαμβάνουν αυτές οι μέρες.
Βρείτε την ευκαιρία να ευχαριστήσετε τους οικείους σας για την αγάπη και την φροντίδα τους.
Αν νιώσετε την ανάγκη να ζητήσετε συγνώμη από κάποιο άτομο, ίσως οι γιορτινές αυτές ημέρες είναι η καταλληλότερη περίοδος.
Προσευχηθείτε με τον τρόπο που σας ταιριάζει καλύτερα. Μέσα από την προσευχή μπορείτε να εξωτερικεύσετε τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας.
Κάντε πράξεις ή σκέψεις που σας βοηθούν να χαλαρώσετε και κυρίως να αποκτήσει νόημα η ζωή σας και ώθηση προς τα εμπρός. Μπορείτε να εστιάσετε την προσοχή σας σε:
- Φροντίδα της φύσης (φυτέψτε κάποιο δέντρο), εάν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.
- Αύξηση της δημιουργικότητας (π.χ. μέσω χειροτεχνίας, φτιάξτε κάρτες).
- Εθελοντισμό-Καλλιέργεια της ενσυναίσθησης. Δώστε συμβουλές σε ευπαθείς ομάδες που το έχουν ανάγκη ή δωρεά ρούχων ή βιβλίων σε ομάδες προσφύγων ή στην εκκλησία, κινήσεις που θα κάνουν τους ασθενείς να αισθανθούν χρήσιμοι και θα νιώσουν το αίσθημα της συνεισφοράς.
Θερμές ευχές για όμορφες γιορτές, από όλους τους συγγραφείς:
Μαρία Τόλια1, Antonios Dakanalis2, Davide Mauri3, Γεωργία Μηλάκη4, Μαρία Παρασκευά5, Δημήτριος Ματθαίος5, Νικόλαος Χαραλαμπάκης6, Δημήτριος Σχίζας7, Νικόλαος Τσουκαλάς8, Αντώνιος Βαρβέρης1, Χρυσόστομος Αντωνιάδης1, Αναστασία Φασουλάκη1, Αρετή Γκανταίφη9, Ιωάννης Κοκάκης10, Konstantinos Kamposioras11, Δημήτριος Μαυρουδής12, Ζένια Σαριδάκη13,14,15, Ηλιάδα Μπομπολάκη16, Γεωργία Σφακιωτάκη16, Γεώργιος Χαλκιαδάκης17, Στυλιανός Κτενιαδάκης17, Κωνσταντίνα Μπόνιου9,18, Γεώργιος Κουκουράκης18,19, Ξενοφών Βακάλης18,20,21, Ευτυχία Μόσα19, Νικόλαος Βαρδάκης12, Γιάννης Σουγκλάκος12, Εμμανουήλ Προκοπάκης22, Αλέξανδρος Καρατζάνης22, Ιωάννης Στουπής23, Παντελεήμων Κουντουράκης24, Κωνσταντίνος Λασιθιωτάκης25, Eelco de Bree25, Ανθή Μηλιάδου19, Ελένη Παπαδάκη26, Ευτυχία Στειακάκη27, Andreas Koulouris28, Kathi Apostolidis29,30
1Τμήμα Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης; 2School of Medicine and Surgery, University of Milano-Bicocca, Monza; 3Ογκολογική Κλινική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων; 4Ογκολογική Κλινική, Creta Interclinic, Ηράκλειο; 5Ογκολογική Κλινική, Γενικό Νοσοκομείο Ρόδου, Ρόδος; 6Ογκολογική Κλινική, Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Μεταξά, Πειραιάς; 7Α’ Χειρουργική Κλινική, Λαϊκό Γενικό Νοσοκομείο, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα; 8Ογκολογική Κλινική 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, Αθήνα; 9Κλινική Ακτινοθεραπείας, Θεαγένειο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο, Θεσσαλονίκη, 10Α’ Εργαστήριο Ακτινολογίας, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αρεταίειο, Αθήνα; Department of Medical Oncology, 11The Christie NHS Foundation Trust, Manchester, United Kingdom; 12Ογκολογική Κλινική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Κρήτης, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης; 13ΔΣ Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ); 14Α᾽ Ογκολογική Κλινική Metropolitan Hospital Αθήνα; 15Ογκολογικό Τμήμα “Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ”, Ηράκλειο Κρήτης; 16Ογκολογική Κλινική, Γενικό Νοσοκομείο Χανίων, Κρήτης,17Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Κρήτης, 18ΔΣ Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, 19Κλινική Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Αγ. Σάββας, Αθήνα; 20ΔΣ Ελληνική Εταιρεία Επιστημόνων Εργαζομένων Ακτινοθεραπείας; 21Ακτινοθεραπευτικό Τμήμα, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών; 22ΩΡΛ Κλινική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης; 23Ογκολογική Κλινική Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο Ρεθύμνου, 24Ογκολογική Κλινική, Mediterranean Hospital of Cyprus, 25Χειρουργική Κλινική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Κρήτης, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης; 26Αιματολογική Κλινική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Κρήτης, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης; 27Κλινική Αιματολογίας-Ογκολογίας Παίδων, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Κρήτης, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης; 28Thoracic Oncology Center, Theme Cancer, Karolinska University Hospital, Stockholm, Sweden 29Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου ΕΛΛ.Ο.Κ.; 30European Cancer Patient Coalition, Brussels, Belgium.
Επιπλέον χρήσιμη βιβλιογραφία
1. 13 ways to help someone with cancer during the holidays | MD Anderson Cancer Center. Laura Nathan-Garner
2.https://www.cbsnews.com/news/what-not-to-say-to-a-cancer-patient-at-the-holidays/Joe Taravella
3. Isolation and Cancer – Tips for Christmas – War οn Cancer.
4. Mauri D, et al. Interior Design: A New Perspective in Supportive Care of Patients with Acute Onset of Debilitating Diseases. Palliat Med Rep. 2021 Dec 27;2(1):365-368. doi: 10.1089/pmr.2021.0031.
5. https://www.mdanderson.org/
