Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Στον αγώνα κατά του υψηλού πληθωρισμού στην ευρωζώνη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αυξήσει ξανά σήμερα τα βασικά επιτόκια. Οι χρηματαγορές έχουν προεξοφλήσει ήδη ότι η αύξηση θα είναι κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες στα δύο σημαντικότερα επιτόκια. Τουλάχιστον για άλλη μια φορά φαίνεται να υπάρχει ευρεία συναίνεση στο Διοικητικό Συμβούλιο για αυτή την σημαντική αύξηση. Την επόμενη φορά βέβαια. όλα θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο αμφιλεγόμενα.
«Σχεδόν τα μισά από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ έχουν ήδη ταχθεί υπέρ μιας αύξησης των επιτοκίων κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες ή τουλάχιστον έχουν δείξει συμπάθεια για αυτήν», λέει ο Μίκαελ Σούμπερτ, ειδικός για την ΕΚΤ στην Commerzbank. Η κεντρική τράπεζα έχει ήδη διαρρεύσει ότι ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ Φίλιπ Λέιν θα είναι αυτός που θα προτείνει σήμερα αντίστοιχη αύξηση των επιτοκίων. «Από αυτή την άποψη, θα περιέγραφα μια αύξηση 0,75 ποσοστιαίων μονάδων ως αρκετά πιθανή», λέει ο Σούμπερτ.
Πριν από κάθε απόφαση για τα επιτόκια της ΕΚΤ και το Reuters ρωτά τους οικονομολόγους για τις προσδοκίες τους. Για την τρέχουσα συνεδρίαση, αναμένουν από την ΕΚΤ να αυξήσει εκ νέου και τα δύο βασικά επιτόκια κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες. Άλλοι οικονομολόγοι και αναλυτές φαίνεται να έχουν παρόμοια άποψη: Σε έρευνα του πρακτορείου Bloomberg, 41 από τους 43 συμμετέχοντες προέβλεψαν αύξηση των επιτοκίων κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες.
Οι οικονομολόγοι αναμένουν επίσης ότι η ΕΚΤ μέχρι το τέλος του χρόνου, η ΕΚΤ θα αυξήσει τα βασικά επιτόκια άλλες 0,5 ποσοστιαίες μονάδες. Στη συνέχεια, οι ειδικοί αναμένουν ότι τα επιτόκια θα ανέλθουν στις αρχές του επόμενου έτους στο 3% για το επιτόκιο αναχρηματοδότησης και στο 2% για το επιτόκιο καταθέσεων.
Τι θα προκύψει από τη νέα αύξηση των επιτοκίων-την τρίτη από την έναρξη της διαδικασίας αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής τον περασμένο Ιούλιο; Τι σημαίνει η απόφαση της ΕΚΤ για το ευρώ και την οικονομία,τους αποταμιευτές,τις τιμές των μετοχών, αλλά και για την αγορά ακινήτων;
Το επιτόκιο με το οποίο οι τράπεζες μπορούν να δανειστούν χρήματα από την ΕΚΤ αυξήθηκε στο 1,25%. Το επιτόκιο καταθέσεων, με το οποίο οι τράπεζες μπορούν να «παρκάρουν» χρήματα στην κεντρική τράπεζα, αυξήθηκε στο 0,75%.
Αυτή ήταν η μεγαλύτερη αύξηση επιτοκίων στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και η δεύτερη αύξηση επιτοκίων φέτος. Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ και μέλη του διοικητικού συμβουλίου, όπως ο πρόεδρος της πανίσχυρης Bundesbank, Γιόακιμ Νάγκελ, είχαν ήδη ξεκαθαρίσει ότι τα βασικά επιτόκια θα συνεχίσουν να αυξάνονται.
Οι «φύλακες» του ευρώ
Οι νόμισματικοί «φύλακες» προσπαθούν να επιβραδύνουν την ταχεία άνοδο των τιμών στην Ευρώπη. Ο πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε στο 9,9% τον Σεπτέμβριο-το υψηλότερο επίπεδο από την εισαγωγή του ευρώ το 1999. Και η ΕΚΤ στοχεύει σε ένα ποσοστό πληθωρισμού γύρω στο 2% για την ευρωζώνη.
Η ΕΚΤ τερμάτισε τον περασμένο Ιούλιο την πολιτική των πολύ χαμηλών-ακόμη και αρνητικών επιτοκίων -στα μέσα Ιουλίου. Αρχικά,αύξησε τα βασικά επιτόκια στη ζώνη του ευρώ κατά μισή ποσοστιαία μονάδα. Ακολούθησε η δεύτερη αύξηση επιτοκίων κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες τον Σεπτέμβριο.
Η ΕΚΤ ξεκίνησε την αλλαγή των επιτοκίων πολύ αργότερα από άλλες σημαντικές κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο. Στις ΗΠΑ, η Federal Reserve έχει ήδη αυξήσει απότομα τα βασικά επιτόκια σε αρκετές περιπτώσεις. Η Fed αναμένεται επίσης να αυξήσει περαιτέρω τα επιτόκια τον Νοέμβριο. Το ίδιο ισχύει και για την Τράπεζα της Αγγλίας.
Η ΕΚΤ βιάζεται πάντως καθώς τα μακροχρόνια χαμηλά επιτόκια και η υποτονική οικονομία στην Ευρώπη έχουν αποδυναμώσει το ευρώ. Τον Αύγουστο, το ευρώ έπεσε κάτω από το ίδιο επίπεδο με το δολάριο για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια. Το ευρώ βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 20 ετών και κατά καιρούς έπεσε στα 95 σεντς. Έκτοτε έχει σταθεροποιηθεί σε κάτι λιγότερο από 99 σεντς.
Εάν η ΕΚΤ αυξήσει τα επιτόκια, ενισχύει το ευρώ. Οταν υπάρχουν υψηλότερα επιτόκια, περισσότερα χρήματα ρέουν στη ζώνη του ευρώ. Το ευρώ θα έχει επομένως μεγαλύτερη ζήτηση και η αξία του ανεβαίνει.
Πόσο γρήγορα θα μειωθεί ο πληθωρισμός;
Το ερώτημα είναι βέβαια πόσο γρήγορα θα μειωθεί ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη;«Αν αυξηθούν τα επιτόκια σήμερα, ο πληθωρισμός δεν θα μειωθεί αυτόματα αύριο ή μεθαύριο», εξηγεί ο Τόμπιας Μπάσε, αναλυτής της Norddeutsche Landesbank. Όταν το επιτόκιο που πρέπει να πληρώσουν οι τράπεζες στην κεντρική τράπεζα αυξάνεται, το μετακυλίουν στους πελάτες τους. Αυξάνουν τα επιτόκια των δανείων: η επένδυση γίνεται πιο ακριβή, η αποταμίευση πιο ελκυστική. Αυτό μειώνει τη ζήτηση και συνεπώς τις τιμές.«Οι τιμές είναι πιθανό να αντιδράσουν στις αλλαγές των επιτοκίων με χρονική καθυστέρηση τριών έως έξι μηνών το πολύ», εκτιμά ο Γερμανός οικονομολόγος.
Οι προσδοκίες των νοικοκυριών
Οι προσδοκίες των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων είναι σημαντικές για την εξέλιξη των τιμών. Αν αναμένουν αύξηση των τιμών, οι εργαζόμενοι αυξάνουν τις μισθολογικές απαιτήσεις τους, κάτι που με τη σειρά του ωθεί προς τα πάνω τις τιμές. «Μια σπείρα μισθού-τιμής πλησιάζει», λένε οι ειδικοί. Ηδη, στη Γερμανία, τα συνδικάτα ζητούν ήδη υψηλές αυξήσεις μισθών, περίπου πάνω από το 10% εκατό στον δημόσιο τομέα.
Όχι αδικαιολόγητα, καθώς τα πάντα ακριβαίνουν. «Τα επιτόκια για τα στεγαστικά δάνεια πιθανότατα θα συνεχίσουν επίσης να αυξάνονται και μαζί και την πίεση στην αγορά ακινήτων», λέει ο ειδικός Όλιβερ Βίτκε, γενικός διευθυντής της ένωσης ZIA. Η ανατροπή των επιτοκίων επιταχύνει το τέλος της έκρηξης των ακινήτων. Ήδη σε πολλές ευρωπαικές χώρες πέφτουν οι οικοδομικές άδειες και οι παραγγελίες. Πάνω από το 10% των κατασκευαστικών εταιρειών αναφέρουν ακυρώσεις.
Πληθωρισμός κερδών
Οι εταιρείες πάντως, χρησιμοποιούν επίσης την προσδοκία ότι οι τιμές θα αυξηθούν και μερικές φορές αυξάνουν τις τιμές τους περισσότερο από ό,τι έχει αυξηθεί το κόστος τους. Ο οικονομολόγος Γιόακιμ Ράγκνιτζ λέει πάντως ότι «εκτός από πληθωρισμό κόστους, έχουμε και πληθωρισμό κερδών». Επειδή ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί ακόμη πιο απότομα, τα πραγματικά επιτόκια εξακολουθούν να είναι βαθιά στο κόκκινο. Με ένα ποσοστό πληθωρισμού 10%, εάν το επιτόκιο καταθέσεων για τους καταναλωτές είναι στο 1%, χάνουν ακόμα 9% της αξίας των χρημάτων τους σε ένα χρόνο.
Αυτό το χάσμα είναι πιθανό να κλείσει πολύ αργά. Οι ειδικοί αναμένουν ότι τα επιτόκια της αποταμίευσης θα αναπτυχθούν αρχικά παράλληλα με τα βασικά επιτόκια. Θα μπορούσαν επίσης να αυξηθούν στο εύρος μεταξύ 0,5 και μίας ποσοστιαίας μονάδας. Προκειμένου να επιτευχθούν και πάλι θετικά πραγματικά επιτόκια, το ποσοστό πληθωρισμού θα έπρεπε να μειωθεί σημαντικά ταυτόχρονα. Καθώς τα επιτόκια αυξάνονται, το κόστος των τραπεζών αυξάνεται όταν δανείζονται χρήματα από την κεντρική τράπεζα. Μεταφέρουν στους καταναλωτές λοιπόν,αυτά τα υψηλότερα κόστη. Οι καταναλωτικές και πιστωτικές γραμμές γίνονται πιο ακριβές.
Οι αναλυτές εκτιμούν πάντως ότι το πιο αποτελεσματικό μέσο θα είναι το ψυχολογικό μήνυμα από την ΕΚΤ ότι αυξάνει περαιτέρω τα επιτόκια, δηλαδή ότι θέλει να καταπολεμήσει με συνέπεια τον πληθωρισμό.«Εάν οι κεντρικές τράπεζες καταφέρουν να αποτρέψουν την παγίωση των υψηλών προσδοκιών για τον πληθωρισμό, αυτό θα οδηγήσει σε αισθητή πτώση του πληθωρισμού μεσοπρόθεσμα», εκτιμά ο Τόμπιας Μπάσε.
