Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
«Καταργήστε τον ΟΗΕ τώρα! Νέα παγκόσμια τάξη μετά την κρίση»: Προκλητικός ο τίτλος στην αυστριακή εφημερίδα Die Presse. Ίσως και ανιστόρητος και επικίνδυνος. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ταράζει τα νερά. «Η ανικανότητα του διεθνούς οργανισμού ποτέ δεν ήταν τόσο ξεκάθαρη όσο στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Ο μηχανισμός και η ηγεσία του αποτυγχάνουν θεαματικά» ισχυρίζεται η αυστριακή εφημερίδα.
Ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, θεωρεί ότι ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας είναι η «μεγαλύτερη πρόκληση» μέχρι σήμερα για τη διεθνή παγκόσμια τάξη και την παγκόσμια αρχιτεκτονική ειρήνης. Αναμφίβολα, έχουμε να κάνουμε με την εισβολή ενός κράτους μέλους του ΟΗΕ σε ένα άλλο κράτος μέλος. Κατά σαφή παραβίαση του καταστατικού του ΟΗΕ και με στόχο την αλλαγή των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων μεταξύ δύο κρατών. Φυσικά, κάτι τέτοιο είχε γίνει πριν μισό αιώνα σχεδόν στην Κύπρο από τον τουρκικό Αττίλα, αλλά μέχρι σήμερα η στρατιωτική κατοχή παραμένει και ενισχύεται. Και με τη διεθνή κοινότητα να δίνει εύσημα στον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν για τον μεσολαβητικό του ρόλο στην εξεύρεση ειρηνευτικής λύσης στον πόλεμο. Περσινά ξινά σταφύλια, θα μουρμουρίσουν κάποιοι στη Δύση. Ποιος θυμάται πλέον τη μαρτυρική Κύπρο; «Ο αγώνας σας είναι και δικός μας αγώνας. Είμαι εδώ για να στείλω ένα πολύ ισχυρό μήνυμα: η ΕΕ είναι στο πλευρό σας. Είμαστε στο πλευρό σας». Τη δήλωση αυτή και πολύ σωστά έκανε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επισκεπτόμενη προχθές το Κίεβο. Θα περιμέναμε φυσικά αυτή τη δήλωση, υποστηριζόμενη με πράξεις, να κάνει η ηγεσία ΕΕ όταν παραβιάζεται κατάφωρα το διεθνές δίκαιο και στην Κύπρο, αλλά η διεθνής κοινότητα έχει να ασχοληθεί σήμερα με άλλα, πιο σοβαρά θέματα. Τον νέο, παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων, που θα προκύψει από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Για να μη γελιόμαστε: Η ρωσική εισβολή έχει σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια πολιτική κατάσταση. Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα, ΕΕ, Ρωσία και Ινδία-πέντε γεωπολιτικοί πόλοι ισχύος κινούνται τώρα για να βρουν τα παγκόσμια πατήματά τους- όχι μόνο για τον πόλεμο, αλλά μεταξύ τους.
Το παρασκήνιο του πολέμου
Ο πόλεμος μπορεί να μαίνεται στο προσκήνιο με όλες τις τρομερές συνέπειές του, όμως στο παρασκήνιο οι παγκόσμιες δυνάμεις βρίσκονται στο σημείο εκκίνησης ενός νέου μαραθώνιου, που θα καθορίσει το μέλλον της ανθρωπότητας. Ισως και τον καινούριο ΟΗΕ.
Αυτή τη στιγμή έχουμε πέντε πρωταγωνιστές και μάλιστα σε δύο στρατόπεδα: Το δυτικό και το ευρασιατικό, με πολύ διαφορετικά κίνητρα και ανησυχίες: έναν πολυπολικό κόσμο του οποίου ο μηχανισμός είναι πιο δύσκολος και επίσης πιο επικίνδυνος από την ισορροπία των δύο υπερδυνάμεων – ΗΠΑ-ΕΣΣΔ -, που βρέθηκε τελικά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ακόμη και οι μεγάλες συγκρούσεις των τελευταίων 30 ετών – οι πόλεμοι στον Κόλπο, η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η 11η Σεπτεμβρίου ή η !παγκόσμια οικονομική κρίση – δεν έχουν δημιουργήσει μια τέτοια γεωπολιτικά συγκεχυμένη εικόνα όπως παρουσιάζεται τώρα στον πόλεμο της Ουκρανίας. Κίνα και Ινδία στηρίζουν τη Ρωσία, στον ένα ή τον άλλο βαθμό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ την Ουκρανία.
Σε μια άλλη – σε λανθάνουσα κατάσταση μέχρι στιγμής – γύρω από την Ταϊβάν, η Ρωσία βρίσκεται στο πλευρό της Κίνας. Όπως και η Κίνα βρίσκεται στο πλευρό της Μόσχας και στο αίτημα της μη επέκτασης του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς. Όσο για την Ευρώπη; Στα λόγια θέλει να λειτουργεί ανεξάρτητα για να προασπίζει τα δικά της συμφέροντα, αλλά ο πόλεμος την έχει οδηγήσει ακόμη πιο σφικτά στην αγκαλιά των Ηνωμένων Πολιτειών. Η ΕΕ μπορεί όμως και πρέπει να υπερασπιστεί πειστικά τις αξίες της, όπως η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η διεθνής συνεργασία και το κράτος δικαίου, μόνο εάν μιλήσει με μία φωνή. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Πόσο μάλλον, αν στις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία γίνει η έκπληξη και ο Εμμανουέλ Μακρόν αποχωρήσει από το Μέγαρο των Ηλυσίων. Και μην ξεχνάτε ότι η Γαλλία είναι πυρηνική δύναμη και στα πέντε μόνιμα μέλη του ΟΗΕ.
