Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Δεν υπήρχε χρόνος για την Ουκρανία. Στα 90 λεπτά που κράτησε η διμερής συνάντηση του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Τούρκο ομόλογό του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο Καζακστάν, συζητήθηκαν το εμπόριο, τα πολιτικά ζητήματα και οι προμήθειες φυσικού αερίου. «Η συζήτηση εξαντλήθηκε στην επανέναρξη των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων», δήλωσε Γιούρι Ουσάκοφ, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου. Το περίεργο είναι ότι ο ίδιος ο Ουσάκοφ,την παραμονή της συνάντησης, είχε προβλέψει ότι θα υπάρξει μια επίσημη πρόταση του Τούρκου προέδρου για διαπραγματεύσεις μεταξύ Μόσχας και Δύσης. Με τον Ερντογάν ως μεσολαβητή. Κάτι τέτοιο όμως δεν ανακοινώθηκε. Το πιθανότερο είναι ότι η συνομιλία των δύο προέδρων κρατήθηκε απόρρητη.
O Ρώσος πρόεδρος έκανε όμως στον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν μια προσφορά για τη δημιουργία ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία. «Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε την κατασκευή ενός άλλου αγωγού φυσικού αερίου στην Τουρκία για πώληση σε τρίτες χώρες, ειδικά στην Ευρώπη», είπε ο Πούτιν. Πρότεινε επίσης τη δημιουργία ενός χρηματιστηρίου φυσικού αερίου στην Κωνσταντινούπολη.
Ασφαλές καταφύγιο
Για τη Ρωσία, που είναι πλέον κράτος παρίας για μεγάλο μέρος της Δύσης, η Τουρκία έχει γίνει ένα ασφαλές καταφύγιο. Είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που εξακολουθεί να υποδέχεται τις ρωσικές εταιρείες και τον επικεφαλής του Κρεμλίνου με ανοιχτές αγκάλες. Για την Τουρκία, από την άλλη πλευρά, η Ρωσία έχει γίνει ένας ολοένα και πιο ουσιαστικός εμπορικός εταίρος και πηγή χρημάτων. Ο Πούτιν χρειάζεται τη βοήθεια της Τουρκίας για να σώσει ό,τι απομένει από τη νομιμοποίησή του στην παγκόσμια σκηνή, ενώ ο Ερντογάν, ο οποίος αντιμετωπίζει κρίσιμες εκλογές την επόμενη χρονιά, χρειάζεται τη βοήθεια της Ρωσίας για να παραμείνει στην εξουσία.
Η καλή σχέση που διακρίνει τις σχέσεις μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν δεν έχει αλλάξει παρά τους πολέμους στη Συρία, τον Καύκασο και τη Λιβύη, στους οποίους η Τουρκία και η Ρωσία κατάφεραν να συνεργαστούν παρόλο που υποστήριζαν αντίπαλες πλευρές. Αυτή η δυναμική διατηρήθηκε και στην Ουκρανική σύρραξη. Ο Ερντογάν φαίνεται περισσότερο διατεθειμένος να επικρίνει τις δυτικές κυβερνήσεις ότι «προκαλούν» τη Ρωσία, παρά να καταδικάσει τη δράση των ρωσικών δυνάμεων. «Η Ευρώπη θερίζει ό,τι έσπειρε», τόνισε ο Τούρκος πρόεδρος τον Σεπτέμβριο, όταν η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες ,σε απάντηση για τις δυτικές κυρώσεις.
«Συνήγορος» του Πούτιν
Ο Ερντογάν «αρχίζει να συμπεριφέρεται σαν συνήγορος του Πούτιν», εξηγεί ο Χακάν Ακσάι, Τούρκος ειδικός στα ρωσικά θέματα. Αλλωστε η Τουρκία, όχι μόνο η Τουρκία αντιτίθεται στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά έχει βρει τρόπους να επωφεληθεί από αυτές. Το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας έχει ήδη ξεπεράσει εφέτος τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια-ένα νέο ρεκόρ μετά τα 34,7 δισεκατομμύρια, το 2021. Είκοσι πτήσεις συνδέουν τη Μόσχα με την Κωνσταντινούπολη καθημερινά και είναι γεμάτες τουρίστες ή Ρώσους εφέδρους που δεν θέλουν να επιστρατευθούν. Από την αρχή του χρόνου, περισσότεροι από 8.000 Ρώσοι έχουν αγοράσει σπίτια στην Τουρκία, καταλαμβάνοντας την πρώτη θέση στην κατάταξη των ξένων αγοραστών. Μόνο τον Αύγουστο, οι Ρώσοι ίδρυσαν 128 νέες εταιρείες στην Τουρκία.
Η Ρωσία έχει επίσης αναζωογονήσει το τουρκικό τραπεζικό σύστημα. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η ρωσική εταιρεία Rosatom πλήρωσε περίπου πέντε δισεκατομμύρια δολάρια στην Τουρκία για να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Ακούγιου στις ακτές της Μεσογείου. Και τώρα οι δύο χώρες συζητούν την κατασκευή και ενός δεύτερου πυρηνικού σταθμού, στη Σινώπη.
Με τον πληθωρισμό να τρέχει κοντά στο 90% , ο Ερντογάν προσβλέπει κυρίως στην οικονομική στήριξη της Μόσχας . Ο Τούρκος πρόεδρος προσπάθησε να λάβει οικονομική υποστήριξη από χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία. Σύμφωνα με το Bloomberg, η Τουρκία συμφώνησε μάλιστα να πληρώσει το 25% του εισαγόμενου ρωσικού φυσικού αερίου σε ρούβλια και ζήτησε από τη Μόσχα να μεταφέρει τις λήξεις μέρους του ενεργειακού χρέους μέχρι το 2024.
Δεν αλλάζει πολιτική
Η τουρκική πολιτική απέναντι στη Ρωσία δεν αναμένεται μάλιστα να αλλάξει ριζικά ακόμα κι αν ο Ερντογάν απομακρυνθεί από την εξουσία. Κανένα τουρκικό κόμμα δεν θα ήθελε μια αντιπαράθεση με τη Μόσχα. Ωστόσο, ο Πούτιν γνωρίζει καλά ότι δεν θα είναι εύκολο να ξαναδημιουργηθεί μια σχέση ,όπως αυτή που έχει σφυρηλατήσει με τον Ερντογάν τα τελευταία χρόνια. «Γνωρίζει τις αδυναμίες του Ερντογάν και τον τρόπο που ασκεί πολιτική», λέει ο Μιτάτ Τσελίκπαλα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη. Για αυτόν τον λόγο, ο Ρώσος πρόεδρος αναμένεται να συνεχίσει να βοηθάει τον Ερντογάν με κάθε τρόπο.
Από την πλευρά του ,ο Ερντογάν , με την νέο-Οθωμανική εξωτερική του πολιτική, αναζητά μεγαλύτερη γεωπολιτική αυτονομία από τη Δύση. Στο πλαίσιο αυτό ο Ερντογάν φωτογραφήθηκε να παίζει πιγκ πογκ με τον στενό συνεργάτη του Πούτιν, Καζάκο πρόεδρο Τοκάγιεφ , στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του CICA ( Διάσκεψη για την αλληλεπίδραση και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στην Ασία ), στην Αστάνα. Και το Καζακστάν υποδέχτηκε τον Τούρκο πρόεδρο με κόκκινο χαλί. Επιπρόσθετα, έχει αποδείξει ότι είναι ένας «Μακιαβελικός» πολιτικός, που μπορεί να κάνει τα πάντα. Και αυτό το απέδειξε, εξοπλίζοντας την Ουκρανία αλλά και δίνοντας το χέρι του στη Ρωσία. Ο Τούρκος πρόεδρος βλέπει άλλωστε ότι η μοίρα του κόσμου θα καθορίζεται πλέον όλο και περισσότερο στην Ασία και τον Ινδο-Ειρηνικό, παρά στην Ευρώπη. Εκεί θα συναντώνται πλέον και θα συγκρούονται τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Και η Αγκυρα φιλοδοξεί «να πιάσει στασίδι», σε αυτόν τον νέο κόσμο…
