Η Τουρκία επιθυμεί «μία αδρή διευθέτηση των ελληνοτουρκικών βασισμένη στο θράσος του ισχυρού έναντι του θεωρούμενου ως αδύναμου», τονίζει ο Άγγελος Συρίγος, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και βουλευτής Α’ Αθηνών της Ν.Δ.
«Συνορεύουμε με μία χώρα που θεωρεί ότι είναι αυτοκρατορία, μία συρρικνωμένη οθωμανική αυτοκρατορία που σύντομα θα αποκτήσει το χαμένο της μεγαλείο. Με αυτές τις αντιλήψεις δεν θεωρώ ότι υπάρχει πεδίο συνεννοήσεως. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες. Καλό είναι όμως να έχουμε πολύ περιορισμένες προσδοκίες», εκτιμά ο Άγγελος Συρίγος, βαθύς γνώστης των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Τι σηματοδοτεί όμως, κύριε Συρίγο, παγκοσμίως, η επιστροφή του προέδρου Τραμπ στον Λευκό Οίκο; Και τι σημαίνει για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις; Σε συνδυασμό με τη διαφαινόμενη ισχυροποίηση του ρόλου της Τουρκίας μετά και τις εξελίξεις στη Συρία;
«Κύριε Ψύλο, θα σας αναφέρω μόνο δύο σημεία για να καταλάβετε πόσο ρευστή είναι η κατάσταση. Μεταπολεμικά οι στενότεροι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η Βρετανία και ο Καναδάς. Πρόκειται για αυτές ακριβώς τις χώρες που δέχθηκαν παρεμβάσεις στο εσωτερικό τους από τον Αμερικανό πρόεδρο ή από ανθρώπους της στενής ομάδας του. Τα πάντα είναι απολύτως ρευστά και πλέουμε σε αχαρτογράφητα ύδατα.
Προς το παρόν θεωρώ ότι η Ελλάδα είναι εκτός του οπτικού πεδίου του Τραμπ. Η Τουρκία γίνεται αντιληπτή εν σχέσει προς τη διαμάχη πολέμου Ουκρανίας-Ρωσίας και ως προς τη Συρία. Στο συριακό μέτωπο πολλά θα κριθούν από τη στάση που θα κρατήσουν οι Αμερικανοί έναντι των Κούρδων».
Δεν είναι αυτονόητα τα ήρεμα νερά
Κύριε Συρίγο, η συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας στην Άγκυρα φαίνεται ότι μετατίθεται για τα τέλη Μαρτίου, μετά από κάποιες αναβολές. Μπορούμε να περιμένουμε κάτι θετικό; Πέρα φυσικά από τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο;
«Ακόμη και τα “ήρεμα νερά” δεν είναι κάτι αυτονόητο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Κλείνουν σχεδόν δύο χρόνια από τότε που η Τουρκία έπαψε να παραβιάζει τον ελληνικό εναέριο χώρο των 10 ν. μιλίων. Άλλες εποχές αυτό ήταν ζητούμενο για να μπορέσει να αρχίσει ο διάλογος. Το 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε ζητήσει 4 και στη συνέχεια 2 μήνες μορατόριουμ, δηλαδή αναστολή, στις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου. Οι Τούρκοι δεν είχαν αυτοσυγκρατηθεί ούτε 15 ημέρες. Πρέπει επίσης να δούμε για ποιο λόγο φτάσαμε στη διακοπή των παραβιάσεων. Εδώ και καιρό η Ελλάδα έχει ξεφύγει από την απαίτηση της ισότιμης αντιμετωπίσεως στους εξοπλισμούς μας από το εξωτερικό. Άλλωστε η Τουρκία παράγει πλέον πολλά δικά της οπλικά συστήματα. Το κρίσιμο σημείο είναι πλέον η χρήση των όπλων που δίδονται στην Τουρκία κατά μίας συμμάχου χώρας στο ΝΑΤΟ. Η αναβολή του Ανωτάτου Συμβουλίου από μόνη της δεν σημαίνει κάτι».
Στην Κάσο βλέπουμε, για παράδειγμα, ένα «βραχυκύκλωμα» διαρκείας με το περιβόητο καλώδιο 2GSI για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου. Η Ελλάδα αποφεύγει να ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματά της…
«Το μέλλον της μεταφοράς ενέργειας δεν είναι πλέον οι αγωγοί αλλά τα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος. Το καλώδιο που θα διασυνδέσει την Ελλάδα με την Κύπρο και το Ισραήλ είναι στρατηγικής σημασίας και μακράς πνοής έργο. Είναι φυσιολογικό ότι η Τουρκία αντιδρά έντονα, διότι αντιλαμβάνεται το μεγάλο διακύβευμα. Χρειάζονται προσεκτικές κινήσεις από πλευράς μας για να προχωρήσει το έργο χωρίς στρατιωτική κρίση, διότι κάποια ένταση μάλλον θα υπάρξει. Το ζητούμενο είναι να τοποθετηθεί το καλώδιο. Θα μου επιτρέψετε σε αυτή τη φάση να μην αναφερθώ περισσότερο στο συγκεκριμένο έργο».
Κύριε Συρίγο, η Τουρκία αρνείται την ελληνική εθνική γραμμή για μία και μόνο διαφορά για οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και βάζει στο τραπέζι ένα ολόκληρο «πακέτο». Ελπίζετε πως μπορεί ν’ αλλάξει στάση, και αν ναι, σε ποια βάση θα μπορούσε να υπάρξει κάποιος ρεαλιστικός «συμβιβασμός»;
«Κύριε Ψύλο, πριν από μερικές ημέρες συμμετείχα σε μια συνάντηση που έγινε στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ διπλωματών, πολιτικών και καθηγητών πανεπιστημίου, Ελλήνων και Τούρκων. Με έκπληξη είδα απόψεις που στο παρελθόν προέρχονταν από τους “Γκρίζους Λύκους” να είναι κοινός τόπος για όλο το τουρκικό πολιτικό σύστημα. Η αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε απροσδιόριστο αριθμό ελληνικών νησιών αποτελεί σταθερά της εξωτερικής τους πολιτικής. Σε όλες τις συζητήσεις ήταν σαφές ότι αντιλαμβάνονται την Τουρκία ως μία πολύ ισχυρή χώρα που έχει βαρύνουσα άποψη, περίπου αντίστοιχη της Γερμανίας ή της Γαλλίας. Εμείς έχουμε πάψει να είμαστε προτεραιότητα για την εξωτερική πολιτική τους. Επιθυμούν μία αδρή διευθέτηση των ελληνοτουρκικών βασισμένη στο θράσος του ισχυρού έναντι του θεωρούμενου ως αδύναμου. Συνορεύουμε με μία χώρα που θεωρεί ότι είναι αυτοκρατορία. Μία συρρικνωμένη οθωμανική αυτοκρατορία που σύντομα θα αποκτήσει το χαμένο της μεγαλείο. Με αυτές τις αντιλήψεις δεν θεωρώ ότι υπάρχει πεδίο συνεννοήσεως. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες. Καλό είναι όμως να έχουμε πολύ περιορισμένες προσδοκίες».
Τι θα είχε συμβεί αν είχε εφαρμοστεί το σχέδιο Ανάν στην Κύπρο…
Σε ένα ασφυκτικό γεωπολιτικό περιβάλλον ξεκινά και η νέα προσπάθεια για το Κυπριακό στα Ηνωμένα Έθνη. Κύριε Συρίγο, υπάρχουν ρεαλιστικές δυνατότητες να σπάσει το παρατεταμένο αδιέξοδο;
«Φοβούμαι πως όχι. Η Τουρκία δεν πιέζεται από κάποιο μέρος για να υποχωρήσει. Το μοντέλο που έχει κατά νου είναι ο άμεσος έλεγχος του κατεχόμενου βόρειου τμήματος και ο έμμεσος έλεγχος των ελεύθερων περιοχών με διάφορες δουλείες και υποχρεώσεις προς την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους. Μετά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή μια τέτοια προοπτική για την Κύπρο ευτυχώς απομακρύνεται. Η Κύπρος για πρώτη φορά έδειξε να πραγματώνει αυτό που λέγαμε για χρόνια: το αβύθιστο αεροπλανοφόρο της ανατολικής Μεσογείου! Η Δύση αντιλαμβάνεται όλο και πιο πολύ ότι η Κύπρος είναι τμήμα της δικής της άμυνας και ασφάλειας. Εδώ θα πρέπει να σκεφτούμε τι θα είχε συμβεί αν είχε εφαρμοστεί το σχέδιο Ανάν το 2004. Ο διαρκής και σε κάθε επίπεδο έλεγχος από τους Τουρκοκύπριους του κράτους που επρόκειτο να δημιουργηθεί, θα είχε προσδέσει σήμερα την Κύπρο στο σύστημα ασφαλείας της Τουρκίας».
Η «λύση» των δύο κρατών, που επιδιώκει η τουρκική πλευρά, μπορεί να γίνει αποδεκτή από την ελληνική πλευρά και την Κυπριακή Δημοκρατία;
«Κύριε Ψύλο, είναι αυτό που επιδιώκει η Τουρκία από το 1983, οπότε προχώρησε στην κήρυξη του ψευδοκράτους στις κατεχόμενες από αυτή περιοχές. Δεν έχουμε κανένα λόγο να νομιμοποιήσουμε την τουρκική εισβολή».
