Εργαστήρια Δεξιοτήτων στο νέο πρόγραμμα νηπιαγωγείου, δημοτικού και γυμνασίου

Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων (ΕΔ), ένα νέο μάθημα που εντάσσεται στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου, του δημοτικού και του γυμνασίου, δηλαδή σε όλη την υποχρεωτική εκπαίδευση, παρουσιάζει το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Όπως αναφέρει, τα ΕΔ καινοτομούν σε 4 άξονες:

1. Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα – Έμφαση στις δεξιότητες

• Τα ΕΔ θέτουν στο επίκεντρο την καλλιέργεια δεξιοτήτων, ώστε οι μαθητές να μην αποτελούν απλώς παθητικούς αποδέκτες γνώσης, αλλά να μαθαίνουν πώς να αξιοποιούν τις γνώσεις τους, πώς να ανακαλύπτουν νέα γνώση, πώς να θέτουν στόχους, πώς να συνεργάζονται, αλλά και να λαμβάνουν πρωτοβουλίες.
• Συγκεκριμένα, μέσω των ΕΔ, ο μαθητής καλλιεργεί τις δεξιότητες 21ου αιώνα – δεξιότητες ζωής, ήπιες δεξιότητες, ψηφιακές δεξιότητες και
  • ενδυναμώνεται σε ατομικό επίπεδο (π.χ. αποκτά αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, καλλιεργεί την κριτική του σκέψη, λαμβάνει αποφάσεις, επιλύει προβλήματα, μαθαίνει πώς να μαθαίνει),
  • μαθαίνει να συμμετέχει ενεργά σε ομάδες (π.χ. αποκτά δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας, καλλιέργει την ενσυναίσθηση και τον αλληλοσεβασμό),
  • εξελίσσεται σε ευαισθητοποιημένο και υπεύθυνο πολίτη της κοινωνίας, με έμφαση στην κατανόηση, την ερμηνεία και την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα.

Παράδειγμα: Σε ένα πρόγραμμα ΕΔ για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, στόχος δεν είναι οι μαθητές να απομνημονεύσουν απλώς πληροφορίες, αλλά π.χ. να μάθουν πώς να θέτουν όρια, να διακρίνουν το «θετικό» από το «αρνητικό» άγγιγμα, να αντιλαμβάνονται την έννοια της συναίνεσης, κτλ.

2. Οργάνωση του εκπαιδευτικού περιεχομένου – Θεματικές & διεπιστημονικότητα

• Τα ΕΔ είναι οργανωμένα με βάση 4 θεματικές και υποθεματικές:

1. Ζω καλύτερα: Υγεία: Διατροφή – Αυτομέριμνα – Οδική Ασφάλεια / Ψυχική και Συναισθηματική Υγεία – Πρόληψη / Γνωρίζω το σώμα μου – Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση
2. Φροντίζω το περιβάλλον: Οικολογία – Παγκόσμια και τοπική φυσική κληρονομιά / Φυσικές καταστροφές και πολιτική προστασία / Παγκόσμια και τοπική πολιτιστική κληρονομιά
3. Ενδιαφέρομαι και ενεργώ: Ανθρώπινα Δικαιώματα / Εθελοντισμός – Διαμεσολάβηση / Συμπερίληψη: Αλληλοσεβασμός – Διαφορετικότητα
4. Δημιουργώ και καινοτομώ: STEM – Εκπαιδευτική Ρομποτική / Επιχειρηματικότητα – Αγωγή σταδιοδρομίας – Γνωριμία με επαγγέλματα

• Στη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς, κάθε τμήμα έρχεται σε επαφή και με τις 4 θεματικές ενότητες. Η κάθε υποθεματική υλοποιείται σε διάστημα 5-7 εβδομάδων. Οι μαθητές του Νηπιαγωγείου, της Α’ και Β’ Δημοτικού «κάνουν» Εργαστήρια Δεξιοτήτων για 3 ώρες/εβδομάδα, οι μαθητές της Γ’ και Δ’ Δημοτικού για  2 ώρες/εβδομάδα, και, οι μαθητές της Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού και του Γυμνασίου κάνουν 1 ώρα/εβδομάδα.
• Η διάρθρωση των υποθεματικών ανά τάξη είναι η εξής:

• Αυτές οι θεματικές προάγουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και διαμορφώνουν ευαισθητοποιημένους και υπεύθυνους πολίτες του κόσμου, με έμφαση στην κατανόηση, την ερμηνεία και την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα.

Παράδειγμα: Σε ένα πρόγραμμα ΕΔ για την κλιματική αλλαγή, οι μαθητές καλούνται να «υιοθετήσουν» μία πυρόπληκτη περιοχή και παρακολουθούν την εξέλιξή της με αεροφωτογραφίες, ψηφιακές εφαρμογές και επιτόπια μελέτη πεδίου (“forest watchdog”).

• Τα ΕΔ δεν αντλούν από ένα μόνο πεδίο, αλλά από διαφορετικά επιστημονικά και γνωστικά πεδία, καθώς οι δραστηριότητες εμπλουτίζουν τη γνώση που λαμβάνεται  από τα «κλασικά» μαθήματα». Έτσι, τα ΕΔ προάγουν τη διεπιστημονική/διαθεματική σκέψη.

Παράδειγμα: Σε ένα πρόγραμμα ΕΔ για STEM, οι μαθητές εξερευνούν τον κύκλο του νερού και τα προβλήματα που προκαλούνται σε αυτόν από την κλιματική αλλαγή μέσω αλγοριθμικών εργαλείων για τον προσανατολισμό και τον υπολογισμό της απόστασης – αντλώντας από τη Βιολογία, τη Χημεία, τη Φυσική, τα Μαθηματικά, την Πληροφορική.

3. Εκπαιδευτικά μέσα – Συνδυασμός πηγών & βιωματική γνώση

• Το «μάθημα» στα ΕΔ οργανώνεται στη βάση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όχι σχολικού βιβλίου. Προάγεται, δηλαδή, η χρήση πολλαπλών πηγών και μέσων και ενισχύεται η συνδυαστική γνώση.
• Τα εκπαιδευτικά προγράμματα ενισχύουν βιωματικές και συνεργατικές εκπαιδευτικές προσεγγίσεις, καθώς δίνουν έμφαση σε εκπαιδευτικές δράσεις και δραστηριότητες, όπως π.χ. κατασκευές, θεατρικό παιχνίδι, οργάνωση έρευνας ή συνέντευξης, συμμετοχή στο εκπαιδευτικό ραδιόφωνο ή στην εκπαιδευτική τηλεόραση, εργαστηριακή δημιουργία εικονικής επιχείρησης, διοργάνωση εκδηλώσεων.

Παράδειγμα: Σε ένα πρόγραμμα ΕΔ για την τοπική φυσική κληρονομιά, οι μαθητές μέσα από κινητικά παιχνίδια και παιχνίδια ρόλων κάνουν μια προσομοίωση του εγκλωβισμού που νιώθουν τα ζώα που παγιδεύονται σε σκουπίδια και ευαισθητοποιούνται.

4. Φιλοσοφία εκπαιδευτικού συστήματος – Αυτονομία, αποκέντρωση & εξωστρέφεια

• Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που αξιοποιούνται στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων έχουν αξιολογηθεί και εγκριθεί από το ΙΕΠ, αλλά βασίζονται στην τεχνογνωσία ποικίλων φορέων, π.χ. εκπαιδευτικών, πανεπιστημιακών, ερευνητών, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, διεθνών οργανώσεων, της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Παραδείγματα φορέων που έχουν συμβάλει σε προγράμματα ΕΔ: Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Διεθνής Αμνηστία, the World Wide Fund for Nature (WWF), Action Aid Greece, Τμήμα Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ

• Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα που θέλουν να χρησιμοποιήσουν στο μάθημα (στη βάση μητρώου εγκεκριμένων προγραμμάτων), αφουγκραζόμενοι τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του τμήματός τους.

Παράδειγμα: Στα πλαίσια της υποθεματικής «Συμπερίληψη: Αλληλοσεβασμός – Διαφορετικότητα», αν το σχολείο είναι σε μια πολυπολιτισμική γειτονιά, μπορεί να επιλέξει ένα πρόγραμμα για τον πλουραλισμό κι την πρόληψη/αντιμετώπιση του ρατσισμού αντί για ένα πρόγραμμα για προσβασιμότητα των ΑμεΑ.

• Τα εκπαιδευτικά προγράμματα προάγουν τη διάδραση του σχολείου με την κοινωνία, τη διοργάνωση δράσεων και εκδηλώσεων, τη συμμετοχή σε δρώμενα της τοπικής και ευρύτερης κοινότητας και την αλληλεπίδραση της σχολικής κοινότητας με εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή φόρα ή άτομα

Παράδειγμα: Σε ένα πρόγραμμα ΕΔ για την κλιματική αλλαγή, οι μαθητές καλούνται να συντάξουν ένα πρόγραμμα δράσης (Action Plan) για το πώς η γειτονιά τους μπορεί να γίνει πιο φιλική στο περιβάλλον και να το παρουσιάσουν στους τοπικούς φορείς.

Από τον σχεδιασμό στην καθολική εφαρμογή: Πώς διασφαλίζεται η επιτυχής ενσωμάτωση των ΕΔ στο σχολείο;

Ο παράγοντας που διασφαλίζει την ομαλή και επιτυχή ενσωμάτωσή τους στη σχολική ζωή είναι η ένταξή τους σε ένα ευρύτερο μεταρρυθμιστικό οικοσύστημα συμπληρωματικών και αλληλοενισχυόμενων δράσεων, με έμφαση:

• Στην πιλοτική εφαρμογή των ΕΔ:

Κατά τη σχολική ρονιά 2020-21, τα ΕΔ εφαρμόστηκαν πιλοτικά σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 217 σχολείων όλης της χώρας.

• Στις επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών:

Ειδικά σχεδιασμένο επιμορφωτικό πρόγραμμα για τα ΕΔ υποστηρίζει τους εκπαιδευτικούς να προσαρμοστούν στη νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα των ΕΔ παρέχοντας τους τα κατάλληλα εργαλεία για να ενημερωθούν και να εξοικειωθούν με τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό των ΕΔ. Οι περίπου 75.000 εκπαιδευτικοί που κλήθηκαν, κατά το σχολικό έτος 2021-22, να υλοποιήσουν τα ΕΔ στην τάξη έχουν εγγραφεί στην επιμόρφωση του ΙΕΠ.

• Στα νέα Προγράμματα Σπουδών:

Τα 166 Νέα Προγράμματα Σπουδών αλλάζουν το τι διδάσκεται το κάθε μάθημα κάθε τάξης, από το Νηπιαγωγείο μέχρι και το Λύκειο, καθώς και το πώς διδάσκονται τα μαθήματα αυτά, με έμφαση, μεταξύ άλλων, στην απόκτηση δεξιοτήτων, στην εστίαση στην ουσία της γνώσης (καταπολέμηση παπαγαλίας/αποστήθισης) στη διαθεματικότητα και τη διεπιστημονικότητα και στη σύνδεση θεωρίας και πράξης.

• Στα νέα σχολικά βιβλία και την ελεύθερη επιλογή σχολικού βιβλίου:

Δεδομένου ότι από τη σχολική χρονιά 2023-24, οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί θα έχουν πρόσβαση σε παραπάνω από ένα διδακτικό βιβλίο ανά μάθημα, καθώς και σε πλούσιο συμπληρωματικό ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό, η έμφαση στη χρήση πολλαπλών πηγών και μέσων και τη συνδυαστική γνώση που εισάγεται από τα ΕΔ, θα εδραιωθεί σε όλα τα μαθήματα όλων των τάξεων.

• Στον ψηφιακό μετασχηματισμό της εκπαίδευσης:

Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές ενδυναμώνονται, τόσο σε επίπεδο υποδομών όσο και σε επίπεδο δεξιοτήτων, ώστε να αξιοποιούν στο έπακρο τα ψηφιακά εργαλεία που προβλέπουν τα ΕΔ και να επιτευχθεί ο ψηφιακός εγγραματισμός, με τρόπο συμπεριληπτικό, χωρίς να μείνει κανείς πίσω.

Διακρίσεις

Στις 19/05/2021, τα ΕΔ βραβεύτηκαν από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Εκπαίδευση για την Ιδιότητα του Παγκόσμιου Πολίτη GENE (Global Education Network Europe). Τα ΕΔ επιλέχθηκαν για τον καινοτόμο εκπαιδευτικό σχεδιασμό τους και την ευθυγράμμισή τους με τον ορισμό της Διακήρυξης του Μάαστριχτ για την Παγκόσμια Εκπαίδευση ως «μια εκπαίδευση που ανοίγει τα μάτια και το νου των ανθρώπων στις πραγματικότητες του παγκοσμιοποιημένου κόσμου και τους αφυπνίζει, ώστε να επιδιώκουν έναν κόσμο με περισσότερη δικαιοσύνη, ισότητα και ανθρώπινα δικαιώματα για όλους».