Τα χρήματα, από τους φόρους μας, που επενδύει το κράτος στην Εκπαίδευση αποτελούν μία ένδειξη της αξίας που δίνουν στην Εκπαίδευση της επόμενης γενιάς οι εκάστοτε κυβερνώντες. Φυσικά τα χρήματα από μόνα τους δεν αρκούν για να έχουμε καλή Εκπαίδευση, αλλά σίγουρα χωρίς χρήματα δεν μπορούμε να έχουμε Εκπαίδευση.
Η αλήθεια είναι ότι η προηγούμενη δεκαετία πέρασε άσχημα για τη χώρα μας: οικονομική κατάρρευση και μνημόνια. Μόλις τελείωσαν αυτά ήρθε ο covid-19 και πριν τελειώσουμε με αυτόν άρχισε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Χωρίς ανάσα, λοιπόν, για περισσότερο από μια δεκαετία. Οι επιπτώσεις στην Εκπαίδευση ήταν πάρα πολλές. Ας ξεκινήσουμε από τις Οικονομικές. Η χρονιά με τα λιγότερα χρήματα για την Εκπαίδευση ήταν, αναμφισβήτητα, το 2015, με το 2016 να ακολουθεί από κοντά. Ήταν τα δύο μοναδικά χρόνια που οι συνολικές δαπάνες για την Εκπαίδευση από τον τακτικό προϋπολογισμό και τις δημόσιες επενδύσεις ήταν μικρότερες από 5 δις ευρώ, όπως βλέπουμε στο διάγραμμα. Δυστυχώς η ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών δεν έχει στοιχεία παλαιότερα του 2005. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε ποια ήταν η κατάσταση και λίγο παλαιότερα.
Η χρονιά με τις περισσότερες επενδύσεις στην Εκπαίδευση ήταν το 2010, με τον προϋπολογισμό του να κατατίθεται στο τέλος του 2009, τότε που λεφτά υπήρχαν. Σχεδόν τα 9 δις άγγιξε η επένδυση στην Εκπαίδευση το 2010 (για την ακρίβεια 8,953 δις). Έχουμε, λοιπόν, μία μεταβολή από τα 8,953 δις το 2010 μέχρι τα 4,805 δις το 2015. Είναι σχεδόν τα μισά χρήματα που κόπηκαν σε μόλις 5 χρόνια˙ για την ακρίβεια η χρηματοδότηση μειώθηκε κατά 46,33%. Φαντάζει απίθανο αλλά ήταν η πραγματικότητα. Βέβαια τα 8,953 δις ήταν η μεγαλύτερη τιμή που επενδύθηκε ποτέ στην Εκπαίδευση, αλλά από το 2005 μέχρι το 2012 ποτέ δεν μειώθηκε η χρηματοδότηση κάτω από 6,2 δις. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι το 2015 και 2016 οι περικοπές ήταν πολύ μεγάλες.
Που βρισκόμαστε τώρα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια; Δεν έχουμε φτάσει ακόμη τις επενδύσεις που γίνονταν το 2005, όταν επενδύθηκαν 6,303 δις στην Εκπαίδευση. Φέτος στον προϋπολογισμό του 2023 περιλαμβάνονται δαπάνες 6,080 δις. Είμαστε χειρότερα και από το 2012, όταν οι επενδύσεις στην Εκπαίδευση ήταν 6,2 δις. Είμαστε καλύτερα από τις χρονιές 2013 έως και 2022, όταν οι επενδύσεις ήταν κάτω από τα 6 δις. Πρόκειται για τις δαπάνες από τον τακτικό προϋπολογισμό και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Φυσικά το φετινό ποσόν, ακόμη και αν είναι μεγαλύτερο αριθμητικά, δεν έχει σχέση με τα χρήματα των προηγούμενων ετών, διότι τώρα έχουμε υψηλό πληθωρισμό. Έχουμε, δηλαδή, μια δεκαετία μεγάλης ένδειας στην Εκπαίδευση και προσπαθούμε σιγά – σιγά να ανακάμψουμε, με συνεχή αύξηση των επενδύσεων στην Εκπαίδευση από το 2017 και μετά. Σκοπός μας να φτάσουμε στην χρηματοδότηση της Εκπαίδευσης που είχαμε τα παλιά χρόνια, που ήταν έτσι κι αλλιώς μικρή. Μέχρι το 2010 προσπαθούσαμε να φτάσουμε τα χρήματα που δαπανούσαν οι άλλες χώρες της ΕΕ, τώρα προσπαθούμε να φτάσουμε εκεί που ήμασταν το 2010.
Οι επιπτώσεις στην Εκπαίδευση της δεκαετίας της κρίσης ήταν πάρα πολλές. Η δεκαετία χωρίς διορισμούς εκπαιδευτικών δημιούργησε ένα ηλικιακό κενό στους εκπαιδευτικούς και αύξησε κατά πολύ το μέσο όρο της ηλικίας τους. Δεν υπάρχουν νέοι εκπαιδευτικοί στα σχολεία, που μπορεί να φέρουν έναν αέρα ανανέωσης. Αυτό σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατία που σκοτώνει το μυαλό, κάνουν όλο το σύστημα εξαιρετικά δυσκίνητο και αντίθετο σε οποιαδήποτε αλλαγή.
Τα θέματα των υποδομών, της συντήρησης και της καθαριότητας έχουν άμεση σύνδεση με τη χρηματοδότηση. Η έλλειψή της έφερε τους σοβάδες να πέφτουν στα κεφάλια των μαθητών, τα κτήρια που καταστρέφονται χωρίς την απαραίτητη συντήρηση. Αν δεν γίνει η συντήρηση στην ώρα της οι φθορές προχωρούν και μετά η αποκατάστασή τους είναι πολύ ακριβότερη. Η καθαριότητα είναι το μόνο θέμα που βελτιώθηκε, εξαιτίας του covid-19.
Στο Παγκόσμιο Κύπελο του Κατάρ εντυπωσιάστηκε η παγκόσμια κοινή γνώμη από τους Ιάπωνες φιλάθλους, που μάζευαν τα σκουπίδια τους στο τέλος κάθε αγώνα. Η αλήθεια είναι ότι αυτό αποτελεί μέρος της Εκπαίδευσής τους. Στα σχολεία τους δεν υπάρχουν καθαριστές˙ τα παιδιά καθαρίζουν μόνα τους όλο το σχολείο. Μπορώ να φανταστώ κάποιες Ελληνίδες μαμάδες να αρνούνται να αφήσουν τα παιδιά τους να καθαρίσουν το σχολείο, θεωρώντας το υποτιμητικό για τα βλαστάρια τους. Πόσο καλά θα μάθαιναν να σέβονται το δημόσιο χώρο, όχι μόνο το σχολείο τους, τα παιδιά από μικρή ηλικία αν ήταν μέσα στην κουλτούρα μας αυτό. Το διαπιστώσαμε με τους Ιάπωνες φιλάθλους στο μουντιάλ.
Υποδομές δεν είναι μόνο τα κτήρια. Είναι και οι υπολογιστές, τα εργαστήρια, η σύνδεση στο internet, το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, που είναι εγκαταλελειμμένα και λόγω των πολύ μεγάλων περικοπών χρηματοδότησης που έγιναν την προηγούμενη δεκαετία, αλλά και λόγω της αδιαφορίας των εκάστοτε Υπουργών. Ευτυχώς οι εκπαιδευτικοί έσωσαν το σύστημα στη διάρκεια της πανδημίας, κάνοντας τα μαθήματα από το σπίτι τους, διότι διαφορετικά θα ήταν αδύνατο να έχουμε τηλεκπαίδευση. Η εκπαίδευση στους υπολογιστές δεν μπορεί να γίνει σωστά, με τα παμπάλαια μηχανήματα και τις αργές ταχύτητες στο internet. Δεν μπορούν να εργαστούν οι μαθητές στις τάξεις τους με ψηφιακά μέσα αφού διαθέτουν μία ή δύο παροχές ρεύματος η κάθε τάξη. Ούτε συζήτηση, λοιπόν, για πολυμέσα και διδασκαλία με υπολογιστή μέσα στις τάξεις. Όσο για τα εργαστήρια φυσικών επιστημών, που είναι απαραίτητα στη διδασκαλία της φυσικής και της χημείας υπάρχουν στα χαρτιά και στηρίζονται στο φιλότιμο όσων έχουν για τη λειτουργία τους. Τα αποτελέσματα των προαγωγικών εξετάσεων, με την τράπεζα θεμάτων, έδειξαν το μεγάλο πρόβλημα στη φυσική και τη χημεία.
Οι περικοπές που έγιναν στην Εκπαίδευση ήταν σοκαριστικές. Μας πήγαν πολλά χρόνια πίσω. Η προσπάθεια να καλυφθεί το χαμένο έδαφος είναι δύσκολη. Από αυτήν, όμως, θα κριθεί το μέλλον των παιδιών μας.
