Το σχέδιο του διαπρεπούς καθηγητού Κων. Καραθεοδωρή για την ίδρυση του Πανεπιστημίου Σμύρνης: «Φως εξ Ανατολών», που προκύπτει από έρευνα της πρώην καθηγήτριας του Ε.Μ.Π. κ. Χριστίνας Φίλη, μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας της Ιστορίας των Επιστημών, παρουσιάστηκε χθες, Πέμπτη, από τον ακαδημαϊκό και πρώην πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών κ. Αντώνη Κουνάδη, σε Δημόσια Συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία παρέστησαν εκτός από τους ακαδημαϊκούς, πλήθος πανεπιστημιακών καθηγητών και πνευματικών προσωπικοτήτων. Και σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, το 2023 θα εορτασθούν τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Κ. Καραθεοδωρή και από το Νομισματοκοπείο θα κυκλοφορήσει νόμισμα των 2 ευρώ με τη μορφή του.
Με στοιχεία αποκάλυψε ο κ. Κουνάδης ότι το μεγάλο σχέδιο για τη δημιουργία του Πανεπιστημίου Σμύρνης από τον Καραθεοδωρή, που θα ήταν πηγή γνώσεων για τους νέους του Μικρασιατικού Ελληνισμού, δόθηκε στον τότε πρωθυπουργό και φίλο του Ελευθέριο Βενιζέλο, που είχαν γνωριστεί νεαροί στην Κρήτη. Συναντήθηκαν στο Παρίσι το 1919 και ο Βενιζέλος πείστηκε και δέχτηκε την πρότασή του. Ο νόμος 2251/1-12-1920, Περί Οργανώσεως και Λειτουργίας του Ελληνικού Πανεπιστημίου της Σμύρνης, που υπογράφεται από τον Βασιλιά Αλέξανδρο, εγκρίθηκε ομόφωνα από τη Βουλή, ενώ κυρώθηκε και το δωρητήριο που υπέγραψε στο Παρίσι ο Βενιζέλος με τον βαθύπλουτο Έλληνα Σταύρο Παλαντζή, που δέχθηκε να συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση του Πανεπιστημίου με 2.000.000 φράγκα και στη λειτουργία του με ετήσια χορηγία 250.000 φράγκων.
Όπως τόνισε ο κ. Κουνάδης, προθυμία για την υποστήριξη της πρότασης του Καραθεοδωρή έδειξαν διαπρεπείς πανεπιστημιακοί καθηγητές, καθώς και η πασίγνωστη για τη φιλοπατρία της Πηνελόπη Δέλτα, της οποίας ο σύζυγος, Στέφανος, ήταν ανιψιός του Καραθεοδωρή και γνωρίζονταν από παλιά, θα στήριζε το έργο με κάθε προσπάθεια. Παρόμοια στήριξη έδειξαν και άλλες μεγάλες προσωπικότητες.
Στο υπόμνημα που κατέθεσε ο Καραθεοδωρή για την ίδρυση του Πανεπιστημίου πρότεινε η επίσημη γλώσσα να είναι η ελληνική, πρέπει οι υποψήφιοι να την κατέχουν σε ικανοποιητικό βαθμό, ενώ θα πρέπει να διαθέτει και κατάλληλο κατάλυμα όπου θα διαμένουν οι 17χρόνοι σπουδαστές. Πιστός ο Καραθεοδωρή στην αρχαιοελληνική προτροπή «φιλοκαλούμεν μετ’ ευτελείας», θεωρεί ότι οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να είναι εντελώς σύγχρονες και όχι πολυτελείς και τα διδασκόμενα μαθήματα πρέπει να είναι υποχρεωτικά για όσους θέλουν να αποκτήσουν ένα συγκεκριμένο δίπλωμα.
Με διάταγμα της ΄Υπατης Αρμοστείας, το οποίο εκδόθηκε την 1-12-1920, ιδρύεται το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης στην Ιωνία. Στη σφραγίδα του Πανεπιστημίου, «Φως εξ Ανατολών», αποτυπώνεται το τετράδραχμο του 5ου αιώνα της Αλικαρνασσού, ενώ στην πίσω μεριά απεικονίζεται ο Θεός Απόλλων, ο οποίος δυστυχώς δεν μπόρεσε ποτέ να φωτίσει! Το εκπληκτικό σέ σύλληψη και μοναδικό στον κόσμο αυτό Πανεπιστήμιο παρέμεινε μόνο ένα όραμα, ένα ίδρυμα υπαρκτό μόνο στα χαρτιά.
Στις αρχές Φεβρουαρίου ο Καραθεοδωρή έγκαιρα είχε διαισθανθεί τη δυσμενή εξέλιξη αυτού του εγχειρήματός του, λόγω της επερχόμενης καταστροφής που έβαζε τέλος στη Μικρασιατική Ρωμιοσύνη και στους 30 αιώνες Ελληνισμού στο Αιγαίο κι εγκαταλείπει τη Σμύρνη. Φεύγει και διδάσκει ως καθηγητής σε Γερμανικά Πανεπιστήμια (Βόννης, Ανόβερου, Breslau, Γοτίγγης, Βερολίνου, Μονάχου).
Ο τότε πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη, George Horton, στο βιβλίο που μεταφράστηκε στα Ελληνικά με τίτλο «Αναφορικά με την Τουρκία», υπογραμμίζει: «Ένας από τους τελευταίους Έλληνες που είδα στους δρόμους της Σμύρνης πριν από την είσοδο των Τούρκων ήταν ο καθηγητής Καραθεοδωρής, πρύτανης του καταδικασμένου εν τη γενέσει του Πανεπιστημίου. Όταν αναχώρησε ο Καραθεοδωρή από τη Σμύρνη, ήταν σαν να έφευγε από την Μικρά Ασία η ενσάρκωση της Ελληνικής ευφυΐας, της τέχνης και του πολιτισμού».
Δυστυχώς η δημιουργία του Πανεπιστημίου δεν πρόλαβε να γίνει, γιατί μερικούς μήνες μετά άρχισε ο πόλεμος για την απελευθέρωση της Μικράς Ασίας και ακολούθησε δυστυχώς η Μικρασιατική καταστροφή, αφήνοντας ανεκπλήρωτο και το όνειρο του μεγάλου Καραθεοδωρή.
