Το γεωπολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται με το «φλερτ» ΗΠΑ και Ρωσίας, τις συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και την αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τον ρόλο των ΗΠΑ στην ασφάλεια της Ευρώπης υπό την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ έχει αναγκάσει την Ευρώπη να αναζητήσει τρόπους για να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες.
Την ίδια ώρα η Ελλάδα προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για το τι απαιτείται να έχει μια χώρα που συνορεύει με ένα αντίπαλο, υποστηρίζει σε άρθρο του το πρακτορείο Bloomberg, αφιερωμένο στις αμυντικές δαπάνες της χώρας μας.
Οι αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας
Παρόλο που η Ελλάδα, μια χώρα με 10 εκατ. πληθυσμό, διαθέτει ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, ανεξαρτήτως κόστους, έχει δυσκολευτεί να αναπτύξει μια ισχυρή εγχώρια αμυντική βιομηχανία, σημειώνεται στο δημοσίευμα, όπου τονίζεται ότι η χώρα μας υπερβαίνει σταθερά τον στόχο του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες- που είναι στο 2% του ΑΕΠ. Αυτό ίσχυσε ακόμη και στην οικονομική κρίση
Το 2015, τη χρονιά που η Ελλάδα διαπραγματευόταν με τους πιστωτές της για τα αυστηρά μέτρα λιτότητας, η χώρα εξακολουθούσε να δαπανά περισσότερο για την άμυνα από τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ευρώπης, η ανάγκη για ένα ισχυρό στρατό είναι ριζωμένη στη συνείδηση των Ελλήνων, συνεχίζει το Bloomberg επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα είναι μεταξύ των λίγων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου ισχύει η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία ενώ παράλληλα οι δαπάνες για την εθνική ασφάλεια υποστηρίζονται από όλες τις κυβερνήσεις.
Η γεωγραφία και η Ιστορία
«Η αμυντική δομή της Ελλάδας βασίζεται κυρίως στην αποτροπή της Τουρκίας», σχολιάζει η Iνώ Αφεντούλη, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στην Αθήνα και πρώην στέλεχος του ΝΑΤΟ. «Δεν υπάρχει άλλη προτεραιότητα», προσθέτει.
Αυτό, σημειώνει το Bloomberg, είναι εύλογο λόγω της γεωγραφίας και της ιστορίας των δύο χωρών. Μάλιστα παραλληλίζει τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας με τον τρόπο που οι χώρες της Βαλτικής ανησυχούν για τη Ρωσία.
«Η θέση της Ελλάδας είναι πολύ ιδιαίτερη από γεωπολιτική πλευρά, θέτοντας πολλές προκλήσεις ασφαλείας», εξηγεί ο Σπύρος Μπλαβούκος, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ερευνητής στο think tank ΕΛΙΑΜΕΠ. Γεωγραφία σημαίνει ότι η χώρα «βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία ετοιμότητας όσον αφορά τις αμυντικές της δαπάνες και τα προγράμματα στρατιωτικού εξοπλισμού της».
Τι λείπει
Ωστόσο, ενώ η Ελλάδα έχει επενδύσει σημαντικά στην αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού, σε αντίθεση με την Τουρκία, παράγει ελάχιστα από αυτά η ίδια, τονίζει το δημοσίευμα, προσθέτοντας ότι μεγάλο μέρος των δαπανών της χώρας έχει διατεθεί σε στρατιωτικό προσωπικό και στην προμήθεια όπλων από το εξωτερικό, ενώ ελάχιστα έχουν επενδυθεί στην έρευνα και ανάπτυξη. Αυτό όμως είναι μια χαμένη ευκαιρία, αναφέρει η κ. Αφεντούλη, μια ευκαιρία που, όπως λέει, η Ευρώπη πρέπει να αποφύγει να επαναλάβει.
«Εάν έχεις μια δεκαετή αμυντική στρατηγική, θα πρέπει να οικοδομήσεις μια εθνική βιομηχανία με βάση αυτά που έχεις και αυτά που θα χρειαστείς στο μέλλον», εξηγεί, προσθέτοντας ότι χρειάζεται ένα οικοσύστημα που να ενισχύει την ανάπτυξη των εγχώριων εταιρειών. «Δεν μιλάμε για βαριά όπλα ή αεροπλάνα, αλλά ίσως για ανταλλακτικά ή αμυντικό λογισμικό».
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη αναμένεται να παρουσιάσει την νέα στρατηγική της για την άμυνα στις αρχές του επόμενου μήνα, η οποία θα επικεντρωθεί στη μεγαλύτερη συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας και στην ενίσχυση των τοπικών startups. Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ReArm Europe για την ενίσχυση των δυνατοτήτων ασφάλειας θα μπορούσε επίσης να δώσει ώθηση στην Ελλάδα, σημειώνεται.
Η Ελλάδα έχει δύο βασικές αμυντικές εταιρείες: την Ελληνική Βιομηχανία Όπλων, η οποία παράγει διάφορους τύπους πυρομαχικών και την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία, η οποία υποστηρίζει μαχητικά αεροσκάφη και κατασκευάζει εξαρτήματα για αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των F-16.
Στο δημοσίευμα σημειώνεται επίσης ότι η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία βρίσκεται στη διαδικασία παραγωγής δικών της drones, καθώς και ενός συστήματος αντι-drone, μια πρώιμη εκδοχή του οποίου χρησιμοποιήθηκε σε ελληνικά πολεμικά πλοία που συμμετείχαν στην πρόσφατη επιχείρηση «Ασπίδες» της ΕΕ στην Ερυθρά Θάλασσα.
«Οι σύγχρονοι πόλεμοι έχουν αποδείξει ότι η ύπαρξη μιας εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να έχουμε αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις διαχρονικά», σύμφωνα με τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλος της εταιρείας Αλέξανδρο Διακόπουλο. «Πρέπει να μπορείς να κατασκευάζεις κάποια συστήματα αυτόνομα, ώστε να μπορείς να τα υποστηρίζεις χωρίς να χρειάζεται να τα παίρνεις από το εξωτερικό».
Οι αμυντικές δαπάνες ως πολιτικό εργαλείο
Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ελλάδα αγόρασε μαχητικά αεροσκάφη και φρεγάτες Rafale από τη Γαλλία και έχει επίσης παραγγείλει έως και 40 F-35 από τις ΗΠΑ. Όλα αυτά ήρθαν με την δέσμευση ασφαλείας από μεγαλύτερες χώρες.
Ελλάδα και Γαλλία υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο το 2021. Οι ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, διατηρούν ναυτική βάση στην Κρήτη και χρησιμοποιούν το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στη βορειοανατολική γωνία της Ελλάδας για πολυεθνικές ασκήσεις και στρατιωτικές κινήσεις.
Οι αμυντικές δαπάνες είναι ένα πολιτικό εργαλείο, σύμφωνα με τον κ. Μπλαβούκο. Εξασφαλίζει «κάποιο είδος πολιτικής προστασίας ή κάποιου είδους ειδική σχέση με τρίτες χώρες, μεγάλες δυνάμεις που έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα και ρόλους στην ευρύτερη γεωπολιτική περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου», λέει χαρακτηριστικά.
Στρατιωτικό προσωπικό
«Οι δαπάνες της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι συγκρίσιμο μόνο με εκείνο των ΗΠΑ ή των χωρών της ΕΕ που βρίσκονται απευθείας στην τροχιά της Ρωσίας, όπως η Πολωνία ή τα κράτη της Βαλτικής», σημειώνει το Bloomberg, προσθέτοντας ότι η ελληνική εστίαση στη διατήρηση μιας ισχυρής αποτρεπτικής δύναμης είναι επίσης εμφανής στο στρατιωτικό της προσωπικό. Μόλις πάνω από το 1% του πληθυσμού απασχολείται στις ένοπλες δυνάμεις, σε σύγκριση με 0,6% στην Τουρκία, 0,4% στις ΗΠΑ και 0,2% στη Γερμανία.
Ακόμη και στη διάρκεια της κρίσης, η εξοικονόμηση προήλθε από την περικοπή του λειτουργικού κόστους, αναφέρει ο Δημήτρης Λιάκος, πρώην υφυπουργός και μέλος της ομάδας που διαπραγματεύτηκε το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας με την Ευρωζώνη. «Δεν υπήρξε ποτέ συζήτηση για τη μείωση των προγραμμάτων αμυντικού εφοδιασμού», αναφέρει.
