Της Μάρως Βακαλοπούλου
[email protected]
Έπειτα από 10 χρονια καταστροφικού εμφυλίου πολέμου, η Συρία βρίσκεται αντιμέτωπη ίσως με τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση. Πέραν όμως της ανθρωπιστικής τραγωδίας, με τους εκατοντάδες χιλιάδες αμάχους που μέσα στον συριακό χειμώνα αναζητούν ασφαλές καταφύγιο – αρκετοί για δεύτερη ή και τρίτη φορά μέσα στα χρόνια του πολέμου – οι συγκρούσεις στην επαρχία Ιντλίμπ εξελίσσονται με ταχείς ρυθμούς και σε μία γεωπολιτική καταστροφή.
Ο πόλεμος αυτός είχε από την αρχή δύο όψεις: του εμφυλίου, αλλά και του πολέμου δι’ αντιπροσώπων, με διάφορους εξωτερικούς παίκτες που στήριζαν και στηρίζουν τους δικούς τους συμμάχους για να εξυπηρετήσουν τους δικούς τους στρατηγικούς στόχους. Καθώς όμως η σύγκρουση στη βορειοδυτική Συρία κορυφώνεται, οι δύο όψεις του πολέμου συγχωνεύονται. Η Ιντλίμπ γίνεται πυριτιδαποθήκη, όπου σε μία πιθανή έκρηξη τα θραύσματα απειλούν να φθάσουν πέρα από τη Μέση Ανατολή.
Η Ιντλίμπ αποτελεί το τελευταίο προπύργιο ανταρτών και τζιχαντιστικών ομάδων που προσπαθούν να ανατρέψουν τον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ από το 2011. Η αντιπολίτευση είχε καταφέρει να ελέγχει μεγάλο μέρος της χώρας. Ο συριακός στρατός όμως ανακατέλαβε τα περισσότερα εδάφη τα τελευταία πέντε χρόνια με τη συνδρομή βεβαίως της Ρωσίας και του Ιράν. Στόχος πλέον των δυνάμεων του Άσαντ είναι «να απελευθερωθεί» η Ιντλίμπ.
Το 2017, η Ρωσία και το Ιράν (οι κυριότεροι υποστηρικτές του συριακού καθεστώτος) και η Τουρκία (ο κύριος υποστηρικτής ορισμένων από τις ομάδες ανταρτών) φάνηκαν πως είχαν καταλήξει σε μία συμφωνία αμοιβαίας κατανόησης.
Μεταξύ άλλων κατέληξαν σε μία κατάπαυση του πυρός στην περιοχή. Συμφώνησαν επίσης πως όλοι οι εξωτερικοί παίκτες θα διατηρήσουν κάποια παρουσία στην περιοχή, έως ότου υπάρξει μία τελική συμφωνία. Οι αντάρτες θα αφοπλίζονταν, η Τουρκία θα δημιουργούσε δεκάδες θέσεις παρατήρησης και όλοι μάζι θα διαπραγματεύονταν μέσα στον χρόνο το μέλλον. Η συμφωνία αυτή μοιάζει περισσότερο με προσπάθεια όλων των πλευρών να κερδίσουν χρόνο παρά για ουσιαστική λύση. Απόδειξη η νέα επίθεση του συριακού καθεστώτος, με τη στήριξη των εναέριων δυνάμεων της Ρωσίας και των χερσαίων του Ιράν, που σβήνουν όποιες ελπίδες για οριστική συμφωνία.
Τις δύο τελευταίες εβδομάδες η ένταση ανάμεσα στις τουρκικές και τις συριακές δυνάμεις έχει κλιμακωθεί επικίνδυνα. Η Άγκυρα έχει ενισχύσει τα στρατεύματά της και ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει στείλει σαφές τελεσίγραφο. Εάν οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις δεν αποχωρήσουν από περιοχές που είχαν οριστεί ως μέρος μιας ζώνης αποκλιμάκωσης έως το τέλος Φεβρουαρίου, η απάντηση θα είναι στρατιωτική.
Οι μάχες συνεχίστηκαν αμείωτες. Οργανώσεις Σύρων αντικαθεστωτικών, με την υποστήριξη της Τουρκίας, κατάφεραν να ανακταλάβουν χθες τη Σαρακέμπ. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχολίασε ότι οι εξελίξεις στην Ιντλίμπ είναι προς όφελος της Τουρκίας. Η Δαμασκός διεμήνυσε ότι θα άρχιζε νέα επιχείρηση για να θέσει ξανά αυτήν την πόλη καίριας σημασίας, από όπου διέρχονται μεγάλοι οδικοί άξονες, υπό τον έλεγχό της.
Λίγες ώρες αργότερα, 33 άνδρες των ένοπλων δυνάμεων της Τουρκίας σκοτώθηκαν σε αεροπορικό βομβαρδισμό που εξαπέλυσαν εναντίον τους συριακές κυβερνητικές δυνάμεις. Οι ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας από την πλευρά τους σφυροκόπησαν με βαριά πυροβόλα θέσεις των στρατευμάτων του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Άγκυρα απαίτησε από τη διεθνή κοινότητα να «αναλάβει τις ευθύνες της».
Το ερώτημα είναι Δαμασκός και Άγκυρα θα κάνουν τελικά ένα βήμα πίσω; Και η Μόσχα, ως ουδέτερος παίκτης, θα ενθαρρύνει με κάποιον τρόπο την αποκλιμάκωση;
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πληρώνει εν μέρει την αδυναμία να θέσει όρια στην εξωτερική πολιτική του, αλλά και την αποτυχημένη προσπάθεια να ισορροπήσει ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον. Σε κάθε περίπτωση, η Ρωσία παραμένει ο μοναδικός εξωτερικός παίκτης με εξισορροπιστικές δυνάμεις στην περιοχή – δεδομένης της αισθητής απουσίας της κυβέρνησης Τραμπ στη Μέση Ανατολή. Και είναι βέβαιο πως η Μόσχα δεν θα επιρέψει στην Άγκυρα να πέσει στην αγκαλιά της Ουάσιγκτον.
Η βίαιη κατάληξη στην Ιντλίμπ ωστόσο και η ατέρμονη δυστυχία τόσων ανθρώπων δεν είναι μόνο ευθύνη των προσωπικών συμφερόντων των εξωτερικών παικτών, αλλά και της τρέχουσας παγκόσμιας διπλωματίας σχολιάζει ο Τζόναθαν Μάρκους από το BBC.
Σε αυτήν την «αδράνεια» παίζει το τελευταίο του χαρτί και ο Τούρκος πρόεδρος απειλώντας για μία ακόμη φορά την Ευρώπη με άνοιγμα των συνόρων. Από την πρώτη στιγμή άλλωστε, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και πλήθος Τούρκων αξιωματούχων τόνιζαν ότι η Συρία δεν είναι μόνο πρόβλημα της Τουρκίας, αλλά και της Ευρώπης.
Αν και δεν επιβεβαιώνεται από επίσημα τουρκικά χείλη η απόσυρση από τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, Τούρκος αξιωματούχος δήλωσε υπό καθεστώς ανωνυμίας στο Reuters ότι απόφαση της Άγκυρας είναι να μην εμποδίζονται πλέον πρόσφυγες να κατευθύνονται προς τα σύνορα της Ευρώπης.
Η Τουρκία υποστηρίζει ότι φιλοξενεί περί τα 3.7 εκατ. πρόσφυγες. Εκτιμάται ότι ακόμη 2 εκατ. άνθρωποι ενδεχομένως κατευθύνονται προς τα τουρκικά σύνορα. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει πολλούς συμμάχους αυτή τη στιγμή στη Δύση. Θα υπερισχύσει συνεπώς η τουρκική αγανάκτηση της λογικής; Θα στείλει ένα νέο κύμα προσφύγων προς την Ευρώπη ή όπως ο ίδιος έχει δηλώσει στο παρελθόν, δανειζόμενος μία τουρκική παροιμία, «δεν θα σπεύσει να σηκωθεί όρθιος με θυμό για να μην καθήσει έπειτα με λύπη»;
